Όπως φανερώνει η επιγραφή του ερειπωμένου πια, Τζαμιού του Μεσαγρού (βρίσκεται φυλαγμένη), αυτό ανακαινίστηκε επάνω στο παμπάλαιο κτήριο, το 1824-25 (από Εγίρας 1240). Είχε δίπλα του το νεκροταφείο και εκεί χτίστηκε και ο νέος Μιναρές, του 1900-1903. Στο προστώο του Τζαμιού υπήρχαν (δυστυχώς) ωραιότατες, έγχρωμες εικόνες, λαϊκής τέχνης και επιγραφές. Όλες ανέφεραν πως «Δεν υπάρχει άλλος θεός από τον Θεό (και) ο Μουχάμαντ είναι ο Προφήτης του». Το σημαντικό είναι πως στη μία από αυτές υπήρχε η υπογραφή του καλλιγράφου: «Έργο της πένας του Αλί»! Πριν από αυτό κατασκευάστηκε μια ωραία Κρήνη στο μακρύ σοκάκι προς τον Αγιο Κωνσταντίνο σήμερα, η οποία, ανακαινισμένη βρίσκεται εντοιχισμένη σε σπίτι, αριστερά στον δρόμο. Φέρει εσωτερική δεξαμενή νερού (χαζινέ), η οποία ήταν θολωτή και δίπλα στην κρήνη. Φέρει μαρμάρινο τόξο από 5 θολίτες, μαρμάρινους πεσσούς, επίκρανα και μαρμάρινο στηθαίο. Είναι διακοσμημένη με δύο κυπαρίσσια στους πεσσούς και δύο στο στηθαίο, το οποίο φέρει δύο ρόδακες, δίπλα στον Οθωμανικό κρίνο (όπως η μεταλλική απόληξη του μιναρέ). Το κτίσμα αποτελείται από τον ντόπιο ιγκνιβρίτη. Κάτω από τόξο φέρει την ενδιαφέρουσα επιγραφή της σε λευκό μάρμαρο. «Ο Κύριός τους δε, θα τους δίνει να πιουν από ένα ποτό, αγνό και καθαρό». «Μια πηγή εκεί μέσα που ονομάζεται Σελσεμπίλ». Δωρεά του ευεργέτη Τσελεμπί-ζαντέ ελ-Χατζ Αλί Εφέντι. Έτος 1230 [14 Δεκ. 1814 - 2 Δεκ 1815]. Ο τρίτος στίχος αναφέρει τον δωρητή. «Κατανοούμε από τα προσωνύμια του πως ο Αλί Εφέντι ήταν άνθρωπος με μόρφωση (εφέντι), καλούς τρόπους και οικονομική επιφάνεια (τσελεμπί), τα οποία χαρακτήριζαν τουλάχιστον και τον πατέρα του (Τσελεμπί-ζαντέ). Επίσης, πληροφορούμαστε πως είχε πραγματοποιήσει το ιερό προσκύνημα στην Μέκκα και είχε γίνει χατζής (ελ-Χατζ). Η καλλιγραφία και η χάραξη των χαρακτήρων διακρίνονται για την καθαρότητα, την ακρίβεια και την ευρυθμία τους. Η επιγραφή κοσμείται από τέσσερα τριαντάφυλλα, τα οποία εντοπίζονται στην αρχή και το τέλος του πρώτου και του τέταρτου διαχώρου. Η διακόσμηση αυτή αποτελεί μίαν επαρχιακή ανταπόκριση και ακολουθεί την διάδοση του τουρκομπαρόκ, το οποίο συναντάται στην οθωμανική τέχνη και την διακοσμητική της ξεκινώντας από την Εποχή της Τουλίπας (1718-1730) και εκτείνεται στον 18ο και γενικά έως τα μέσα του 19ου αι.» Μέσα στο νεκροταφείο του Τζαμιού υπήρχε και μια Επιτύμβια Στήλη από μάρμαρο με επιγραφή 9 στοίχων. Το μαρμάρινο Τουλμπάνι , φανέρωνε ότι ο νεκρός ήταν σημαντικό πρόσωπο στην Οθωμανική Κοινότητα του Μεσαγρού. Η πρόσφατη μετάφραση της, έδειξε ότι ανήκε στον ίδιο άνθρωπο που χάρισε την κρήνη στο χωριό ! «Τσελεμπί ζαντέ ελ-Χατζ Αλί Εφέντι, 1829-1830.» Ο Αλι Εφέντι πέθανε 14 με 15 χρόνια μετά την κατασκευή της Κρήνης. Μετά από τον θάνατο του, ένας Μουλάς χάρισε ακόμα μια Κρήνη στο χωριό, που βρίσκεται σ’ένα σοκάκι, από γκρίζο μάρμαρο με την επιγραφή της (τοποθετημένη ανάποδα), του 1832-1833 (1248 από Εγίρας), όπου αναφέρεται: «Με την υποστήριξη του Υψίστου Θεού, είναι έργο φιλανθρωπίας του δωρητή Γιουσούφογλου Μολλά Μουχάμμεντ» .

*Βλέπε: Λέσβος ο Τόπος στο Χρόνο Μάκης Αξιώτης 2024, Β.τόμος σελ 187. Ευχαριστώ τον Οθωμανολόγο κ Δημήτρη Λούπη για την μετάφραση των επιγραφών του βίβλίου και όχι μόνο

Φώτο1. To Τζαμί του Μεσαγρού

Φώτο 2 μετά την ανακαίνιση του 1824-25

Φώτο 3 με τον νέο μιναρέ του 1900-1903

Φώτο 4 με τις καλλιγραφίες του «Αλι»

Φώτο 5 η κρήνη του Χατζ-Αλι Εφέντι

Φώτο 6 του 1814-1815

Φώτο 7 στον Τάφο του Χατζ-Αλι Εφέντι του 1829-30

Φώτο 8 η κρήνη του Γιουσούφογλου Μολά του 1832-33