Το Hidirellez ή Hidrellez είναι στον Μουσουλμανικό κόσμο μια σύνθετη λέξη από τα ονόματα δύο προσώπων του Hidir και του Ilyas, πιθανόν του ίδιου προσώπου, σχετικού με τον μυστικισμό του Σουφισμού. Οι Μουσουλμάνοι ταυτίζουν τον Hizir με τον Αι Γιώργη και έτσι οι «γιορτές», που ονομάζονται με τον Μουσουλμανικό όρο, συμπίπτουν με την γιορτή του αγίου της Χριστιανικής θρησκείας. Στο βάθος η γιορτή, που γίνεται με σφάγια έχει παγανιστική ρίζα και συνδέεται με τις αρχαίες θεότητες που προστάτευαν τις «απαρχές των καρπών», την έλευση της Άνοιξης. Έτσι με το Ιουλιανό ημερολόγιο η γιορτή γίνεται στις 23 Απριλίου, του Αι Γιώργη του Χιντριλέ. Αποτελεί για την Τουρκία και τμήμα της Μέσης Ανατολής ένα από τα σημαντικότερα εποχιακά Bayrams και κληρονομήθηκε στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (και Ελλάδα).Τώρα η γιορτή γίνεται από τους Ρομά στην Ανδριανούπολη, και κρατά 2 μέρες.1

Στην Λέσβο, όπως θα δούμε στο δεύτερο άρθρο, το όνομα σώθηκε μόνο στην Γέρα.

Πιστεύω όμως πως η γιορτή αυτή, που έχει το ανάλογο τελετουργικό και σε άλλα μέρη του νησιού, έχασε απλά το Οθωμανικό όνομα της. Στη Φίλια, στο δρόμο προς τον Σκουτάρο, πεντακόσια μέτρα δυτικά από το χωριό, ένα παρακλάδι, ανεβαίνει λίγο επάνω στην πλαγιά και συναντά τον «Αι-Γιώργη» (39^ο26.6934-26^ο13.1072), την ενοριακή εκκλησιά, του χωριού, που αναφέρει ο Γαβριήλ το 1620, τώρα εξωκλήσι. Είναι μια μεγάλη εκκλησιά, χτισμένη με την ντόπια, ηφαιστειακή πέτρα. Ο νάρθηκας, είναι κτισμένος με ορθογώνιους λιθόπλινθους και στηρίζεται με τόξα, σε έξι λεπτές κολώνες, από καφέ ανδεσίτη. Επάνω από το παράθυρο του ιερού, φέρει πλάκα από λευκό μάρμαρο, με σταυρό και φυτικό διάκοσμο. Πίσω από τον ναό, υπάρχει ένας διαμορφωμένος χώρος, παλιά «εξοχικό» κέντρο, και όλη η πλαγιά του βουνού, είναι γεμάτη από οικιστικά λείψανα, σέτια παλιών καλλιεργειών και αλώνια.

Μεγάλες δρύες, σκεπάζουν την ωραία τοποθεσία. Εδώ, ήταν μια από τις τοποθεσίες που διατηρήθηκε η «ταυροθυσία» και φτιαχνότανε το παραδοσιακό «κισκέτσ». Στο μεγάλο αυτό πανηγύρι, που διατηρεί ακόμα τα σπέρματα της αρχαίας θρησκείας, προσκυνούσαν παλιά (πριν το 1922) και οι Γιουρούκοι, ορεσίβιοι μουσουλμάνοι, οι οποίοι έφερναν στον «Άγιο» ζώα και ξύλα, για την θυσία. Εδώ στις αρχές του αιώνα, μαζί με την «ταυροθυσία», εγένοντο άσεμνοι βακχικαί εκδηλώσεις. «Οι τοιαύται οργιαστικαί εκδηλώσεις, καθαρά επιβίωσις των αρχαίων βακχικών οργίων, επιβεβαιούσιν ότι εις την περιοχήν ταύτην, επέζησεν ο Αρχαίος Ελληνικός βίος με όλας αυτού τας εκδηλώσεις, και την θρησκευτικήν τοιαύτην συμπεριλαμβανομένην, επί πολύ μακρότερον χρονικόν διάστημα και ότι η νέα θρησκεία, ο Χριστιανισμός, δια να επικρατήσει μεταξύ τοιούτων σκληροτράχηλων πληθυσμών εισεδέχθη τελετάς και ηνέχθη εκδηλώσεις σχεδόν ασυμβιβάστους προς το νέον θρησκευτικόν πνεύμα»2

Σίγουρα ένα Hidrillez με ξεχασμένο το όνομα της γιορτής, κάτω από την σκιά του Αι Γιώργη

1 Ευχαριστώ τον φίλο Στρατή Πόθα που αναφέροντας στο «Εμπρός» την γιορτή στην Ανδριανούπολη, μούστειλε γι’αυτήν βιβλιογραφία.

2. Στο Περπατώντας τη Λέσβο: Σταύρου Παρασκευαίδη: Επιβίωσις του Αρχαίου Ελληνικού βίου εν Λέσβω 1956

με τις ραδινές κολώνες

πετρόχτιστος (2002)

με τους σταυρούς

και τον χώρο του Hintrillez

στην παλιά Φίλια

και μια «ζουρότρυπα» στην Στύψη

με τα «τζάτζαλα» της ελπίδας των αρρώστων