Εορτάστηκε και φέτος με την οφειλόμενη μεγαλοπρέπεια τόσο στη χώρα μας όσο και στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού η επέτειος της 25^ης Μαρτίου του 1821. Έγιναν, όπως κάθε χρόνο, οι καθιερωμένες παρελάσεις, εκφωνήθηκαν οι σχετικοί πανηγυρικοί, διατυπώθηκαν διάφορες ευχές από τους κατά τόπους ηγέτες μέσα σε ένα κλίμα ενθουσιασμού και εθνικής υπερηφάνειας. Το ζήτημα είναι αν εμείς έχουμε κατανοήσει τη μεγάλη σημασία της ιστορικής μνήμης, αν κάναμε αυτό που έπρεπε να κάνουμε τα χρόνια που ακολούθησαν τα σχετικά γεγονότα και αν φανήκαμε αντάξιοι των προγόνων μας που έχυσαν το αίμα τους, για να ζούμε εμείς ελεύθεροι σήμερα. Αν διδαχτήκαμε τίποτε από τα ιστορικά γεγονότα που γιορτάζουμε.

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν κατανοήσει τον σημαντικό ρόλο που παίζει η ιστορική γνώση και η σωστή διαχείρισή της στη ζωή των ανθρώπων. Ο Ευριπίδης είχε πει πως είναι ευτυχισμένος ο άνθρωπος που γνωρίζει την ιστορία (όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν, είχε πει). Οι Λατίνοι, πάλι, είχαν ονομάσει την ιστορία «δασκάλα της ζωής» (magistra vitae), ενώ ο μεγάλος μας ιστορικός ο Θουκυδίδης θεώρησε την ιστορία του «παντοτινό απόκτημα» του ανθρώπου (κτήμα ες αεί). Όλοι αυτοί είχαν διαπιστώσει πως υπάρχει μια νομοτελειακή σχέση ανάμεσα στα γεγονότα, όσο κι αν αυτά παρουσιάζονται πολύμορφα, ποικίλα και πολύπλοκα. Ο άνθρωπος που έχει γνώση αυτής της νομοτελειακής σχέσης μπορεί να διακρίνει σε κάθε περίπτωση ορισμένα μόνιμα στοιχεία και έτσι αποκτά την ικανότητα να διερευνά πληρέστερα διάφορες καταστάσεις, να ελέγχει όλους τους παράγοντες που συντέλεσαν στη διαμόρφωσή τους και να προβλέπει την εξέλιξή τους* να λαμβάνει, τελικά, τις πιο ορθές αποφάσεις.

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι, ακόμη, έλεγαν «παρά των προγεγενημένων μανθάνετε* αύτη γαρ αρίστη διδασκαλία», δηλαδή «να μαθαίνετε από τα περασμένα* γιατί αυτή είναι η πιο καλή διδασκαλία». Είχε δίκιο αυτός που είπε πως «όσοι δε θυμούνται το παρελθόν είναι υποχρεωμένοι να το ξαναζήσουν». Δυστυχώς, όμως, ισχύει και σήμερα ο πικρός λόγος του Έγελου, ότι «η Ιστορία διδάσκει πως οι λαοί και οι κυβερνώντες ποτέ δε διδάχτηκαν κάτι από την Ιστορία». Γιατί οι πρόγονοί μας δεν είναι για να τους θαυμάζουμε απλώς και να τους τιμούμε, αλλά παράλληλα να προσπαθούμε να τους μιμηθούμε και να φανούμε αντάξιοί τους και ανώτεροί τους. Και θα μπορούσαμε να φανούμε ανώτεροι από τους προγόνους μας, αν, όπως είχε πει ο Πλάτων στον Μενέξενό του, «παρασκευασαίμεθα τηι των προγόνων δόξηι μη καταχρησόμενοι μηδ’ αναλώσοντες αυτήν, γνόντες ότι ανδρί οιομένωι τι είναι ουκ έστιν αίσχιον ουδέν ή παρέχειν εαυτόν τιμώμενον μη δι’ εαυτόν, αλλά διά δόξαν προγόνων», δηλαδή θα φανούμε ανώτεροι από τους προγόνους μας «εάν θέσουμε ως σκοπό της ύπαρξής μας να μη καταχραστούμε τη δόξα τους και να μη τη δαπανήσουμε άσκοπα, συνειδητοποιώντας πως για έναν άνθρωπο που τιμά τον εαυτό του δεν υπάρχει αισχρότερο πράγμα από το εμφανίζεται τιμώμενος όχι για τα προσωπικά του έργα, αλλά για την προγονική δόξα».

Δυστυχώς, εμείς οι μεταγενέστεροι καταχραστήκαμε τον πολύτιμο θησαυρό που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, επαναπαυθήκαμε στη δόξα τους και αυτό είναι η βασική αιτία της βαθιάς οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και, πάνω από όλα, ηθικής κρίσης που βίωσε και βιώνει ακόμα η ελληνική κοινωνία και η χώρα μας. Και το χειρότερο είναι άλλο, ότι υπάρχουν πολλοί που διατεινόμενοι πως γνωρίζουν την ιστορική αλήθεια ή ακολουθώντας άλλους που δήθεν τη γνωρίζουν διαστρέφουν την ιστορία και δείχνοντας μια μισελληνική διάθεση μιλούν για δήθεν μύθους του 1821, παρουσιάζουν την επανάσταση ως ταξικό και κοινωνικό και όχι απελευθερωτική εξέγερση, απαξιώνουν κινήματα, όπως ο φιλελληνισμός, και μειώνουν τους φιλέλληνες εμφανίζοντάς τους ως καιροσκόπους και απατεώνες που εξυπηρετούσαν διάφορα αλλότρια συμφέροντα. «Εργαλειοποιώντας», κατά το λεγόμενο, την επανάσταση του 21 προβάλλουν ό τι αρνητικό ενυπάρχει σε αυτή και υποστηρίζουν πως δήθεν το σχολείο δε μας διδάσκει την αληθινή ιστορία!

Αρκεί να μελετήσει κανείς προσεκτικά τον Ύμνο εις Την Ελευθερίαν που έγραψε ο Εθνικός μας ποιητής, ο Σολωμός, για να δει όλη την ιστορική αλήθεια. Ο ποιητής άκουσε τον κρυφό στεναγμό του πόνου και της ελπίδας ενός μεγάλου έθνους, που έπεσε αλλά δε χάθηκε, έγινε παραστάτης της εθνικής ιδέας και του εθνικού αισθήματος και έψαλε τη Θρησκεία, την Πατρίδα, την Ελευθερία και την Πίστη. Ο Ιούλιος Τυπάλδος στην κηδεία του Σολωμού είχε πει: Όλοι θέλουν να φιλήσουν εκείνο το μέτωπο στο οποίο ήταν κρυμμένη μια τόσο λαμπρή ακτίνα φωτός, να σφίξουν το χέρι που έγραψε το άσμα ασμάτων της Ελευθερίας* που έγινε παραστάτης της εθνικής ιδέας και του εθνικού αισθήματος* που ψάλλει τη Θρησκεία και την Πατρίδα, την Ελευθερία και την Πίστη* που με την εμπνευσμένη καρδιά του αγκαλιάζει ό τι πιο ιερό υπάρχει για την ανθρωπότητα.

Χρειάζεται, λοιπόν, σήμερα παρά ποτέ, να σκύψουμε και να μελετήσουμε την Ιστορία μας όχι για να την κάνουμε απλό υλικό πανηγυρικών λόγων ή αμφισβητήσεων, αλλά για να την καταστήσουμε σύμβουλο και οδηγό. Κάτω από το σίγουρο φως της θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε και να δούμε την εθνική μας φυσιογνωμία και, αν χρειαστεί, να την αποκαθάρουμε, για να ζήσουμε έντιμα, συνειδητά και υπεύθυνα* να στοχαστούμε πάνω στην Ιστορία του Έθνους μας και να προσπαθήσουμε να επισημάνουμε το βαθύτερο νόημα των μεγάλων ιστορικών γεγονότων, όπως είναι και η επανάσταση του 1821.