ΑΡΘΡΟ

Υπό το πρίσμα του αξιώματος «Γνώρισε τον εαυτό σου και τον εχθρό σου», όπως διατυπώθηκε από έναν από τους θεμελιωτές της παγκόσμιας στρατηγικής σκέψης, τον Κινέζο Sun Tzu, οι πρόσφατες εξελίξεις στην Τουρκία, σε σχέση με τη σύλληψη του μέχρι πρότινος επιτελάρχου των Ενόπλων Δυνάμεων με τις βαρύτατες κατηγορίες της συγκρότησης οργανώσεως ανατροπής της νομίμως εκλεγείσης κυβερνήσεως Ερντογάν, αποτελούν, για προφανείς λόγους, αντικείμενο μείζονος ενδιαφέροντος, τόσο στο επίπεδο της ανάλυσης των ιδιαιτεροτήτων των σχέσεων Ελλάδος - Τουρκίας, όσο και στο διεθνές επίπεδο όσον αφορά στην εξελικτική πορεία της γείτονος. Ιδιαίτερα εάν αυτές οι εξελίξεις συσχετισθούν με τις ευρύτερες εκκαθαρίσεις οι οποίες επιχειρούνται από την «ανεξάρτητη» τουρκική Δικαιοσύνη εναντίον της φυσικής ηγεσίας του στρατεύματος, στο πλαίσιο της δικαστικής διερεύνησης της υπόθεσης «Εργκιενεγκόν», και έχουν μέχρι στιγμής οδηγήσει εκατοντάδες ανώτατα στελέχη των Τουρκικών Ε.Δ. στη φυλακή.
Αναμφίβολα το φαινόμενο Ερντογάν χρήζει ιδιαίτερης αναλύσεως. Η αυξανόμενη επιρροή του κόμματος του Τούρκου πρωθυπουργού στο εκλογικό σώμα της Τουρκίας, και μάλιστα σε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, συνιστά παγκόσμιο πολιτικό φαινόμενο, υποδηλώνοντας την ηγετική φυσιογνωμία τού Ερντογάν, αλλά και τις ευρύτερες πολιτικές ζυμώσεις στην τουρκική κοινωνία. Ο Τούρκος πρωθυπουργός, αφού ισχυροποιήθηκε στο εσωτερικό πεδίο του εκλογικού σώματος, προβαίνει σε μαζικές εκκαθαρίσεις στο χώρο της ηγεσίας των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, αυθεντικών εκφραστών και θεματοφυλάκων της κεμαλικής παρακαταθήκης, επικαλούμενος τις αρχές του κράτους δικαίου και στέλνοντας δι’ αυτής της πολιτικής συμπεριφοράς σαφή μηνύματα στη Δύση όσον αφορά στην «προσαρμογή» της χώρας του στο δυτικό αξιακό σύστημα.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι σαφής η πολιτική στόχευση του Τούρκου ηγέτη περί ακύρωσης της σχετικής αντιτουρκικής επιχειρηματολογίας της Δύσης όπως εκπορεύεται κυρίως από το Παρίσι.
Παρά ταύτα, οι πρόσφατες εξελίξεις στην Τουρκία καταδεικνύουν τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει σε όλα τα επίπεδα. Οκτώ και πλέον δεκαετίες από την εγκαθίδρυση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους από τον Κεμάλ Ατατούρκ, η Τουρκία εξακολουθεί να ταλαντεύεται ανάμεσα στο ασιατικό/οθωμανικό παρελθόν της και στην αμφίβολη δυτικότροπη προοπτική της.
Η προσπάθεια συναίρεσης έντονων κοσμικών και θρησκευτικών τάσεων, καθώς και οι ιδιαίτερες κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις που παρατηρούνται στη γείτονα, καθιστούν το πολιτικό φαινόμενο της Τουρκίας άξιο προσοχής, επισταμένης μελέτης, αλλά και συνεχούς παρακολούθησης. Η υιοθέτηση συγκεκριμένων πολιτειακών και πολιτικών δομών δυτικού τρόπου κρατικής συγκρότησης ενισχύεται συνειδητά από την υπερδύναμη, ως πρότυπο για την πολιτειακή εξέλιξη και άλλων κρατών του μουσουλμανικού κόσμου, πλην όμως προσκρούει σε κατεστημένες και εδραιωμένες αντιλήψεις και συμφέροντα συγκεκριμένων ισχυρών ομάδων της τουρκικής κοινωνίας.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις της γείτονος, θεωρώντας εαυτόν θεματοφύλακα της παρακαταθήκης τού Κεμάλ Ατατούρκ, επιθυμούν να παρεμβαίνουν στις πολιτικές διεργασίες, συνιστώντας έναν καινοφανή και εν πολλοίς απαράδεκτο για τα δυτικά δεδομένα και πρότυπα πόλο νόσφισης πολιτικής εξουσίας.

Η δημογραφία και η πληθυσμιακή σύνθεση, ως βασική γεωπολιτική συνιστώσα, αποδεικνύει γιατί η στρατηγική απαίτηση συνοχής της Τουρκίας αναδεικνύεται από τους θεματοφύλακες του Κεμαλισμού ως η λυδία λίθος εφαρμογής και ερμηνείας των κεμαλικών αρχών, σχετικοποιώντας παράλληλα τις διαδικασίες συμμόρφωσης της Τουρκίας, ως προς την εφαρμογή κοινά αποδεκτών αρχών και αξιών σε σχέση με την τήρηση ιδιαίτερα των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και κατ’ επέκταση των αρχών του κράτους δικαίου κατά τα δυτικά πρότυπα.
Η Τουρκία, ως εκ της ιδιαίτερης γεωπολιτικής θέσεώς της, συντηρεί με συνέπεια αναθεωρητικές τάσεις σε όλες τις περιοχές ενδιαφέροντός της (ιδιαίτερα στο Αιγαίο, στην Κύπρο και τελευταία στην ανατολική Μεσόγειο - Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες), ερμηνεύοντας και εφαρμόζοντας επιλεκτικά τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου.
Η προσπάθεια ένταξής της στην Ε.Ε. συναντά μεγάλα εμπόδια, τόσο από πλευράς ικανού τμήματος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και αντανακλαστικά αριθμού κυβερνήσεων και πολιτικών κομμάτων, όσο και από πλευράς συγκεκριμένων εσωτερικών ομάδων που διαβλέπουν την απώλεια κεκτημένων.
Η κοσμικοθρησκευτική αμφιρρέπεια, οι διεργασίες σε πολιτικό-κοινωνικό-στρατιωτικό-οικονομικό επίπεδο, η προσπάθεια εκσυγχρονισμού των δομών, η ιδιάζουσα σχέση με την υπερατλαντική υπερδύναμη, το ενδεχόμενο εισόδου της στην Ε.Ε., η δημογραφική σύνθεση και οι εξ αυτής παρατηρούμενες κεντρομόλες/φυγόκεντρες τάσεις, καθώς και η ανομολόγητη επιδίωξη επικυριαρχίας/ελέγχου στην ευρύτερη περιοχή της γείτονος, ως διαδόχου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και περιφερειακής υπερδύναμης, πρέπει να συνιστούν τις βασικές παραμέτρους ανάλυσης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, διαχρονικά, στο πλαίσιο εξυπηρέτησης των εθνικών συμφερόντων.

* Ο Δημήτρης Παπαγιαννίδης είναι αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α..