Επάνω από την Φτερούντα, στην δυτική, πευκόφυτη πλαγιά του Αι Λια, φαίνεται η βραχώδης κορυφή του Καλέ (776 μέτρα), η δεύτερη μετά τον Αι Λια (799 μ.), ανατολικά της. Ξεκινώντας από το χωριό, από την νότια έξοδο, μετά το γεφύρι, συναντάμε μια διασταύρωση και ακολουθώντας τον δρόμο δεξιά, προς τα ΝΑ, βρισκόμαστε μέσα στο απέραντο πευκόδασος, όπου φυτρώνει και η μαύρη πεύκη. Αφού προχωρήσουμε αρκετά προς τα ανατολικά, και περάσουμε δύο παρακλάδια προς τα νότια, φθάνουμε σ’ ένα μικρό εξωκλήσι, αφιερωμένο στους Πέντε Αγίους. Το δασωμένο βουνό, είναι γνωστό τώρα με το ίδιο όνομα. Βρίσκεται σε μια λεκάνη, με κορύφωση της, το Καλέ. Αυτό το βουνό, είναι ο Λεσβιακός Λίβανος, το όρος με τα περισσότερα μοναστήρια, που καθώς δείχνουν οι πηγές ήκμασαν πριν και μετά την άλωση του νησιού από τους Τούρκους.

Ο Γαβριήλ Μηθύμνης, τον 17^ο αιώνα αναφέρει: «Άνωθεν ταύτης (της Φτερούντας) εστίν έτερον όρος υψηλόν ονομαζόμενον Λίβανος·έχει μονίδρυον, καλούμενον των Πέντε αγίων, εν τόπω ωραίω, αλλ’ ου δύνανται μένειν μοναχοί, υπό των αγαρηνών ενίοτε εις ή δύο. Εισί σπήλαια έμπλεα οστέων ανθρώπων και τόποι ερημιτών».^* Εδώ λοιπόν, στο μικρό εκκλησάκι, όπου σώζονται μερικά μέλη εκκλησιάς και απ’ όπου μεταφέρθηκαν οι κολώνες στην Φτερούντα, φαίνεται ότι ήταν το μικρό Μοναστήρι των Πέντε Αγίων (39^ο 20.7606-26^ο 07.7035). Σύμφωνα με τις πηγές ήταν προς τιμήν των Πέντε κορών της Λέσβου, που μαρτύρησαν και γιόρταζε στις 5 Απριλίου.^* Γι’ αυτό γράφει και ο ηγούμενος της Μονής Λειμώνος Κυπριανός το 1898, ότι υπήρχαν «ίχνη παλαιού ναού ερειπωμένου φαίνονται και αγιογραφία φθαρμένη το πλείστον και την Θεοτόκον παριστώσα διακρίνεται επί βράχου, πέριξ του οποίου εδώ και εκεί ανθρώπινα οστά απαντώμενα αρκούντως ενισχύουσι την εικασίαν, ότι αυτού το νεκροταφείον της, ως έφθημεν ειπόντες, μονής έκειτο και ότι η περισωθείσα αγιογραφία μια της σειράς των κοσμούντων αυτό εικόνων ην».* Επίσης αναφέρει, ότι οι κάτοικοι της Φτερούντας, προ τεσσάρων ετών, έσκαψαν περί τα δυο μέτρα και βρήκαν το ιερό του ναού και αγιογραφίες. Το επισκέφτηκα το 2002. Μια εξέδρα, με απέραντη θέα, με την Φτερούντα χαμηλά. Κάτω από αιωνόβια πλατάνια βρίσκονται οι πηγές, των οποίων το νερό τώρα με αντλιοστάσιο οδηγείται στην Φτερούντα. Παλιά με ανοικτό αυλάκι κατηφόριζε και κινούσε τους 4 Νερόμυλους του χωριού. Το εκκλησάκι, όμορφο, ανακαινισμένο έχει μόνο έναν μαρμάρινο, αράβδωτο κίονα δίπλα του. Άλλοι τρεις, αποτελούν τους κίονες της εκκλησίας του χωριού. Στην πρόσοψη αναγράφεται «αι πέντε νεάνιδες αι εν πτερουντη». Αναφέρονται κρανία και οστά που έχουν βρεθεί κατά την διάνοιξη των δρόμων, προφανώς από την ύπαρξη των τάφων ερημιτών και των μοναχών. H πρώτη αναφορά γίνεται το 1447, από τον Λεονάρδο τον Χίο, που γράφει ότι κάποιος «Έλληνας μοναχός Γρηγόριος από την κορυφή του Ολύμπου, μόνασε «στον Μοναχικό τόπο του Μοναστηριού των Πέντε Αδελφών, ενώ κατευθυνόταν προς τον οικισμό του Κάστρου των Αγίων Θεοδώρων».**

*Λεσβιακά Τομ. H 1983, σελ. 120

**A. Δ. Μαζαράκης Λεονάρδος ο Χίος, Αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης (1395-1459) 2020 σελ. 126.

κάτω από τον Καλέ

το μοναστήρι των Πέντε Αγίων

με τα μέλη του παλιού ναού

με τα νερά

που κατέβαιναν στην Φτερούντα

με τα σπήλαια των ερημιτών

τόπος της Μαύρης Πεύκης