Σήμερα θα μιλήσουμε για μια επιγραφή σπασμένη σε δύο τμήματα, που χτίστηκε στον εξωτερικό τοίχο της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου στην Θερμή της Λέσβου, γνωστού ως Αη-Νικόλας ο «παλιός» (εικ. 1). Πρόκειται για αναθηματική επιγραφή του 1^ου αι. μ.Χ. (εικ. 2). Τα θραύσματα δημοσίευσε ξεχωριστά ο G. Paton το 1899 στο corpus των IG XII 2, 108 και 109. Για τον τόπο ευρέσεως αναφέρει: “Kato Pyrgi in vetere ecclesia S. Nicolai” = «Κάτω Πύργοι, στην παλιά εκκλησία του Αγ. Νικολάου».

Εικ. 1. Η εκκλησία του Αγ. Νικολάου του «Παληού».

Εικ. 2. IG XII 2, 108+109. Τα δύο θραύσματα της ανάθεσης στην Αρτέμιδα.

Όμως ο R. Hodot το 1976 στο άρθρο του Etudes d’ Archéologie Classique 5, σελ. 32, αρ. 108 και 109 διαπιστώνει ότι τα δύο θραύσματα IG XII 2, 108+109 συναρμόζουν, έχουν τα ίδια γράμματα και είναι από τον ίδιο γκρίζο λίθο. Σχολίασε επίσης τον συνδυασμό της αιολικής διαλέκτου (στ. 1-13) και της Κοινής (στ. 14-17), στις οποίες είναι χαραγμένο το κείμενο και έδωσε νέα συμπλήρωση των στ. 1-2 και 10 ως ακολούθως:

1. Paton, IG XII 2, 108 R. Hodot, EAC 5 (1976), 32, αρ. 108, 109

 Μεγάλ]α Θέω Ἀρτέμιδι Θε-                                                            [Ζ]αθέῳ Ἀρτέμιδι Θε[ρ-]

 ρμ]ία Ὀμόνοια Τε-                                                                             [μ]ίᾳ Ὀμονοίᾳ Τε-

 λ]έσφορος Συμ-                                                                                   [λ]έσφορος Συμ-

 φ]όρω καὶ Φλ. Τύχα                                                                           φ]όρω καὶ Φλ. Τύχα

5 τ]ὰν χαλκίαν εἴκο-                                                                            τ]ὰν χαλκίαν εἴκο-

 ν]α καττὰν ἐπιτά-                                                                                ν]α καττὰν ἐπιτά-

 γα]ν καὶ χρημάτισ-                                                                             γα]ν καὶ χρημάτισ-

 μ]ον αὔτας, ὀντε-                                                                 μ]ν αὔτας, ὀντε-

 θεί]κοντες καὶ τὸ                                                                                 θή]κοντες καὶ τὸ

 10 τᾶς Θέ]μιδος παν-                                                                          [εὐ]θμιδος(?) παν-                                          

IG XII 2, 109

 Θ]έω Ἀφροδε[ίτ]ας                                                                             [θ]ω Ἀφροδείτας

 ἄγαλμα ἐν τῶ εἴ-                                                                  ἄγαλμα ἐν τ εἴ-

 ρω.                                                                                                         ρω.

 Συνκαθιέρω-                                                                                        υνκαθιέρω-

15 σαν οἱ τὴν σκυτι-                                                                            σαν οἱ τὴν σκυτι-

 κ]ὴν τέχνην ἐργα-                                                                                κ]ὴν τέχνην ἐργα-

 ζ]όμενοι.                                                                                                                ζ]όμενοι.

Απόδοση στην ν.ε.: «Στην θεοσέβαστη Αρτέμιδα Θερμία Ομόνοια, ο Τελέσφορος, γιος του Συμφόρου και η Φλαβία Τύχη (αναθέτουν) την χάλκινη εικόνα (της θεάς), σύμφωνα με την απαίτηση και τον χρησμό του Μαντείου της, καθώς και το άγαλμα της θεϊκής και δίκαιης Αφροδίτης, μέσα στο ιερό της. Στην ανάθεση αυτή συνέβαλαν οι εργάτες της βιοτεχνίας δέρματος».

Η επιγραφή παρουσιάζει ιδιοτυπία στην γλώσσα, που είναι συνδυασμός αιολικής και Κοινής. Η ιδιοτυπία αυτή μπορεί να ερμηνευθεί από το γεγονός ότι οι δύο πρώτοι αναθέτες, Τελέσφορος και Τύχη, θέλησαν να προσδώσουν επισημότητα με την χρήση της παλαιότερης αιολικής διαλέκτου, ενώ οι σκυτεῖς, που φαίνεται ότι προστέθηκαν αργότερα στο κείμενο ως αναθέτες, χρησιμοποίησαν την καθομιλούμενη γλώσσα της εποχής. Προφανώς οι δύο πρώτοι αναθέτες διατηρούσαν βιοτεχνία επεξεργασίας δέρματος και για κάποιο άγνωστο σε μας λόγο, πάντως σχετικό με την επιχείρησή τους, αφού συμμετέχουν και οι εργαζόμενοι στην ανάθεση, ζήτησαν και πήραν χρησμό από την Θερμία Αρτέμιδα και ανταπέδωσαν με την συγκεκριμένη ανάθεση.

Ιδιοτυπία αποτελεί ακόμα το γεγονός ότι αναθέτουν άγαλμα της Αφροδίτης στο ιερό της Αρτέμιδας, την οποία μάλιστα αποκαλούν εὔθεμι. Το επίθετο αυτό αντιστοιχεί πιθανότατα στο ρωμαϊκό επίθετο της Αφροδίτης Venus justa (=Αφροδίτη Δικαία) και αποκαλύπτει την ρωμαϊκή εθνικότητα των αναθετών. Η ανάθεση του αγάλματος της Αφροδίτης φαίνεται να συνδέεται με το περιεχόμενο του χρησμού, που ζήτησαν οι αναθέτες, χωρίς να μπορούμε να προχωρήσουμε σε πιο συγκεκριμένη ερμηνεία.

Μαρία Διακουμάκου, Ελληνική Επιγραφική Εταιρεία