Στις πρόσφατες δημοτικές και περιφερειακές εκλογές το ποσοστό αποχής κυμάνθηκε γύρω στο 50% (σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες), πράγμα που σημαίνει ότι ένας στους δύο αδιαφόρησε για την εκλογική διαδικασία και δεν άσκησε το εκλογικό του δικαίωμα, που είναι και υποχρέωση συνάμα.
Το στοιχείο τούτο δε συνεκτιμήθηκε δεόντως και αρκούντως από τους εκλογολόγους και παντοδαπούς αναλυτές - και μη - των τηλεοπτικών πάνελ, με αποτέλεσμα να μην καταδειχθεί, ως έπρεπε - εσκεμμένα ή όχι είναι μια άλλα συζήτηση -, το βάρος και η ουσία του εκλογικού αποτελέσματος.
Το ζήτημα δεν είναι, βεβαίως, νέο. Και στην εποχή της παρακμής της αθηναϊκής δημοκρατίας η παρουσία των πολιτών στην Εκκλησία του Δήμου εξασφαλιζόταν μόνο με την παροχή χρηματικών ανταλλαγμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, γεννήθηκε η ιδέα ότι η συμμετοχή στα κοινά αποτελεί στοιχειώδη υποχρέωση του συνειδητού και ενεργού πολίτη, σε αντιδιαστολή με τον εσωστρεφή και ιδιοτελή «ιδιώτη», που κοιτά μόνο τα του οίκου του.
Στην εποχή μας, όμως, το φαινόμενο διογκούται επικίνδυνα και ανησυχητικά και πλήττει πρωτίστως την ποιότητα και την έννοια της δημοκρατίας, η οποία υπολειτουργεί, ενώ χρειάζεται εν πρώτοις ενεργούς και πεπαιδευμένους πολίτες.
Οι εκλογές σε όλα τα επίπεδα - εθνικές ή αυτοδιοικητικές - ήταν, δικαίως, μια γιορτή δημοκρατίας και το εκλογικό δικαίωμα ασκούνταν με παλλαϊκή προσήλωση. Η συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία εθεωρείτο η ανώτερη έκφραση της έννοιας του πολίτη, αφού με την πράξη του αυτή λειτουργούσε δυναμικά στα πλαίσια της πόλης/κράτους και προοικονομούσε τις εξελίξεις.
Σήμερα; Η εκλογική πράξη γίνεται σαν οποιαδήποτε άλλη ιδιωτική ενέργεια· πρέπει να εκμαιεύεται μέσα από μια συγκεκριμένη πολιτική κινήτρων. Και τα κίνητρα αυτά συνήθως ερμηνεύονται ως παροχές, σε προσωπικό ή οικογενειακό επίπεδο. Αυτό το γεγονός πρέπει να προβληματίσει σοβαρά κυβέρνηση, κόμματα και φορείς, αλλά και κάθε υγιώς σκεπτόμενο άτομο, αφού η αποχή και η αδιαφορία από κάθε είδους εκλογικές εκφράσεις υποβιβάζει τον πολίτη στο επίπεδο του «αχρείου». Και η δημοκρατία δεν έχει ανάγκη από αχρείους, αλλά από συνειδητούς και ενεργούς πολίτες· σε αντίθετη περίπτωση, η δημοκρατία χωλαίνει και εύκολα διολισθαίνει προς έκνομες καταστάσεις. Η αύξουσα αποπολιτικοποίηση που συναντάμε σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, μεταφράζεται με όρους του πολιτικού παιχνιδιού και νομιμοποιεί έως και υιοθετεί την παραμονή σε θώκους εξουσίας ανθρώπων ανάξιων και ανίκανων, τροφοδοτώντας, έτσι, το μόνο «προσόν» τους· την άμετρη ματαιοδοξία τους.
Σε καιρούς χαλεπούς, η δημοκρατία πρέπει να διασφαλιστεί και να ενδυναμωθεί· δεν μπορεί, λοιπόν, να επαφίεται στις επιλογές, με ιδιοτελή κίνητρα, ορισμένων μόνο ψηφοφόρων, και άλλων ολίγων συνειδητών πολιτών, οι οποίοι προδικάζουν το αποτέλεσμα ή εκφράζουν τους ευσεβείς πόθους τους, για ικανοποίηση ιδίου συμφέροντος· αυτοί ζημιούν τη δημοκρατία, οι άλλοι, οι απαθείς και οι αδιάφοροι, τη βλάπτουν. Επιβάλλεται ως εκ τούτου να επαναπροσδιοριστεί η σχέση δημοκρατίας - πολίτη και να πλουτίσει η πολιτική αγορά με ιδέες και αξίες ικανές να ωθήσουν τον πολίτη προς την αναζήτηση του καλύτερου μέσα απ’ τη διαδικασία της κάλπης, η οποία διαφυλάττει και εκφράζει γνήσια και ανόθευτα τη γνώμη του λαού, με πολιτικά κίνητρα και αντιπαραθέσεις· αλλιώς, σε λίγα χρόνια, θα αρκεί η αχνή προτίμηση του Α έναντι του Β, μια προτίμηση που θα κατασκευάζεται από «image makers» και τσαρλατάνους, για να αναδεικνύονται ισχνές πλειοψηφίες, με πλασματικά ποσοστά, για να εξουσιάζουν σε ισχυρές-πραγματικές πλειοψηφίες και αυτό να θεωρείται υψίστη έκφραση και νίκη της δημοκρατίας.
Η ενεργοποίηση του πολίτη είναι σήμερα το ζητούμενο και θα παραμείνει ζητούμενο όσο οι θεσμοί οργάνωσης της ατομικής και συλλογικής ζωής θα δεσμεύουν αντί να αφυπνίζουν την πρωτοβουλία του και θα τον περιορίζουν στο δευτερεύον και το επουσιώδες, στην υλοποίηση δηλαδή μιας απόφασης που έχει ήδη ληφθεί, στο όνομά του βεβαίως, και για το συμφέρον του ίσως, αλλά χωρίς τη δική του άμεση συμμετοχή.
Και όσο ο ίδιος θα αποδέχεται αυτή την εξέλιξη και θα εξοικειώνεται μαζί της, η δημοκρατία θα συρρικνώνεται και ο πολίτης θα απομακρύνεται από το κέντρο των εξελίξεων.
Και αυτό προοικονομεί επικίνδυνες καταστάσεις.