Η διαχείρηση των νερών στη Φτερούντα, δένεται με πηγές των γύρω βουνών και έχουν την πορεία αιώνων. Είναι γνωστό μέσα στο χωριό, το έργο του ευεργέτη, γνωστό σαν «Κουτλίδειο Υδραγωγείο» (1952-1953).Πριν όμως από αυτόν τα νερά είχε φέρει ο Χατζηλουκάς ,γιατί παλαιότερη επιγραφή αναφέρει ότι η πηγή καλλιεργήθηκε, «δαπάνη και επιστασία του το 1873». Στο χωριό δε, όλοι μιλούν για το «πιο ελαφρύ και ευκολοχώνευτο νερό του νησιού που έρχεται από τους «Πέντε Αγίους» και είναι άφθονο. Αυτά τα νερά θα τα δούμε στη συνέχεια. Η επιγραφή στο «Κουτλίδειο» αναφέρει: «ΕΝΕΤΕΙΧΙΣΘΗ ΕΙΣ ΕΝΔΕΙΞΙΝ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ προς ΤΟΝ ΜΕΓΑΝ ΕΥΕΡΓΕΤΗΝ ΓΟΝΟΝ Της ΠΤΕΡΟΥΝΤΑΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΕΥΡΙΠΙ ΔΗΝ Φ ΚΟΥΤΛΙΔΗΝ ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΚΕΤΕΣΚΕΥΑΣΘΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 1951 ΤΟ ΝΕΟΝ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟΝ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΟΝ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ» Το ποτάμι, που περνά από τα νότια της παρυφής του χωριού, έρχεται από τις πλαγιές του πευκόφυτου Αι Λια ,και είναι γεμάτο από το υπέροχο Ροδόδεντρο, στον καιρό της άνθησης του,. Κατηφορίζει και περνά από τον Βαθύλιμνο, από το γεφυράκι στο δρόμο προς τα Χύδηρα και τελικά καταλήγει στον Bούλγαρη. Τα σπίτια, τα «θεόκτιστα», δίνουν ένα ωραίο τόνο, καθώς είναι φτιαγμένα από το πολύχρωμο μωσαϊκό, που σπάζει εύκολα, και τονισμένους λευκούς τους αρμούς με ασβέστη.. Στις αρχές του αιώνα παρήγαγε «κάστανα, απίδια, και ολίγα γεννήματα». Στο μέσον του δρόμου, υπάρχει ένα μικρό προσκυνητάρι, με μια στρογγυλή πέτρα στημένη επάνω του. Ανήκε σε κάποιον σουσαμόλυλο του χωριού. Έχει την χαρακτηριστική κυπελοειδή κατασκευή. Το σουσάμι ήταν κοινό αγροτικό προϊόν, για την παρασκευή πληγουριού και χαλβά.. H Ifterunda των Οθωμανικών κατάστιχων του 1548 (Κ.Καμπουρίδης σελ. 278). Το χωριό έχει 182 Χριστιανικά σπίτια και 6 Μουσουλμανικά. Πληρώνει φόρο 15.077 Α κύρια Σιτάρι (2.920 Α), κουκιά (640 Α) και ελιές (570 Α). Παράγει επίσης λινάρι, βαμβάκι, κριθάρι, καρύδια, ρεβίθια και άλλα προϊόντα, όπως βελανίδια και μέλι. Το μοναστήρι της Aya Stanya, της Αγίας Άννας, το 1548, που ο καλόγερος Μανασσής πληρώνει φόρο για το τσιφλίκι (Μουκατάς) 20 Α. παράγει Κάστανα που δεν αναφέρονται στην φορολογία του χωριού. Οι Καστανιές βρίσκονται στο ρέμα και μέχρι τους Πέντε Αγιούς. Αλλά και στην περιοχή Καλάμι, με το γνωστό μοναστήρι, υπάρχουν πολλές, αιωνόβιες καστανιές. Ίσως να βρισκόταν εκεί. Δεν είναι πάντως γνωστός ναός της Αγίας Άννας στην περιοχή. Το σιτάρι βέβαια είναι από τότε το κύριο προιόν και όπως θα δούμε συνοδεύεται διαχρονικά από αρκετούς νερόμυλους για την διαχείριση του 1

1. Μάκη Αξιώτη: Λέσβος. Ο Τόπος στο Χρόνο.Από 20 εκ χρόνια έως το 2024. Α τόμος σελ.469-471

Φώτο 1 Η Φτερούντα από τον Αι Λια

Φώτο2 με το χρωματικό «Μωσαικό»

φώτο 3 στα Σπίτια της

Φώτο 4 με τα παμπάλαια ρακοκάζανα

Φώτο 5 και τα μπασκιά από την Σμύρνη

Φώτο 6 το Κουτλίδειο υδραγωγείο

Φώτο 7 και τις βρύσες της

Φώτο 8 από τους Πέντε Αγιούς του βουνού