Μια πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά της ΟΥΝΕΣΚΟ διάβασα τις προάλλες στο διαδίκτυο, σχετικά με τις γλώσσες που βρίσκονται υπό εξαφάνιση. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζει ο οργανισμός αυτός, οι μισές από τις περίπου έξι με επτά χιλιάδες γλώσσες που ομιλούνται παγκοσμίως κινδυνεύουν και απειλούνται με σταδιακό αφανισμό. Σαφώς όταν χάνεται μια γλώσσα, χάνεται κι ένας πολιτισμός. Κι αυτό γίνεται αισθητό όπου υπάρχουν ακόμη ιθαγενείς λαοί. Οι απομονωμένοι, ως συνήθως, αυτοί άνθρωποι - θεματοφύλακες πανάρχαιων πολιτισμών - απορροφώνται από άλλες, μεγαλύτερες εθνικές ή παγκόσμιες ομάδες και χάνονται. Με αποτέλεσμα μαζί να χάνεται η απεραντοσύνη της ψυχής και του λόγου τους που μέσα τους κρύβουν προφητείες, παραμύθια, άσματα, θρύλους, μύθους και τόσα άλλα. Κι επειδή γλώσσα δεν είναι μόνο λόγια, είναι και ψυχή, φοβάμαι πως μαζί με τη γλώσσα τους, δυστυχώς, θα χάνεται, σιγά-σιγά, και η ψυχή τους!
Περί τις 200 γλώσσες «πέθαναν» τις προηγούμενες τρεις γενιές. Κάθε εξαφάνιση γλώσσας ή κουλτούρας είναι μια τεράστια απώλεια για την παγκόσμια κληρονομιά. Τρανταχτό παράδειγμα η γλώσσα της Αλάσκας, Eyak, που εξαφανίστηκε καθώς πέρυσι απεβίωσε η Μαρί Σμιθ Τζόουνς, η τελευταία γυναίκα που τη μιλούσε. Ανάμεσα στα σημεία του χάρτη με τις περισσότερες γλώσσες που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο εξαφάνισης βλέπουμε να είναι η Μελανησία, η Υποσαχάριος Αφρική και η Νότια Αμερική. Και μόνο σε τούτη την τελευταία περιοχή, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της ΟΥΝΕΣΚΟ, έχουν εκλείψει εκατοντάδες γλώσσες τα τελευταία 500 χρόνια, ενώ οι 600 που επιζούν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την ίδια τύχη σύντομα.
Πολλοί ιθαγενείς λαοί της περιοχής αυτής αντιστέκονται, όσο μπορούν φυσικά, στην επαφή τους με τον «έξω κόσμο». Ακόμη και σήμερα, βιώνουν ένα διαρκή διωγμό από εισβολές που υφίστανται τα εδάφη τους από αποίκους, γαιοκτήμονες, πετρελαϊκές εταιρείες κ.λπ.. Οι ινδιάνικες γλώσσες, που πιο πολύ αντιστάθηκαν στην ισπανική και δυτική, γενικά, διείσδυση - απ’ ό,τι διαβάζω - είναι τα «κέτσουα», τα «γουαρανί», τα «νάχουατλ», τα «μάγια» και τα «αϋμαρά». Επειδή, προσωπικά, έχω ζήσει για πολλά χρόνια σ’ αυτά τα μέρη της Νότιας Αμερικής, ξέρω πως η πλειοψηφία των κυβερνήσεων εκεί - αναγνωρίζοντας την προσφορά τους - έχει μπει στη διαδικασία «ευαισθητοποίησης», προστασίας και διατήρησης της ινδιάνικης κληρονομιάς, θεσπίζοντας νόμους και δημιουργώντας καταφύγια, για να προστατέψουν αυτό τον παγκόσμιο θησαυρό.
«Όταν μία γλώσσα πεθαίνει, αυτό που χάνεται πρωτίστως είναι η έκφραση μιας μοναδικής οπτικής τού τι σημαίνει άνθρωπος», λέει ο Ντέιβιντ Χάρισον του Κολλεγίου της Πενσυλβάνια. Και επισημαίνει πως «η μελέτη διαφορετικών γλωσσών έχει αποκαλύψει τεράστιες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ο κάθε πολιτισμός αναπαριστά και ερμηνεύει τον κόσμο γύρω του». Η γλώσσα, αναμφίβολα, είναι πρωταρχικό και απαραίτητο εργαλείο των ανθρώπων στη ζωή τους. Μ’ αυτή εκφράζουν τις ιδέες, τα συναισθήματα, τη γνώση, τις αξίες… κι ακόμη αναπόσπαστο κομμάτι των πολιτιστικών εκφράσεων, της παράδοσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου και του λαού του. Παλαιότερα, ο νομπελίστας Οκτάβιο Παζ πολύ σωστά είχε πει πως «με κάθε γλώσσα που πεθαίνει, σβήνει μια εικόνα της ανθρωπότητας»… Κι αλίμονο, οι εικόνες που περιμένουμε να σβήσουν θα είναι πολλές…
Επομένως, θεωρώ πως η έρευνα αυτή, αποτέλεσμα συνεργασίας πολλών γλωσσολόγων από όλο τον κόσμο, είναι εξαιρετικής σημασίας για την ανθρωπότητα. Θα έπρεπε οι ίδιοι να ενδιαφερθούν γι’ αυτές τις γλώσσες που σβήνουν και χάνονται, ώστε να καταγράφονται συστηματικά οι κανόνες, τα λεξιλόγια και οι εκφράσεις που τις διέπουν, καθιστώντας επιτακτική την περιφρούρηση της κάθε μιας απ’ αυτές.