ΕΜΒΟΛΑ

Η συλλογική συνείδηση πάντοτε σπάνιζε στην ελληνική κοινωνία. Εμφανίστηκε μόνο σε κάποιες ιστορικές στιγμές, όπως εκείνη τού ’40, αλλά ποτέ δεν υπήρξε ένα γενικότερο φαινόμενο. Η απουσία της συλλογικής συνείδησης δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά σύμπτωμα του γεγονότος ότι η ελληνική κοινωνία είναι ψυχικώς άρρωστη. Απουσιάζει από αυτήν η σχέση εκείνη με την πραγματικότητα, που θα επέτρεπε στη λογική της ευθύνης να παραμερίσει τη λογική της παράνοιας, καθώς η πορεία με την οποία φτάσαμε ως εδώ ήταν δεν ήταν παρά μία πορεία παράνοιας που είχε την αξίωση να αναγνωρίζεται ως λογική. Η «Λογικής της Παράνοιας» είναι και ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου του Στέλιου Ράμφου, το οποίο κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες από τις εκδόσεις «Αρμός». Το παρόν Έμβολο απηχεί κάτι από το πνεύμα αυτού του βιβλίου.
Όσο δεν υφίσταται το κλίμα μιας γενικής συλλογικής συνείδησης, τα συγκρουσιακά στοιχεία μέσα στην κοινωνία θα αυξάνοντα και η δημοσιονομική κρίση θα διαχέεται, θα μοιράζεται και θα πολλαπλασιάζεται στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας. Από τη στιγμή που θα χάνεται κάθε αίσθημα ευθύνης, θα διαλύεται και κάθε λογική που οργανώνει την κοινωνία και το μόνο που θα απομείνει στους ανθρώπους θα είναι να αποτελέσουν μέρος της αποσύνθεσης και να μεταβληθούν σε κύτταρα ενός καρκινικού γεγονότος που θα διασπείρεται παντού.

Ποιος μπορεί να αντισταθεί απέναντι στη Λογική της Παράνοιας; Το κράτος αντί να είναι ο πολιτικός εγγυητής της συνοχής της κοινωνίας και ο παράγοντας της αντίστασης στην αποσύνθεση αποτελεί και εκείνο μέρος του προβλήματος. Το κράτος, όπως και το συνυφασμένο με αυτό πολιτικό σύστημα, αποτελούν μέρος της ασθένειας. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν ολόκληρη η ελληνική κοινωνία να είναι άρρωστη. Σαφώς, υπάρχουν παθολογικές κοινωνικές δυνάμεις που αντιδρούν και επιθυμούν τη διαιώνιση των επιμέρους συμφερόντων τους εις βάρος του συλλογικού Αγαθού. Ωστόσο, υπάρχουν και υγιείς κοινωνικές δυνάμεις που αντιδρούν και είναι αγανακτισμένες, γιατί βλέπουν ότι τα μέτρα που λαμβάνονται κάθε τόσο για την αντιμετώπιση της κρίσης, εκτός από αναποτελεσματικά, είναι και κοινωνικώς άδικα. Αυτήν τη στιγμή η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός φαίνεται να έχουν χάσει τη συναίνεση όλων των παραπάνω κοινωνικών δυνάμενων, τόσο των παθολογικών όσο και των υγιών.
Οι υγιείς κοινωνικές δυνάμεις θα αισθάνονταν ελπίδα αν έβλεπαν ότι έστω και μπροστά στην κόψη του ξυραφιού ο πρωθυπουργός έπαιρνε την πρωτοβουλία να ζητήσει τη συναίνεσή τους με τη συμμετοχή σε μια νέα κυβέρνηση ανθρώπων που δεν είναι εγκλωβισμένοι στη λογική της κοινωνικής αδικίας και της εξυπηρέτησης των επιμέρους συμφερόντων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα - λογική στην οποία είναι εγκλωβισμένες και αιχμάλωτες σε μεγάλο βαθμό οι περισσότερες δυνάμεις τού απολύτως παρηκμασμένου πολιτικού μας συστήματος.

Με αυτή την πρωτοβουλία τα πράγματα θα ήταν δυνατόν να έπαιρναν μια άλλη τροπή και να μπορούσαν να ακολουθήσουν μία άλλη πορεία.
Η παρούσα στιγμή αποτελεί ιστορική πρόκληση να σταθούμε με ειλικρίνεια μπροστά στην απαίτηση να γίνουμε άνθρωποι με συνείδηση της συλλογικής μας ευθύνης και όχι άνθρωποι με συνείδηση μόνο του στενού προσωπικού, οικογενειακού, τοπικού ή συντεχνιακού συμφέροντος. Να ανακαλύψουμε την ευθύνη απέναντι σε μια συλλογικότητα που δεν είναι πια η οικογένειά μας, το χωριό μας, η συντεχνία μας, αλλά το συλλογικό Αγαθό.
Αντίσταση απέναντι στην κρίση δεν είναι η προσπάθεια διατήρησης από συντεχνίες και χωριά πραγμάτων που δε θα επέτρεπε με τίποτα μια ορθολογική και δίκαιη οργάνωση της κοινωνίας. Αντίσταση είναι ένα καινούργιο πνεύμα, με το οποίο θα μπορούσαμε να διασχίσουμε και να αφήσουμε πίσω μας τη συνθήκη της αποσύνθεσης της κοινωνίας από αυτά τα επιμέρους συμφέροντα. Αυτό το πνεύμα ενδεχομένως να κατόρθωνε να αντισταθεί στην κυρίαρχη Λογική της Παράνοιας.

* O Στρατής Ψάλτου είναι υποψήφιος διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας.