Καθόμασταν με φίλους και μετρούσαμε «εγκλωβισμούς»… καταστάσεις, δηλαδή, όπου υπέστημεν δριμείες απώλειες δυνατοτήτων, προοπτικών, ευκαιριών ζωής, χωρίς εν τέλει να έχουμε κάνει άλλο «λάθος» από την επιλογή συμμετοχής σε σχέδιο, τάχατέ μου, εθνικό περί μιας καλύτερης πατρίδας…

Εγκλωβιστήκαμε στο χρηματιστήριο, αγοράζοντας τότε τα αμοιβαία κεφάλαια για να διασφαλίσουμε το μέλλον των παιδιών μας, εγκλωβιστήκαμε αποδεχόμενοι κληρονομίες γονικές - κάτι ελαιοχώραφα εδώ, κάτι μπαχτσέδες εκεί - άνευ αξίας εισοδήματος σήμερα, αλλά με βαριές υποχρεώσεις προς την Εφορία, εγκλωβιστήκαμε σε τόπους ακυβέρνητους ή μη κυβερνήσιμους και το χειρότερο εμμονικά προσκολλημένους στο ίδιο μοντέλο, εγκλωβιστήκαμε στο χώρο της δουλειάς μας όντας μάλιστα «ευτυχείς» που τη διατηρούμε ακόμα… γιατί άλλοι συμπολίτες μας δεν έχουν ούτε αυτήν τη μιζέρια!

Κουβέντα, την κουβέντα, θυμήθηκα την αμφισημία του «λάθους», όπως έχει γίνει γνωστή από το ποίημα του Γ. Σεφέρη «Άρνηση»:
«Στο περιγιάλι το κρυφό / κι άσπρο σαν περιστέρι / διψάσαμε το μεσημέρι· / μα το νερό γλυφό. // Πάνω στην άμμο την ξανθή / γράψαμε τ’ όνομά της· / ωραία που φύσηξεν ο μπάτης / και σβήστηκε η γραφή. // Mε τι καρδιά, με τι πνοή, / τι πόθους και τι πάθος, / πήραμε τη ζωή μας· λάθος! / κι αλλάξαμε ζωή.»

Το ποίημα αυτό έχει μελοποιηθεί από το Μ. Θεοδωράκη, έχει γίνει ίσως το εμβληματικότερο τραγούδι του, αλλά ως τραγούδι δεν μπορεί να αποδώσει το σημαντικότερο στοιχείο της σκέψης του Σεφέρη: την άνω τελεία! Καθότι άλλο πράγμα η ακουστική απόφανση ή αποδοχή «πήραμε τη ζωή μας λάθος» κι άλλο η ακριβής άρνησή της, που προκύπτει από την ξεχασμένη άνω τελεία.

Αυτός ακριβώς είναι ο εγκλωβισμός της ζωής μας, τουλάχιστον πολλών εξ ημών των 50άρηδων: δεν μπορούμε να βάλουμε άνω τελεία και ν’ αλλάξουμε ζωή. Περνάει από τη σκέψη όλων ότι αυτό ίσως είναι ηττοπάθεια ή έλλειψη θάρρους ή φαντασίας ή … Δεν είναι τόσο εύκολη η υιοθέτηση αυτής της ερμηνείας. Σε ατομικό επίπεδο, βέβαια, ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι του περάσει από το μυαλό ως κίνηση απελευθέρωσης, ακόμα και να «αυτοκτονήσει». Είμαστε όμως συλλογικά όντα, ζούμε σε κοινωνικές οργανώσεις, διασυνδεδεμένες πορείες σε ανθρώπινα δίκτυα «γίγνεσθαι». Κι εκεί το συλλογικό σχέδιο και η κοινή πορεία είναι που καθορίζουν εγκλωβισμούς κι απεγκλωβισμούς. Τέτοιο σχέδιο δεν υπάρχει!

Γύρω μας συμβαίνουν πράγματα αποκρουστικά: άλλα γνωστά -ως ο Φ.Π.Α. στην… μπουγάτσα- κι άλλα άγνωστα -ως ο αποκλεισμός των ελληνικών πανεπιστημίων από τις διεθνείς ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Και στις δύο αυτές ακραίες περιπτώσεις παραδείγματος, είναι ευθέως αντιληπτή η έλλειψη σχεδίου. Το κακό είναι ότι ο τηλεοπτικός λαϊκισμός, συνδράμοντας πλήρως τον πολιτικό λαϊκισμό, είτε χασκογελά με το λεγόμενο «αλαλούμ» ως στην περίπτωση του Φ.Π.Α., είτε αποσιωπά τελείως τη σημασία του γεγονότος ως στην περίπτωση των βιβλιοθηκών.

Εξηγούμαι: διάβαζα πρόσφατα ένα ενδιαφέρον άρθρο σχετικά με τη διαδικασία εφαρμογής ενός αγορανομικού Νόμου. Έχουν εκδοθεί 256 (!) ερμηνευτικές εγκύκλιοι αυτού του Νόμου. Δεν είναι «αλαλούμ» αυτό, είναι συντεταγμένη διαδικασία διαιώνισης της γραφειοκρατικής νομενκλατούρας: μετά από τόσες εγκυκλίους, είναι βέβαιον ότι το εφαρμοστέο δεν έχει καμμία σχέση με την αρχική βούληση και σχέδιο του Νομοθέτη, η πολιτική παρακάμπτεται από τις βουλές των υπηρεσιακών στελεχών. Δεν εκτιμάται το διοικητικό κόστος παραγωγής αυτής της τρέλας, το κόστος εφαρμογής της από τις επιχειρήσεις και βεβαίως το κόστος της αναπόφευκτης παραβατικότητας. Αυτό λέγεται εγκλωβισμός στο λάθος, από υστεροβουλία και αδυναμία πολιτικής ηγεσίας!

Εδώ και μήνες (χρόνια δηλαδή), το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας δεν πληρώνει την εθνική συνδρομή στις διεθνείς ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, με αποτέλεσμα η μία μετά την άλλη να διακόπτουν την πρόσβαση σ’ αυτές. Ταυτόχρονα, το «μπλα μπλα» για τη χαμηλή ποιότητα ή κατάντια των ελληνικών ΑΕΙ συνεχίζεται απρόσκοπτα στο δημόσιο Λόγο. Λησμονείται, όμως, η αναφορά σε πρόσφατα στοιχεία τού ΟΟΣΑ ή του ΕΚΤ που αποδεικνύουν ότι, παρά την πολυετή άθλια πολιτική παιδείας και τους ανοίκειους στόχους και μέσα της, τα ερευνητικά αποτελέσματά μας υπερβαίνουν κατά πολύ τις επιδόσεις μεγάλων κρατών ως η Γαλλία ή η Ιταλία! Αυτό λέγεται εγκλωβισμός στο λάθος από αδιαφορία και ανικανότητα!

Ως απλό μέλος αυτής της κοινωνίας, είμαι ένας εγκλωβισμένος, όλα όσα είπα στην αρχή του άρθρου, και τα έκανα, και τα έπαθα! Κι όμως, νιώθω ακόμα πιο εγκλωβισμένος σε κάτι άλλο, πιο ύπουλο και πιο επικίνδυνο: τη γελοιότητα της πολιτικής διαμάχης μεταξύ του «μνημονιακού» και του «αντιμνημονιακού» Λόγου. Αδιέξοδη, κοντόφθαλμη, ψευδής εν τέλει διαμάχη: Αυτό λέγεται ηθελημένος εγκλωβισμός στο λάθος, από πολιτική κουλτούρα!

«Πήραμε τη ζωή μας», ως λέει ο ποιητής; Νιώθω ότι μου πήραν τη ζωή μου…
«Κι αλλάξαμε ζωή», ως προβλέπει ο ποιητής; Εδώ γελάμε…