Αποτελεί νομοτελειακό κανόνα πως μια εγκαταλειμμένη υγειονομικά περιοχή φθίνει οικονομικά, κοινωνικά και δημογραφικά και γίνεται εύκολη λεία στους κάθε είδους κερδοσκόπους.

Γι’ αυτό και η αποτελεσματική υγειονομική κάλυψη των ακριτικών μας περιοχών αποτελεί στην ουσία την πιο επιτυχή θωράκιση των συνόρων της χώρας. Οι παράμετροι που θα πρέπει να λαμβάνονται ουσιαστικά υπόψη για τον ορθολογικό όσο και εύστοχο σχεδιασμό συνοπτικά είναι, όπως πιστεύω, οι εξής:

1. Ο σχεδιασμός δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι αποσπασματικός ή να αφορά τμήματα του συνολικού υγειονομικού προγράμματος που οφείλει να έχει μια χώρα. Υποστηρίζω, δηλαδή, ότι τα σχέδια και οι εφαρμογές για τις ακριτικές περιοχές της χώρας πρέπει να είναι ενταγμένες στα πλαίσια ενός εθνικού σχεδίου, κατά τη γνώμη μου δε ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας. Τονίζω όμως πως οι επιμέρους αρχές, προτάσεις και ρυθμίσεις που αφορούν το υγειονομικό σύστημα των ακριτικών περιοχών της χώρας, πρέπει να αποτελούν ουσιαστικό δομικό τμήμα ενός συνόλου, που συνιστά, όπως τόνισα, ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας της χώρας.
2. Θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά και υπεύθυνα υπόψη η οικονομική διάσταση του προβλήματος. Γιατί, βεβαίως, για την επιτυχή προοπτική ενός συνολικού σχεδίου επέμβασης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες της περιοχής σε βασικές υποδομές, σε εξοπλισμούς, σε σύγχρονη τεχνολογία και σε στελέχωση σε ανθρώπινο δυναμικό, όχι βεβαίως με στόχο το ιδανικό των επιλογών και το τέλειο των απαιτήσεων.
3. Κεντρικός στόχος θα πρέπει να είναι η ολοκληρωμένη και αποτελεσματική ανάπτυξη ενός συστήματος υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας και υγείας. Η πρωτοβάθμια φροντίδα έχει αναμφισβήτητα πρωταγωνιστικό ρόλο για τις ακριτικές περιοχές της χώρας. Για τις περιοχές αυτές, μπορεί να κριθεί αναγκαίο πιο πυκνό δίκτυο υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και μεγαλύτερος αριθμός στελεχιακού δυναμικού απ’ ό,τι εάν, ως αποκλειστικά κριτικά μεγέθη, ληφθούν τα πληθυσμιακά δεδομένα της περιοχής, τα στενά γεωγραφικά ή τα συγκοινωνιακά και μόνον. Ο εξοπλισμός σε τεχνολογικά μέσα, επίσης ιδιαίτερα για τα νησιά, απαιτεί πολλαπλότητα επιβαρύνσεων καθ’ υπερβολή, όμως πλήρως αναγκαία.
4. Σε στενή συνάρτηση με τις προηγούμενες αναφορές βρίσκεται και η αναγκαιότητα ανάπτυξης Υπηρεσιών Δευτεροβάθμιας Περίθαλψης. Οι επιμέρους παράμετροι που αφορούν και τη στελέχωση των νοσοκομείων, ο εξοπλισμός τους και η δημιουργία και λειτουργία εξειδικευμένων μονάδων δεν μπορεί να υπακούουν στο πληθυσμιακό μέγεθος. Πρέπει δηλαδή να λαμβάνεται υπόψη ασφαλώς ο αριθμός των μονίμων κατοίκων, αλλά δε θα πρέπει να αγνοείται ή να υποβαθμίζεται και ο αριθμός των πολιτών που διαμένουν στις περιοχές αυτές ορισμένες χρονικές περιόδους. Τούτο δε διότι τις περιόδους αυτές παρατηρείται μια πληθυσμιακή έκρηξη που διαρκεί μεγάλα χρονικά διαστήματα και επομένως δεν μπορεί και δεν πρέπει να αγνοηθεί το στοιχείο αυτό.
5. Επιβάλλεται η άριστα σχεδιασμένη αλλά και υποχρεωτικά εφαρμοζόμενη πολιτική της υιοθεσίας των ακριτικών περιοχών από τα υγειονομικά κέντρα της χώρας. Οι πρωτοβάθμιες υπηρεσίες, τα περιφερειακά ιατρεία, τα κέντρα υγείας και τα νοσοκομεία των ακριτικών περιοχών θα πρέπει να κατανεμηθούν σε τομείς ευθύνης, επικεφαλής των οποίων θα είναι υγειονομικά κέντρα, του λεκανοπεδίου Αττικής για το Κεντρικό Αιγαίο, της Θεσσαλονίκης και της Θράκης για τη Βόρεια Ελλάδα και το Βόρειο Αιγαίο, της Κρήτης για το Νότιο Αιγαίο, της Ηπείρου και της Αχαΐας για τα Ιόνια Νησιά. Με τον τρόπο αυτόν είναι δυνατόν να υπάρχουν λύσεις των προβλημάτων εκπαίδευσης προσωπικού, των αναγκών εποχικής κάλυψης σε ιατρικό, νοσηλευτικό και άλλο προσωπικό και τη μεταφορά τόσο τεχνογνωσίας όσο και τεχνολογικού υλικού, ενδεχομένως, όπου αυτό απαιτείται.
6. Κρίσιμης σημασίας μέγεθος για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αναγκών υγείας στους πληθυσμούς των ακριτικών περιοχών αποτελεί η ανάπτυξη ολοκληρωμένου Δικτύου Προνοσοκομειακής Επείγουσας Φροντίδας. Έχει τεράστια σημασία για την ψυχολογία των κατοίκων και των επισκεπτών, για τη δημιουργία θετικών εντυπώσεων, μέσα και έξω από τη χώρα, η ανάπτυξη μέσων και μεθόδων επείγουσας, ορθής και αποτελεσματικής προνοσοκομειακής φροντίδας. Η έλλειψη οργανωμένου ΕΚΑΒ οδηγεί σε απώλεια κρίσιμου χρόνου, δε διασφαλίζει επιτόπιες δυνατότητες, ενώ συχνά παρουσιάζεται έλλειψη κατάλληλων μέσων μεταφοράς σε κέντρα προσφοράς των αναγκαίων και απαραίτητων υπηρεσιών.
7. Επιβάλλεται να εγκατασταθεί άμεσα ένα πλήρες, ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό δίκτυο τηλεματικής, απλωμένο σε όλες τις ακριτικές περιοχές, συνδεδεμένο με ένα κεντρικό σύστημα καθοδήγησης και παροχής υγειονομικών πληροφοριών. Το δίκτυο αυτό θα πρέπει να αποτελεί βασικό ιστό διασύνδεσης και αλληλοτροφοδότησης των υπηρεσιών τού ΕΚΑΒ με τις πρωτοβάθμιες και δευτεροβάθμιες υπηρεσίες που προσφέρονται στην ακριτική χώρα συνολικά. Αυτό φυσικά θα συμβάλλει και στην αποφυγή των άσκοπων και υπερβολικών οικονομικών επιβαρύνσεων, όσο και της ταλαιπωρίας των κατοίκων των ακριτικών περιοχών. Μπορεί ακόμα να προσφέρει υπηρεσίες σταθεροποίησης του Συστήματος Υγείας, εκπαίδευσης του προσωπικού και συνεχούς παροχής πληροφοριών για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας σε τοπικό επίπεδο.
Στη χώρα μας έχουν γίνει πολλά, από το 1981 ιδίως και ύστερα, ώστε να συγκροτηθεί ένα ολοκληρωμένο, λειτουργικό, αποτελεσματικό και κυρίως ποιοτικό Σύστημα Υγείας. Έκτοτε έχουν υπάρξει ασφαλώς και ανακολουθίες και εσφαλμένες επιλογές και καθυστερήσεις. Η σημαντικότερη προσφορά, όμως, της εγκαθίδρυσης του ΕΣΥ είναι η αναγόρευση σε ουσιαστικό και κρίσιμο του προβλήματος του σχεδιασμού και των στόχων στην Υγεία, με αποτέλεσμα, έστω και με χρονίζοντα τρόπο, να διεξάγεται συχνά σοβαρή συζήτηση τρόπων και μεθόδων αντιμετώπισης των προβλημάτων του χώρου και να αναδεικνύονται εμφατικά οι αστοχίες και οι εσφαλμένες επιλογές.
Φυσικά χρειάζεται να γίνουν ακόμα πολύ περισσότερα, επιβάλλεται όμως να πραγματοποιούνται και συνεχείς προσαρμογές στις ανάγκες, στις δυνατότητες και στις προοπτικές που ο Άνθρωπος και ο Χρόνος προσδιορίζουν.
Επισημαίνω, δηλαδή, πως προτεραιότητα πρέπει να έχει η διασφάλιση των επιβεβλημένων υγειονομικών υπηρεσιών, των υπηρεσιών που έχει ανάγκη ο άνθρωπος, ο πολίτης ή επισκέπτης της χώρας και όχι η αποδοτικότητα των πόρων, που θα είναι πάντα πολύ χαμηλή κρινόμενη με αυστηρά οικονομικά κριτήρια.

* Ο δρ. Φραγκλίνος Παπαδέλλης είναι επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής, πρώην διευθυντής Γ.Ν.Π. Πεντέλης, πρώην βουλευτής-υφυπουργός Υγείας.