Ο Άι-Λιας του Μεσοτόπου, στο δρόμο προς το Μαλλιόντα, επάνω στις πετραδερές του πλαγιές, μια μακρινή εποχή φιλοξενούσε τις κατοικίες ανθρώπων. Ο λόφος ανήκει στον ηφαιστειογενή περίγυρο και συγκεκριμένα αποτελείται από σκληρά ηφαιστειακά πετρώματα λατιανδεσιτικά έως δακιτικά.**

Αυτοί οι ανδεσίτες αποτέλεσαν δομικά υλικά για το χωριό αλλά και για τα μικρά σπιτάκια της νότιας πλαγιάς του βουνού, για τους κατοίκους της Πρώιμης Χαλκοκρατίας (ίσως και της Ύστερης Νεολιθικής εποχής, πριν την 3η χιλιετία π.Χ. του λόφου. Ανάμεσα στα σέτια των παλιών καλλιεργειών, ξεχωρίζουν οι τοίχοι των πρωτόγονων οικιών, από αλάξευτη πέτρα (αργολιθοδομή), κύρια στις τομές του πρόχειρου δρόμου της πλαγιάς.

... με τους τοίχους και τα σέτια

Θυμίζει τις ίδιες κατασκευές στο λόφο του Άι-Λια της Αγίας Παρασκευής. Από την κορυφή, έως σχεδόν τα δύο τρίτα της νότιας υπήνεμης πλαγιάς εξαπλωνόταν αυτός ο προϊστορικός οικισμός, και σ’ αυτή την έκταση έχουν σκορπιστεί τα επιφανειακά ευρήματα. Αρκετά ξεπροβάλλουν από τις τομές του δρόμου.

... με τα πέτρινα «γουδοχέρια»

Πρόκειται για κεραμική χειροποίητη, από μεγάλα και μικρά αγγεία καθημερινής χρήσης. Ο πηλός είναι μαύρος, γκριζωπός και καφετής ανάλογα με την όπτηση στη φωτιά. Επίχρισμα καφέ παρατηρείται σε ορισμένα όστρακα και μελανό στα παλαιότερα και πλέον εύθρυπτα. Παρατηρείται και πρόσμειξη μίκας. Μια διάτρητη εγκάρσια λαβή από λεκάνη, μια από πίθο, ορισμένες πιθανόν από χύτρες μαγειρέματος, αποτελούν ιδιαίτερα κομμάτια. Όμως η προχοή σε ένα όστρακο αγγείου θεωρείται ιδιαίτερο εύρημα.

... και τους μυλόλιθους

Πρόκειται μάλλον για «θήλαστρο» (feeding jar) και σύμφωνα με τη W. Lamb, την πρώτη ανασκαφέα της Θερμής, αυτός ο τύπος δεν παρατηρείται σε κατασκευαστές μεταγενέστερων αγγείων.*** Βρέθηκε όμως στην Τροία ΙΙ. Αυτό οδηγεί και τη χρονολογική τοποθέτηση του οικισμού στην Πρώιμη Χαλκοκρατία.

... για τα σιτηρά και τα όσπρια

Τα πέτρινα εργαλεία που καταγράφηκαν ήταν δύο μυλόλιθοι (ωοειδείς στην περιφέρεια, με κυρτή την κάτω και επίπεδη την άνω επιφάνεια) από ερυθρό ανδεσίτη. Γουδοχέρια ωοειδή και «κοπανιστές» (pounders) από σκληρότερη, ανοιχτόχρωμη ή σκοτεινόχρωμη πέτρα. Ελάχιστα ήταν τα απολεπίσματα του πυριτόλιθου από μικρότερα εργαλεία, ενώ δύο μικρά τεμάχια ανήκαν σε απολιθωμένα δένδρα.

... με χειροποίητη κεραμική

Στην κορυφή, λαξεύματα στο βράχο (έγινε λατόμευση) και ίσως το υπόστρωμα του ναΐσκου, μαζί με μεταγενέστερα όστρακα αγγείων, αποτελούν ενδείξεις κάποιας αρχαίας «βίγλας» στην περιοχή της Ερεσίας.

... ανάμεσά της και το θήλαστρο

* Επισκεφτήκαμε τη θέση με το Μάκη Παυλέλη και το Γιώργο Λιμήτσιο. Ο πρώτος είχε στο παρελθόν επισκεφτεί το λόφο.

** Γεωλογικός Χάρτης της Ελλάδος ΙΓΜΕ, φύλλο Ερεσός. J. Hecht 1972.

*** W. Lamb, chapter V, «Early Bronze Age - The Pottery», p. 76, Δημοσίευση για τις ανασκαφές της στη Θερμή το 1935.