Θέλω να πιστεύω, και νομίζω ότι εκεί συγκλίνει και η παγκόσμια «στρατηγική» σκέψη, ότι δεν θα επιχειρηθεί στο μέλλον παγκόσμιος πόλεμος με πυρηνικά μέσα. Έχω την εντύπωση ότι το πυρηνικό οπλοστάσιο είναι για επτά με οκτώ χώρες του κόσμου ένα δυνατό αμυντικό και διαπραγματευτικό χαρτί, που όμως δεν προτίθεται κανείς να το παίξει. Εξάλλου είναι τόσο οδυνηρή η εμπειρία των δύο παγκοσμίων πολέμων και του πυρηνικού επισφραγίσματος της Χιροσίμας, που δεν νομίζω να έχει καμιά μεγάλη δύναμη τέτοιες σκέψεις.

Το «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων» είναι ένα απονενοημένο διάβημα που δεν θα’ θελε κανείς σήμερα να το επιχειρήσει. Ωστόσο βλέπουμε ότι ο πόλεμος, αυτός ο πατήρ πάντων, έστω και με συμβατικά όπλα, δρα ανενόχλητος σε περιοχές και σε χώρες που έχουν κληρονομήσει εθνοτικά και αμυντικά προβλήματα. Είναι μάλιστα άξιο προσοχής ότι οι πόλεμοι δεν γίνονται αποκλειστικά για οικονομικούς λόγους όπως υποστηρίζει η μαρξιστική θεωρία. Υπάρχουν και αυτοί, αλλά προέχουν άλλοι, που είναι και αυτοί πανάρχαιοι, όπως η εθνική αξιοπρέπεια, η πρόσδεση σε αμυντικούς σχηματισμούς, η άμετρη φιλοδοξία κάποιου αρχηγού κράτους έξω από το φάσμα της δημοκρατίας, και οπωσδήποτε οι θρησκευτικοί λόγοι. Η ιστορία έχει καταγράψει μέχρι σήμερα πολλούς και θηριωδέστατους θρησκευτικούς πολέμους από έθνη, που άλλα διάβαζαν στις ιερές Γραφές τους και άλλα έκαναν με τα γιαταγάνια τους.

Η Ελλάδα είχε την ατυχία, αλλά και την ευλογία, να διεξαγάγει όλων των ειδών τους πολέμους στην πολυτάραχη ιστορία της. Πολέμους εθνικούς ενάντια στους βαρβάρους, πολέμους επικυριαρχίας και οικονομικών συμφερόντων (και κάποιες φορές ντροπιαστικούς με σκληρά αντίποινα), πολεμικές εκστρατείες που ξεκίνησαν σαν αντίποινα και κατέληξαν σαν εκπολιτιστικές επιχειρήσεις, και λίγο νωρίτερα έναν εμφύλιο, μεγάλο και καθοριστικό για την πορεία του ελληνικού γένους, όπως ήταν ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Αυτόν τον πόλεμο είχαμε την τύχη να μας τον εξιστορεί και να μας τον αναλύει ο μέγιστος ιστορικός της ανθρωπότητας, ο Θουκυδίδης υιός του Ολόρου από τον Άλιμο της Αττικής. Αν και ο ίδιος πήρε μέρος στον πόλεμο, προσπάθησε με επιστημονικό και απροκατάληπτο τρόπο να περιγράψει από μαρτυρίες τα γεγονότα, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο γιατί όπως ο ίδιος λέει στην εισαγωγή του «παρόντες στα διάφορα γεγονότα δεν του έλεγαν τα ίδια για το ίδιο πράγμα, αλλά ανάλογα με τις συμπάθειες που είχε ο καθένας για την κάθε εμπόλεμο πλευρά». Ο Θουκυδίδης διαπιστώνει ότι «ο φόβος όλων για την άνοδο της Αθήνας και η αγάπη όλων των Ελλήνων για την ελευθερία ήταν η πραγματική αιτία αυτού του πολέμου». Ο πόλεμος αυτός ακόμα έδωσε και την ευκαιρία στον σοφό ηγέτη Περικλή να εκφωνήσει έναν επικήδειο (Επιτάφιο) λόγο για τους πεσόντες των πρώτων εχθροπραξιών, ένα εγκώμιο του Αθηναίου πολίτη και κατ’ επέκτασιν έναν αιώνιο ύμνο για τον ιδανικό πολίτη και τα ιδανικά μιας ευνομούμενης πολιτείας.

Είναι γεγονός ότι οι αρχαίοι πολεμούσαν διαρκώς και αενάως, ωστόσο οι πόλεμοί τους είχαν κανόνες και «ηθική». Έτσι έχουμε την έννοια της πολεμικής αρετής, μιας αρετής (εκ του αραρίσκω) που σημαίνει αρχικά ανδρεία, ευγένεια καταγωγής και υπεροχή. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο πολιτισμός διάβηκε μέσα από τον πόλεμο. Ο Επιτάφιος του Περικλή αποτελεί σπουδαία και πανανθρώπινη παρακαταθήκη που θα’πρεπε να τη μελετούν οι σημερινοί ανιστόρητοι ηγέτες, που δυστυχώς έχουν ακούσει για τη Μύκονοκαι σχεδόν τίποτα για την Ελλάδα, και που ξαμολούν από τον δερμάτινο καναπέ τους μη επανδρωμένες νυχτερίδες του ασφαλούς και ανάνδρου πολέμου (πού πήγε άραγε η αρχαία ανδρεία αλλά και αυτή ακόμα η πανάρχαια ηθική τού πολέμου;) ή, ακόμα χειρότερο, παίζουν με τα κόκκινα κουμπιά και με την αγωνία του κόσμου ….