Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν.»
Ευριπίδης

Πολλοί είναι οι φίλοι μου που μίσεψαν τα τελευταία χρόνια. Άλλοι χάθηκαν πριν από την ώρα τους κι άλλοι χώθηκαν στο λαγούμι τους, απ’ όπου δεν ξεπροβάλλουν πια. Τα χαμπέρια που έρχονται απ’ όλες τις άκρες του κόσμου, είναι βαριά κι ασήκωτα: για όνειρα που κάηκαν σαν τα δάση στα βουνά μας, για ελπίδες που τις πήραν τα ποτάμια και τις έπνιξαν στα λασπόνερα.

Και τα χρόνια μας που κακοφόρμισαν, να σου κόβουν τα γόνατα.

Βλέπω τους ανθρώπους στο δρόμο να προχωράν σκυφτοί, με κυρτωμένους ώμους και τους γέροντες στις πλατείες να εφημερεύουν σαν τ’ αγάλματα, ανασκαλεύοντας με βλέμμα απλανές, τον χτικιάρη χρόνο, που κατέφαγε τη ζωή τους.

Ακούω νέους ανθρώπους να θρηνολογούν πως εκεί, στο τούνελ της κακομοιριάς θα τυφλοσέρνεται για τα επόμενα χρόνια όλη η ζωή τους.

Μονάχα ο προπάππος μου ο Πολύβιος στέκεται αειθαλής κι ατάραχος, σαν ελιόκορμος που καίγεται και δαυλιάζει, μα όλο ξεπετά νιαρά βλαστάρια. «Να έχεις εμπιστοσύνη στην Ιστορία», μου λέγει, «στην ιστορία του Ελληνισμού, σ’ αυτήν που έχει γραφεί και σ’ αυτήν που θα συνεχίσει να γράφεται για τη νέα ζωή που χτίζεται με ιδρώτα και αίμα. Σ’ αυτό το βράχο που είμαστε γαντζωμένοι τέσσερις χιλιάδες χρόνια, σ’ αυτά τ’ αμμουδερά ακρογιάλια, όπου μιλιέται ακόμα η γλώσσα του Ομήρου, δεν ήταν ποτέ εύκολη η ζωή μας· ένας διαρκής αγώνας ήταν για το ψωμί και την ελευθερία μας.

Κάτσε και λογάριασε τι είδαν τα μάτια τους και τι βάσανα πέρασαν μόνο στον περασμένο αιώνα οι παππούδες και οι πατεράδες σας: οικονομικές κρίσεις, η μια μετά την άλλη, και πτωχεύσεις και Διεθνείς Οικονομικοί Έλεγχοι και ανεργία και φτώχια, πόλεμοι και στρατιωτικά κινήματα και πάλι πόλεμοι, νίκες και θρίαμβοι αλλά και εθνικές καταστροφές, γενοκτονίες και προσφυγιά και μετανάστευση και διχασμοί και εμφύλιοι και σκοτωμοί και ερείπια, κυνηγητά και εξορίες, επαναστάσεις και δικτατορίες.

Κι όμως αυτός ο λαός έμεινε όρθιος· κι όχι μόνο άντεξε, αλλά ατσάλωσε πιο γερά την αρματωσιά της ψυχής του· έθαψε τους νεκρούς του, σκούπισε τα δάκρυά του και στρώθηκε στη δουλειά να συμμαζέψει τα χαλάσματα και να χτίσει, πάνω σε πιο γερά θεμέλια, το καινούργιο νοικοκυριό της φαμίλιας του.

Κι αν θέλεις να πάμε παλιότερα, στ’ αρχαία τα χρόνια, θα δεις πόσο εφτάψυχος είναι ο Ελληνισμός: όταν οι Ρωμαίοι ισοπέδωναν τη μια ελληνική πόλη μετά την άλλη, πού να φαντάζονταν ότι οι ηττημένοι στο τέλος θα ήταν οι ίδιοι οι κατακτητές, όχι με τα όπλα, στο πεδίο της μάχης, αλλά στο πεδίο του πνεύματος και του πολιτισμού, ότι η Ελλάδα που υποδούλωσαν τελικά θα υπέτασσε με τα γράμματα και τις τέχνες τον αγροίκο κατακτητή, όπως ομολόγησε ο Ρωμαίος ποιητής Οράτιος.* Και πού να φαντάζονταν ότι, μετά από δυο αιώνες, την ένδοξη ρωμαϊκή αυτοκρατορία τους θα τη διαφέντευαν, αντί για τους Ρωμαίους, οι Ρωμιοί και η ρωμιοσύνη θα μεγαλουργούσε για χίλια ακόμα χρόνια, όταν στην ένδοξη Ρώμη τους θα βασίλευαν οι “βάρβαροι” Γότθοι!

Το μυστικό της μακροζωίας του Ελληνισμού είναι ότι στις δύσκολες περιόδους της εθνικής του ζωής ο οργανισμός του αναπτύσσει ισχυρά αντισώματα που αντεπιτίθενται σε κάθε... εισβολέα, σε κάθε ηττοπάθεια και απαισιοδοξία και ανασύρει από μέσα του, μέσα από τα ιστορικά κατάβαθα της ψυχής του δυνάμεις πρωτόγνωρες. Αλήθεια, ποιος το περίμενε το 1940, ένας λαός που ζούσε σε συνθήκες ανελευθερίας και καταπίεσης υπό το φασιστικό καθεστώς της δικτατορίας του Μεταξά, ότι θα πραγματοποιούσε το έπος της Αλβανίας;

Θαρρείτε, λοιπόν, και ομονοείτε! Να έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του Ελληνισμού, καθώς και στις δικές σας, ο καθένας ξεχωριστά. Μέσα στις πολιτικές δυνάμεις του λαού μας, τις φανερές αλλά και τις αφανέρωτες, σ’ αυτές που παραμένουν ακόμα εκτός πολιτικής σκηνής, υπάρχουν - δίπλα στους γραφικούς και τους τυχάρπαστους - άξιες προσωπικότητες, που μπορούν να αναδειχθούν σε μεγάλους ηγέτες, που θα εμπνεύσουν το λαό και θα πάρουν στα χέρια τους, με γνώση και δύναμη, τις τύχες της χώρας, για να την οδηγήσουν στο ξέφωτο της ιστορίας. Αρκεί να μη σταυρώσετε τα χέρια περιμένοντας τους... “βαρβάρους”, να δώσουν “κάποια λύση” στα προβλήματα και στα βάσανα του λαού. Και μη λησμονάτε αυτό που είπε ο ποιητής: “δεν είναι δανεικιά η μεγαλοσύνη, λευτεριάς ψεύτρας, ψεύτρα και η τιμή”!»

* Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio (Οράτιος): Η Ελλάδα αν και υποδουλώθηκε, τον άξεστο κατακτητή υπέταξε και τις τέχνες εισήγαγε στο αγροίκο Λάτιο.