Το Δαμάνδρι και ο τόπος γύρω από αυτό ε

Ο οικισμός β

Ο οικισμός του Μεσαίωνα, ίσως και βυζαντινός, αναπτύχθηκε κύρια στα βόρεια και ΒΑ του Μοναστηριού. Παρόλα αυτά οικιστικά λείψανα καταλαμβάνουν μια έκταση 450 περίπου m2 που επεκτείνεται και προς τα ανατολικά. Έπειτα, όπως γράψαμε, η περιουσία του μοναστηριού, υπολογίζεται σε 561 στρέμματα γης. Τα άφθονα σημάδια και οι πέντε εκκλησίες (έξι με την Παναγιά του Μοναστηριού), που περιγράφηκαν, είναι η ένδειξη γι’ αυτό. Στο οδοιπορικό μας μέσα στον τόπο μπορούμε να το περιγράφουμε. Όταν όμως πισωγυρίζουμε στον χρόνο, μόνο για «ενδείξεις» μπορούμε να μιλούμε.

Ένα άλλο «μνημείο», το οποίο είναι άξιο λόγου, βρίσκεται δεξιά από τον δρόμο, ΝΑ του Μοναστηριού. Στην πρώτη στροφή, επάνω από τα κτήρια, ένα μονοπάτι (πίσω από ένα κάγκελο), οδηγεί στο πλάτωμα της κορφής. Τα χνάρια εδώ είναι παράξενα. Είναι ένα υπαίθριο ιερό που λατρεύεται σαν «Μυροφόρες». Εδώ στέκεται ένας βράχος, κυρτός από την ανατολική του πλευρά, ενώ η πλευρά του προς τα δυτικά, είναι κάθετα λαξευμένη. Υπάρχουν τρεις «θυρίδες». Δυο αψιδωτές και μια μισοχωμένη στο χώμα, ορθογώνια. Επίσης λαξευμένη (ορθή γωνία), είναι η άνω γωνία του βράχου. Συνέχεια του βράχου, σε ορθή γωνία έρχεται τοίχος στην βόρεια πλευρά, που οι δυο σειρές λίθων που σώζονται, έχουν λαξευμένη την έσω επιφάνεια, με καλή εφαρμογή των αρμών. Το υπόλοιπο έχει συμπληρωθεί με ξεροτρόχαλο τοίχο. Αυτό όμως πρέπει να συνεχιζότανε προς τα δυτικά. Χαμένα μέσα στους πρίνους, δέκα μέτρα πιο πέρα, μόλις αρχίζει η πλαγιά, βρίσκονται τα υπόλοιπα κομμάτια του «συνόλου» (Πίν.124 από το βιβλίο). Θεμέλιο λαξευμένο στο φυσικό βράχο. Στην συνέχεια βράχος και αυτός λαξευμένος σε δυο «σκαλοπάτια» και σε είδος πύλης με τον δεξιό «παραστάτη». Μπροστά του, δυο σειρές από ημιλαξευμένες πέτρες, έρχονται σαν τα σκέλη μιας «τανάλιας» και σχηματίζουν ένα είδος «πρόδομου» στην πύλη. Τι ήταν τούτο εδώ; Είχε λατρευτική σημασία; Ήταν εκκλησία με τις θυρίδες του ιερού, όπως αναφέρεται αλλού; (Mytilena Sacra). Ήταν οχυρωματικό έργο; Ελάχιστα τα κεραμικά υπολείμματα γύρω. Η εφαρμογή των λίθων, χωρίς συνδετική ύλη, μας πάει στην Αρχαιότητα. Είναι ένα πολύ αξιόλογο απομεινάρι που περιμένει «αποκρυπτογράφηση» .Ίσως, οι λαξευμένοι βράχοι, μετά το μνημείο να ήταν ένας Μεγαλιθικός Τάφος. Γύρω από εδώ υπάρχουν τοίχοι αρχαίοι, ένας βωμός, εκτός από τα οικιστικά λείψανα του Μεσαιωνικού οικισμού.

Στο πλάτωμα που είδαμε στα βόρεια του Μοναστηριού, ο αρχαιολόγος Σ Χαριτωνίδης διαπίστωσε κομμάτι από τείχος παρατηρητήριο, που «σώζεται εν μέρει ο κάτω δόμος περιβόλου εκ μεγάλων ακανόνιστων λίθων». Τα οικιστικά λείψανα στην περιοχή τούτη, αρχίζουν από το 320 π.Χ. έως τις ημέρες μας (Αρχαιολογικοί χάρτες Ι. Κοντής). Επίσης στην έκταση αυτή υπάρχουν ενδείξεις, με χειροποίητη κεραμική, πυριτολιθικά εργαλεία και μυλόλιθους μιας θέσης της Πρώιμης Χαλκοκρατίας. Πάντα στην «σκιά» του λόφου του Κατάπυργου, με την μεγάλη προϊστορική θέση, που υψώνεται στα δυτικά, μετά τον αμαξιτό.

Μάκης Αξιώτης 1.Περπατώντας τη Λέσβο 1992, Τόμ Β σελ. 546-549 και Λέσβος

2.Ο Τόπος στον Χρόνο Από 20 εκ. χρόνια έως το 2024 Μυτιλήνη 2024 (υπό έκδοση).

οι «Μυροφόρες»

με τις θυρίδες και τον αρχαίο τοίχο

το σχέδιο των «μυροφόρων»

με τις κρυμμένες δομές

ένας Βωμός

και ο μύλος ελαιόμυλου εκεί

Το αρχαίο τείχος στα βόρεια του οικισμού