Στο Α΄ Μέρος του άρθρου δείξαμε πως το σχολείο, η εκπαίδευση, παρέχει στους μαθητές όλες τις απαραίτητες γνώσεις για μια ασφαλή οδήγηση και κυκλοφορία. Παρόλα αυτά, οι τραυματισμοί και οι θάνατοι από τα τροχαία ατυχήματα στη χώρα μας συνεχώς αυξάνονται. Τούτο σημαίνει πως κάτι άλλο ευθύνεται για το πρόβλημα αυτό. Φαίνεται πως κάποιοι άλλοι παράγοντες αγωγής και παιδείας απαξιώνουν την προσπάθεια του σχολείου και τορπιλίζουν το έργο του. Ένας τέτοιος παράγοντας είναι η οικογένεια. Αλήθεια, ποια είναι η συμβολή της οικογένειας, του πιο σημαντικού παράγοντα αγωγής, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού; Ας σκεφθεί κανείς πως τα πρώτα πέντε χρόνια , τα πιο σημαντικά για τη σωματική και ψυχοπνευματική ανάπτυξη του παιδιού, τα περισσότερα παιδιά μεγαλώνουν χωρίς τη φροντίδα της μητέρας και του πατέρα και κάτω από την αμφίβολης αποτελεσματικότητας επίβλεψη κάποιας αλλοδαπής. Αλλά και όταν τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, οι γονείς λόγω εργασίας και επαγγελματικών υποχρεώσεων είναι αναγκασμένοι να βρίσκονται πιο πολύ έξω από το σπίτι και μακριά από τα παιδιά τους. Ένας εργαζόμενος σήμερα είναι υποχρεωμένος να φεύγει στη δουλειά του, όταν το παιδί φεύγει στο σχολείο, αλλά επανέρχεται πολύ μετά από αυτό. Ζει μέσα στο άγχος και την πίεση ποικίλων υποχρεώσεων που αποβαίνει σε βάρος της ψυχοπνευματικής υγείας των παιδιών. Αλλά και όταν οι γονείς βρίσκονται στο σπίτι, είναι «ωσεί παρόντες»! Δεν κάνουν τίποτε από όσα επιβάλλουν οι υποχρεώσεις τους απέναντι στα παιδιά τους.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι κάτι άλλο. Όταν παίρνουν τα παιδιά τους, όταν τα πηγαίνουν βόλτα με το αυτοκίνητό τους τα Σαββατοκύριακα, τότε γίνονται αρνητικά παραδείγματα κυκλοφοριακής αγωγής γι’ αυτά. Οι έρευνες δείχνουν πως οι πιο πολλοί δε φορούν ζώνες ασφαλείας , οδηγούν με ένα τηλέφωνο στο χέρι, βρίζουν τους άλλους οδηγούς που τους προσπερνούν, προσπερνούν οι ίδιοι τους άλλους, περνούν με κόκκινο, παρκάρουν όπου βρουν, κλείνουν τις διαβάσεις ακόμη και αυτές που προορίζονται για τους ανάπηρους και γενικά παραβιάζουν όλες τις διατάξεις του Κ.Ο.Κ. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που θέτουν οι ίδιοι σε κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα και τη ζωή τους.

Με λίγα λόγια, οι πιο πολλοί γονείς γίνονται αρνητικά παραδείγματα κυκλοφοριακής αγωγής για τα παιδιά τους και ακυρώνουν, χωρίς να το καταλαβαίνουν, την προσπάθεια που καταβάλλει το σχολείο σε αυτό τον τομέα. Γιατί , δυστυχώς, τίποτε δεν έχει τη δύναμη που έχει ένα παράδειγμα. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν πως το καλό παράδειγμα των ηλικιωμένων συντελούσε στην ηθικοποίηση των παιδιών. Ο Δημόκριτος έλεγε πως «η σωφροσύνη του πατέρα είναι το πιο μεγάλο παράδειγμα για τα παιδιά» (Diels-Kranz , Αποσπ. Προσωκρ. ΙΙ 68, Β 208: πατρός σωφροσύνη μέγιστον τέκνοις παράγγελμα). Και ο Πλάτων ζητά από τον νομοθέτη να φροντίζει , ώστε οι ηλικιωμένοι να μη κάνουν ή να μη λένε αισχρότητες, για να μη δίνουν το κακό παράδειγμα στους νέους, γιατί «όπου οι γέροι κάνουν αναίσχυντες πράξεις, εκεί είναι φυσικό και οι νέοι να είναι αναιδέστατοι» (Νόμοι, Ε 729 b, c: όπου αναισχυντούσι γέροντες , ενταύθα ανάγκη και τους νέους είναι αναιδεστάτους). Ο Πλάτων, μάλιστα, προσθέτει πως «όποιος δίνει στους άλλους συμβουλές οφείλει να δείχνει πως τις εκτελούσε σε όλη του τη ζωή» (Νόμοι Ε 729 c).

Όμως η χαλάρωση του θεσμού της οικογένειας έχει και μια άλλη συνέπεια. Όπως έχω τονίσει, οι διάφοροι παράγοντες αγωγής δε συνεργάζονται, αλλά πιο πολύ ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Ο καθένας με τον τρόπο του προσπαθεί να κερδίσει τα παιδιά και να διαμορφώσει την προσωπικότητά τους σύμφωνα με τη βιοθεωρία και κοσμοθεωρία που πρεσβεύει. Και εδώ είναι που υπεισέρχεται ο παράγοντας της παρέας. Όταν τα παιδιά μένουν απροστάτευτα και μόνα, τότε αναζητούν να αναπληρώσουν αυτό που τους λείπει στις παρέες. Και όταν λέμε παρέες, εννοούμε όχι μόνο αυτές που εκφράζονται με τη φυσική παρουσία των προσώπων, αλλά και τις ύποπτες παρέες που υπάρχουν και δρουν στο διαδίκτυο, το μέσο αυτό στο οποίο καλλιεργούνται όλα «τα άνθη» του καλού και του κακού. Δεν είναι άσχετο το γεγονός πως οι αρχαίοι είχαν επισημάνει την επικινδυνότητα μιας κακής παρέας και είχαν πει πως «οι κακές συναναστροφές καταστρέφουν τα χρηστά ήθη» ( ομιλίαι χρησταί θείρουσιν ήθη χρηστά) και ότι «εάν συναναστρέφεσαι με κακούς, θα χάσει και το μυαλό που έχεις» (ην κακοίς συμμίσγηις, απολείς και τον εόντα νόον).

Και στο τέλος έρχεται η ίδια η Πολιτεία που περιέχει όλους τους άλλους παράγοντες και, υποτίθεται, τους οργανώνει , τους συντονίζει και τους κατευθύνει. Η ίδια η Πολιτεία, το πολίτευμα και αυτοί που το εκφράζουν, είναι ένας σημαντικός παράγοντας αγωγής και παιδείας. Το είχε άλλωστε επισημάνει ο Πλάτων λέγοντας πως «Πολιτεία γαρ τροφή ανθρώπων εστί, καλή μεν αγαθών, η δ’ εναντία κακών) (Μενέξ. 238 b). Αλήθεια, οι σημερινοί πολιτικοί εμπνέουν τους νέους με τη συμπεριφορά τους, τους διδάσκουν, όπως πρέπει, αξιοποιούν τα μέσα της ποινής και της αμοιβής και δείχνουν ποιος είναι σε κάθε περίπτωση ο σωστός ο δρόμος; ΟΙ ποινές που επιβάλλει το κράτος στους παραβάτες του Κ.Ο.Κ. και σε όσους προκαλούν ατυχήματα είναι τόσο μικρές που μοιάζουν με «χάδι» και αφήνουν αδιάφορους τους πολίτες. Αν οι ποινές δε γίνουν πιο αυστηρές, τότε δεν πρόκειται να υπάρξει βελτίωση σε αυτό τον τομέα και δε θα πάψουμε να θρηνούμε θύματα χωρίς λόγο. Δυστυχώς, ο Έλληνας μόνο έτσι καταλαβαίνει. Τη νοοτροπία του φανερώνει και το παρακάτω ανέκδοτο: ήταν , λέει, ένας πλούσιος που έδωσε ένα χαστούκι σε κάποιο φτωχό. Το θύμα υπέβαλε μήνυση εναντίον του δράστη. Όταν εκδικάστηκε η υπόθεση, το δικαστήριο καταδίκασε τον πλούσιο και του επέβαλε ένα πρόστιμο 500 δραχμών. Όταν άκουσε την ποινή ο κατηγορούμενος, έδωσε ένα χαστούκι ακόμη στον κατήγορο λέγοντας «πάρε χίλιες δραχμές». Σύμφωνα με άλλη εκδοχή ο πλούσιος έδωσε το χαστούκι στο δικαστή λέγοντας «πάρε και εσύ ένα πεντακοσάρι». Η κοινή συνείδηση διακωμωδεί τις ποινές που γενικά επιβάλλονται γενικά στους παραβάτες στη χώρα μας.

Όλα αυτά δείχνουν πως το πρόβλημα δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται και πως για την αντιμετώπισή του δεν αρκεί η παρέμβαση ενός μόνου παράγοντα αγωγής. Απαιτείται συνδυασμένη προσπάθεια και δράση.