Είναι γεγονός πως οι διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων στη σύγχρονη κοινωνία είναι υποβαθμισμένες και οι θετικές ψυχολογικές επαφές μεταξύ τους σχεδόν ανύπαρκτες. Ο άνθρωπος με πολλούς τρόπους επιβεβαιώνει τη ρήση του Χορού τη Αντιγόνης του Σοφοκλή πως «πολλά είναι τα φοβερά πράγματα στη ζωή του ανθρώπου, αλλά δεν υπάρχει πιο φοβερό από τον ίδιο τον άνθρωπο». Σήμερα η βία και η επιθετικότητα κυριαρχεί σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης και , κατά το λεγόμενο, homo homini lupus (=ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο λύκος): βία παρατηρείται στην οικογένεια, σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης, στον αθλητισμό, στην πολιτική κ.λπ. Και το κακό είναι πως η βία αυτή εκδηλώνεται ακόμη και στις παρέες ανήλικων παιδιών που έχουν χάσει την αθωότητά τους και οργανώνονται σε συμμορίες που προκαλούν το κακό στους συνομήλικούς τους και σε ολόκληρη την κοινωνία. Η λέξη bullying έχει καθιερωθεί πια στο λεξιλόγιό μας και απασχολεί τόσο την οικογένεια, όσο και το σχολείο και την κοινωνία!

Η επιθετικότητα και η βία μπορεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους και να παρουσιαστεί με πολλές μορφές, φανερές ή κρυφές. Πρώτα πρώτα μπορεί αυτή να είναι λεκτική ή φραστική. Ο λόγος, η γλώσσα έχει παρομοιαστεί με αιχμηρό ξίφος που τρυπά την ψυχή και το τραύμα που προκαλεί αποδεικνύεται πολλές φορές θανατηφόρο. Οι βρισιές, οι κραυγές, οι αναθεματισμοί, οι ειρωνείες, οι απειλές, τα υπονοούμενα και τα, κοινώς λεγόμενα, «καρφιά», και διάφορα άλλα πειράγματα μπορούν να βλάψουν ανεπανόρθωτα αυτόν στον οποίο απευθύνονται, ιδιαίτερα τα παιδιά. Δεν είναι άσχετο το γεγονός πως ο σοφός λαός διακρίνοντας τη καταλυτική δύναμη της γλώσσας είπε πως « η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει», ενώ κάποιος διανοούμενος είπε πως το όπλο σκοτώνει κάποιον μια φορά, ενώ ένα βιβλίο με αυτά που λέει και τον τρόπο που τα λέει μπορεί να σκοτώνει συνεχώς και πολλούς!

Η βία, όμως, μπορεί να είναι και σωματική. Αυτή είναι μια ακραία μορφή βίας και συνίσταται στη χρήση της δύναμης για καταναγκασμό και επιβολή της θέλησης κάποιου ισχυρότερου πάνω σε ασθενέστερο αντίπαλο. Αυτή μπορεί να ποικίλλει και να εκτείνεται από μια απλή χειρονομία μέχρι και τον πόλεμο. Ας σημειωθεί πως στους Ρωμαίους οι λέξεις- έννοιες «βία» και «δύναμη» υπήρξαν ταυτόσημες, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τη Βία αδελφή του Κράτους ( Αισχύλου, Προμηθέας Δεσμώτης). Κάθε κράτος είναι θεμελιωμένο πάνω στη δύναμη και, όπως έλεγε ο Max Weber, «Το κράτος είναι μια σχέση κυριαρχίας πάνω στον άνθρωπο στηριγμένη στη νόμιμη και οργανωμένη βία».

Η βία, τέλος, μπορεί να είναι ψυχολογική. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο γονείς να ασκούν ψυχολογική βία στα παιδιά τους σε μια προσπάθεια να κυριαρχήσουν πάνω σε αυτά και πολλές φορές προσπερνώντας τη λογική να συνεχίζουν τον έλεγχο, την υποβάθμιση / μείωση και τον εκβιασμό ακόμη και σε παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία. Γιατί είναι άσκηση ψυχολογικής βίας το να λέει ο γονιός στο παιδί του, για παράδειγμα, «αν δε βγάλεις άριστα στο σχολείο, ξέχνα το ταξίδι που σου υποσχέθηκα»!

Όμως όλες αυτές οι μορφές της βίας έχουν τις ίδιες συνέπειες για το θύμα τους. Πέρα από τα διάφορα σωματικά συμπτώματα, όπως η κεφαλαλγία, ο πόνος στο στομάχι, οι διατροφικές διαταραχές, οι διαταραχές στο έντερο και τα προβλήματα στον ύπνο, δημιουργούν έντονο άγχος στο θύμα , θλίψη και στενοχώρια, ενοχές γι’ αυτό που θα μπορούσε και έπρεπε να κάνει και δεν το έκανε, επιφυλακτικότητα και καχυποψία που οδηγεί στην απομόνωση και στην αποφυγή των κοινωνικών συναναστροφών, στην κατάθλιψη και στον αυτοκτονικό ιδεασμό. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι πως η βία προκαλεί βία. Ο Πλάτων έλεγε πως «οι βιασθέντες μισούσιν» και ο Σέλλευ παρατηρούσε πως «Θερίζει κανείς αυτό που σπέρνει» και πως «η βία γεννά πάντα βία».

Βέβαια, κανείς δεν παραδέχεται πως η βία είναι λογικό μέσο επίλυσης των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων. Όλοι παραδέχονται πως δεν είναι πάντα αναγκαία η βία, πως δεν είναι φάρμακο που γιατρεύει όλες τις αρρώστιες, έστω και αν ο θυμόσοφος λαός πιστεύει πως «και οι άγιοι φοβέρα θέλουν». Όλοι θεωρούν πως η βία είναι μια κτηνώδης δύναμη που λειτουργεί με τυφλή δουλικότητα και όχι με ελεύθερη θέληση* πως είναι μια μορφή αποκρουστικής βαναυσότητας *πως δεν είναι πραγματική έκφραση ισχύος, αλλά έλλειψης ισχύος. Όλοι είναι πεπεισμένοι πως ο άνθρωπος με την ευγένεια και την καλοσύνη πετυχαίνει περισσότερα από όσα με τη βία και πως η λογική είναι ισχυρότερο μέσο επίλυσης των διαφόρων προβλημάτων* πως μια Ιδέα μπορεί να καταπολεμηθεί μόνο με την Ιδέα και όχι με τη βία. Όλοι γνωρίζουν πως και αν κάποιος πετύχει κάτι με τη βία, η νίκη του δε διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Παρόλα αυτά πολύ λίγο οι άνθρωποι προσέχουν τις συνέπειες της βίας, γιατί έχουν εξοικειωθεί με αυτή. Η ιστορία του ανθρώπινου γένους είναι ιστορία της βίας και του εγκλήματος από τη μυθική και προϊστορική εποχή μέχρι τις μέρες μας. Από το πρώτο έγκλημα του φονιά Κάιν που σκότωσε τον αδελφό του Άβελ μέχρι την τελευταία πολιτική ή άλλη δολοφονία ο άνθρωπος βιώνει τις ολέθριες συνέπειες της βίας. Η πρόοδος των σημερινών τεχνοκρατούμενων κοινωνιών του καταναλωτικού ευδαιμονισμού και του παν-σεξισμού αντί να περιστείλει αύξησε τη βία, την τρομοκρατία και το έγκλημα και τείνει να σκοτώσει την ελπίδα πως ο άνθρωπος θα σκεφτεί λογικά και θα πάψει να χρησιμοποιεί τη βία ως μέσο επίλυσης των διαφορών του και θα πάψει να φέρεται σαν θηρίο.

Ο Konrad Lorenz έλεγε πως η βία τείνει να γίνει «φαινόμενο φυλετικής παρακμής», πως βρισκόμαστε στο μέσον του ποταμού και πως δεν έχουμε παρά λίγο χρόνο μπροστά μας, για να αποφύγουμε τον κίνδυνο. «Αν δεν αρχίσουμε σήμερα», έλεγε, «να κάνουμε κάτι με τα μέσα που διαθέτουμε, αύριο θα είναι, πιθανό, πολύ αργά. Μας μένει κάποια ελπίδα , γιατί υπάρχει μια πραγματική δυνατότητα για τον άνθρωπο να ξαναγίνει ο ίδιος ο εαυτός του και να χτίσει μια ανθρωπινότερη κοινωνία». Οψόμεθα……..