Οδοιπορικό στη Λέσβο

Ερωτήματα και Απαντήσεις

Κάστρα της Λέσβου

Στην περιοχή του Πολιχνίτου, δυτικά του δρόμου προς την Βρίσα, συναντάμε την παλιά χωματερή. Μετά την κωμόπολη, προς τα νότια, ένας επίπεδος λόφος, ένα υψίπεδο-πλάτη γεμάτη από μεγάλα σέτια καλλιεργειών, έχει στη νότια πλευρά, κάθετο γκρεμνό. Μετά από αυτό βρίσκεται το ύψωμα του παλιόκαστρου (39^ο06.9942-26^ο18.0663). Προς τα νότια του, περίπου ένα χιλιόμετρο, ένας άλλος μυτερός λόφος, ο Οξύς, όνομα και πράγμα, χωρίς τίποτα στην κορυφή του, είναι εντυπωσιακό γεωλογικό σημείο. Γυμνό γύρω του το «παλιόκαστρο». Βαθιές ρεματιές το χωρίζουν από τον περίγυρο. Στα δυτικά του κατηφορίζει ένα παραπόταμο του Αλμυροπόταμου, με ένα ωραιότατο, πέτρινο γεφύρι, πέρασμα προς την παραλιακή ζώνη. Αστιβές παντού. Το ονομάζουν Κάστρο της Κιτρογαλιάς.¹ Από το «ύψος» της χωματερής, που βρίσκεται στην ρίζα του, ανηφορίζουμε την νότια πλαγιά του. Φθάνουμε σ’ ένα πλάτωμα και μετά στην «πέτρινη» κορφή του. Είναι ωοειδές από τον Β προς τον Ν. Οι βράχοι είναι επίπεδοι και μερικοί λαξευμένοι. Στα δυτικά του, συνεχίζεται σε χαμηλότερο επίπεδο, με ένα άλλο πλάτωμα, σχεδόν γυμνό, έτσι που το σύνολο να έχει στρογγυλή περίμετρο . Περιμετρικά φαίνεται το τείχος, ξεροτρόχαλο από λαξευτές πέτρες, πρόχειρη κατασκευή, που το ζώνει γύρω-γύρω, και είναι γκρεμισμένο σε σωρούς. Άφθονα κεραμίδια, τούβλα και όστρακα από αγγεία κοινής χρήσης, βρίσκονται στο πλάτωμα. Έχει απόκρημνες, την νότια και δυτική του πλευρά, ενώ στην ΝΑ του γωνία, ο λαξευμένος ογκόλιθος, ίσως να φιλοξενούσε κάποια πύλη. Θεμέλια φαίνονται σε μερικά σημεία, που δείχνουν την ύπαρξη κτισμάτων εδώ μέσα. Μάλλον ένας από τους «περίβολους», του νησιού, σίγουρα αμυντικός, (όπως το Ξηρόκαστρο της Αγιάσου και ο Κάστελας της Γέρας). Ποιάς εποχής ήταν τούτο το κάστρο;2 Από εδώ φαίνεται ο Πολιχνίτος, η θάλασσα, η Στρογγυλού, ο Παλιόπυργος της Βρίσας. Ποιοι κρυβότανε εδώ μέσα; Ίσως οι γύρω Μεσαιωνικοί οικισμοί. Έχει ικανή έκταση και βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο. Επάνω από το πέρασμα του Αλμυροπόταμου, απ’ την «βατή», ευκολοπάτητη παραλία των Βατερών.

1.Τα αναφέρει στο περιοδικό Ψαρά,ο Παναγιώτης Παρασκευαίδης, χωρίς σχολιασμό, σελ 25.Περιγράφεται λεπτομερώς στο Περπατώντας τη Λέσβο, Β τόμος, με αρ.510 στον Χάρτη και σκαρίφημα κάτοψης πιν 133.

2. Η χρονολόγηση που αναφέρει ο κ Μαζαράκης «ότι κτίστηκε μετά το 1225 μΧ, ο «περίβολος» είναι αυθαίρετη! Ο κ .Μαζαράκης, με γνωστή την άγνοια του της τοπογραφίας της Λέσβου , τοποθετεί το «Βυζαντινό Κάστρέλι» που ονομάζει μάλιστα «Δενδρογαλιά»!! στο ύψωμα «Οξύς (αιχμηρός»!,το οποίο βρίσκεται 900 μέτρα νοτιότερα της Κιτρογαλιάς.(Ανδρέας Δ Μαζαράκης:Gattilusio,Σπαράγματα ΙΙ Αθήνα 2024, σελ 140.Το βιβλίο περιέχει πασίγνωστα στην βιβλιογραφία γεγονότα και τοπογραφικά δεδομένα, την οποία εσκεμμένα , αν και γνωρίζει παραβλέπει.

η Κιτρογαλιά και ο Οξύς

 ο Περίβολος της Κιτρογαλιάς

 με την Πλάτη προς τον Πολιχνίτο

με αργολιθοδομή

 και κτίσματα μέσα

 στον χάρτη του 1992

 και το σκαρίφημα του 1992

 πολύ πιο κάτω ο Παλιόπυργος