Έτυχε πολλές φορές μέχρι σήμερα ν’ ακούσω τον κόσμο να θαυμάζει και να μακαρίζει κάποιον ότι «είναι έξυπνος», και πάντα έβαζα στον εαυτό μου το ερώτημα (προς απάντηση): ποιος είναι αλήθεια ο έξυπνος άνθρωπος. Και πώς θα τον μετρήσουμε, με τα χαρίσματά του ή με τις επιδόσεις του και τα αποτελέσματα της ζωής του;

Ένα παραπλήσιο ερώτημα αναδύθηκε πριν λίγα χρόνια με την εκλογική ανάδειξη, μέσω του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ, του μεγαλύτερου Έλληνα της ιστορίας. Και τότε αναρωτήθηκαν πολλοί σκεπτόμενοι και ιδίως οι σχολάζοντες περί τα ιστορικά: Ποιος είναι αλήθεια ο μεγαλύτερος (που σημαίνει και σπουδαιότερος) Έλληνας όλων των εποχών;

Ο Κολοκοτρώνης ή ο Καποδίστριας;

Ο Σωκράτης ή ο Περικλής;

Ο Βενιζέλος ή ο Παπανικολάου;

Και η λίστα συνέχιζε τεράστια.

Στο τέλος βέβαια της διαδικασίας τα εθνικά απωθημένα του λαού μαζί με τα αλυτρωτικά του όνειρα ψήφισαν τον Μέγα Αλέξανδρο, ωστόσο μια τέτοια κρίση είναι πάντα άκρως υποκειμενική και επιδέχεται πολλές ενστάσεις, που έχουν σχέση με τις γνώσεις του κρίνοντος, με την ηθική του, με την αισθητική του αλλά κυρίως με το φιλοσοφικό του υπόβαθρο.

Ας γυρίσουμε όμως στο παρθένο ερώτημα του «τις εστίν έξυπνος», παρθένο καθόσον δεν έτυχε από όσο ξέρω μέχρι σήμερα να τεθεί σε δημόσια κρίση. Ποιος είναι λοιπόν ο έξυπνος;

Ο υψηλόφρων και πνευματικά κομψευόμενος ή αυτός που έχει ενστερνιστεί το σωκρατικό «εν οίδα ότι ουδέν οίδα»;

Ο ευκατάστατος με τις πισίνες και τις θαλαμηγούς και τις καινούριες αποθήκες σαν τον άφρονα πλούσιο του Ευαγγελίου ή αυτός που ελέγχει και ρυθμίζει τα αγαθά του σύμφωνα με τις φυσικές του ανάγκες;

Ο άνθρωπος ο κοινωνικός και ο προβαλλόμενος ή ο λάθρα βιών, κατά τις προτροπές του Επίκουρου;

Έξυπνος είναι αυτός που σκοτώνεται να τα προφτάσει όλα μέσα στη μέρα ή αυτός που τα πάει με χαλαρό βηματισμό, το λεγόμενο ιταλιστί πάσο, και που δεν στεναχωριέται με τα πεπραγμένα της ημέρας, γιατί, καθώς είπε και ο Ηράκλειτος, «ο ήλιος νέος εφ’ ημέρη εστί», δηλαδή «κάθε αύριο ξημερώνει μια καινούρια μέρα»;

Έξυπνος είναι αυτός που δεν θαρρεύεται και θέλει να τα κάνει όλα μόνος του ή αυτός που βάζει άλλους να τα κάνουν, σύμφωνα με τον έξυπνο κανόνα «όλα μπορεί να τα κάνει κάποιος αρκεί να βάλει κάποιον άλλο»;

Αξιοσημείωτο είναι το ότι κανείς από τους λογοτέχνες που ασχολήθηκαν με τους ηθογραφικούς χαρακτήρες των ανθρώπων (Θεόφραστος, Ανδρέας Λασκαράτος, Λαμπριγέρ κ.ά.) δεν μας έδωσε απαντήσεις και περιγραφή για το πώς είναι ο αληθινός έξυπνος.

Έξυπνος είναι ο συντηρητικός που βαδίζει εκ του ασφαλούς ή ο τολμητίας, ο περιπλανώμενος και ο επιχειρών αλλαγές;

Έξυπνος είναι αυτός που πάει με τα πόδια στο διπλανό χωριό να συναντήσει τον φίλο του ή αυτός που παίρνει στο κινητό τη γυναίκα του να βγει από την τουαλέτα, με το σήμα να ταξιδεύει εκατομμύρια χιλιόμετρα μέχρι τον δορυφόρο και να επιστρέφει αυθωρεί και παραχρήμα στο διπλανό δωμάτιο;

Ακόμα, έξυπνος είναι ο ατομικιστής ή αυτός που οργανώνεται και συνενώνεται σε ομάδες για να επιβιώσει και να διαχειριστεί καλύτερα κάποιο σχήμα εξουσίας; («Αν το καταφύγιο του ανθρώπου είναι η κοινωνία, το καταφύγιο του βλάκα είναι η ομάδα, η συσπείρωση με άλλους βλάκες» γράφει ο Διονύσης Χαριτόπουλος στο εξαιρετικό δοκίμιό του με τίτλο «Εγχειρίδιο βλακείας», όπου βλέπουμε πόσο υπερέχει αριθμητικά αλλά και πόσο πλεονεκτεί στις σύγχρονες κοινωνίες ο βλάκας από τον έξυπνο).

Τελικά (και σε συλλογικό σχήμα) ποιος είναι ο έξυπνος; Ο σοφός (λεγόμενος) λαός που δεν έχει στον ήλιο μοίρα ή οι πολιτικοί του άρχοντες που ζούνε σαν τα τσιμπούρια στο λιγδωμένο του σβέρκο;...