Αγιάσματα*

«Αγιάσματα» ονομάζονται τα σπήλαια με τα σημαντικά ευρήματα που βρίσκονται κάτω από τον Καλέ και στην περιοχή των Πέντε Αγίων. Μετά την διασταύρωση για τους Πέντε Αγίους, ανηφορίζουμε τον δρόμο και σταματάμε, μετά από μια άλλη διασταύρωση προς τα δυτικά. Τώρα με τα πόδια βαδίζουμε στο πευκόφυτο οροπέδιο με τραχεία και μαύρη πεύκη, παιώνιες και φτέρες. Σε λίγο βρισκόμαστε κάτω από την απόκρημνη, βορινή κορυφή του Καλέ. Κορυφές από πυριτιωμένη λάβα. Η κορυφή, με την απέραντη και υπέροχη θέα καλείται και Σελάδι, όπως και άλλες περιοχές στο νησί, που φέρουν αυτό το τοπωνύμιο. Η αρχαία Ελληνική λέξη, Σέλας, σημαίνει φεγγοβολή, ο τόπος που δέχεται το φως του ήλιου πρώτος Σε ένα πλάτωμα με αχλαδιές, στα χνάρια παλιών ανθρώπων, στα «Αγιάσματα» (39ο20.2248 - 26ο07.6487). Στα «σπήλαια έμπλεα οστέων ανθρώπων και τόπους ερημιτών» του Γαβριήλ Σουμαρούπα. Εμείς δεν βρήκαμε μεν «οστέα ανθρώπων», αλλά υπέροχα χνάρια πολλών χιλιετιών. Αρχικά σε ένα πεσμένο βράχο, σχηματίζεται ένα άνοιγμα, με ένα στενό θάλαμο με αβαθή λαξευμένη στέρνα. Εδώ μαζευόταν από το στάλαγμα των βράχων το αγίασμα. Εδώ απέθεταν νομίσματα σαν αφιερώματα στο διαχρονικό θείο, αφού η κεραμική, άφθονη γύρω, μέσα στον θάλαμο και στην είσοδο, ανήκει σε εφυαλωμένα αγγεία του μοναστηριακού χρόνου, μέχρι γκρίζα-μελανί αγγεία της Αρχαιότητας. Το αποκαλούν «Τάφα».

Λίγα μέτρα βορειότερα, στην ρίζα του απόκρημνου βράχου, βρίσκεται σωρός λίθων από κατακρήμνιση και πίσω τους μεγάλη σπηλιά, θολωτή, με μεγάλη διάμετρο (ΒΑ-ΝΔ) 15 μέτρα και υψηλότερο σημείο στο κέντρο του θόλου, 2.48 μ. Η διάμετρος του πλάτους, είναι 9 μέτρα. Πριν γίνει η κατακρήμνιση, που μετέτρεψε το σπήλαιο σε «βραχοσκεπή» με το μεγάλο ημικυκλικό άνοιγμα, το σπήλαιο είχε φυσική είσοδο στο βορινό του τμήμα, στενό άνοιγμα, στο οποίο οδηγούσε μικρό, απόκρημνο μονοπάτι στο βόρειο τμήμα του βράχου. Το έδαφος μέσα σ’αυτό, είναι από φυσικό χώμα και γεμάτο από κεραμική. Δεσπόζει η μεταβυ- ζαντική κεραμική, από πυθμένες ανοικτών και κλειστών σκευών, αλλά και γκρίζα-μαύρη της ύστερης αρχαιότητας. Στο ανατολικό άκρο, υπάρχει θυρίδα λατρείας με κεραμική, ενώ είναι γνωστό ότι χρησιμοποιήθηκε σαν διάβαση λατρευτική, από το φυσικό στόμιο και γι’αυτό είναι γνωστό και σαν «Διαβατό». Μια παγανιστική συνήθεια θεραπείας, στις «τρυπητές πέτρες του νησιού». Αυτή η περίοδος του Ιερού Σπηλαίου, ανήκει στην εποχή του Μοναχισμού, σαν τόπος πιθανόν Ερημίτη. Αυτή η θολωτή όμως αίθουσα με τη βορινή στενή είσοδο, πριν κατακρημνιστεί η νότια πλευρά της, αποτελούσε κατοικία ανθρώπων της Πρώιμης Χαλκοκρατίας. Άφθονο υλικό από όστρακα χειροποίητων αγγείων και λαβές, που δεν έχουν καμιά σχέση με την Μεσαιωνική κεραμική καθώς και πυριτολιθικά εργαλεία, στο παχύ, χωμάτινο υπόστρωμα, δείχνουν αυτή την πρώτη χρήση του σπηλαίου

Ο Αι Λιάς του Βυζαντινού-Υστροβυζαντινού Μοναχισμού συνυπάρχει με την Προϊστορική Εποχή , αλλά και με την σύγχρονη ιστορία, των «άτυχων ανθρώπων στα Λοιμοχώρια».

*Καταγραφή στο Εμπρός το 2002, και « Η Λέσβος ο Τόπος στο Χρόνο,2024.Τομ Α σελ 471-475 Το 2002 με οδήγησε εκεί ο Γιώργης Κουγιουμτζής από την Φτερούντα

το Οροπέδιο του Καλέ

και οι κορφές του

η «Τάφα με το Αγίασμα» και ο Κουγιουμτζής

η Βραχοσπηλιά «Διθαβατό»

με την προϊστορική και Μεσαιωνική κεραμική

με το «ιερό» του Ερημίτη

και την προιστορική είσοδο

θέα προς την Άντισσα