Με τον όρο «πολιτική» εννοούμε την επιστήμη ή την τέχνη διακυβέρνησης της πολιτείας, αλλά και τη στάση των πολιτών απέναντι στους θεσμούς που αφορούν την Πολιτεία ως κράτος και ως κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, με τον όρο «πολιτικοποίηση» εννοούμε τη συμμετοχή των πολιτών στα πολιτικοκοινωνικά θέματα, τη λεγόμενη «συμμετοχή στα κοινά».

Σήμερα που ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία ξεκινούμε από την αρχή ότι κάθε άνθρωπος είναι μια μονάδα που ζει μέσα σε μία κοινότητα, σε μια Πολιτεία, που δεν αφομοιώνεται από αυτή, αλλά και δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτή. Από την αρχή αυτή απορρέει και το πρόβλημα της «πολιτικής» που οφείλει να ασκεί ένα καθεστώς, αλλά και της «πολιτικοποίησης» που οφείλει να υφίσταται ένα άτομο από πλευράς προσωπικότητας και δραστηριότητας. Υπάρχει μια «χρυσή τομή» και αυτή είναι ότι το καθεστώς δεν αλλοτριώνει την πνευματική ατομικότητα του πολίτη και ο πολίτης δεν αδιαφορεί για την τύχη της Πολιτείας. Συμβαίνει όμως αυτό;

Μετά το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών επικράτησε μια ρευστή κατάσταση στη χώρα μας. Οι διάφορες σφυγμομετρήσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας δείχνουν πως πολλοί πολίτες απομακρύνονται από τα κόμματα και εντάσσονται στην ομάδα των αναποφάσιστων με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα ποσοστά αυτών που τρέπονται στην α-πολιτικότητα, απομακρύνονται δηλαδή από την «πολιτική». Για να σταθούν οι άνθρωποι, διοικούντες και διοικούμενοι, στη «χρυσή τομή» απαιτείται η σωστή καλλιέργεια και παιδεία, το κατάλληλο «πολιτικό ήθος». Αυτό μόνο μπορεί να καλλιεργήσει το αίσθημα της ευθύνης των πολιτών για τα «κοινά» , τη δημοκρατική συνείδηση του μέτρου και του διαλόγου, την αντίληψη της σωστής χρήσης της ελευθερίας, μακριά από τα άκρα της αυθαιρεσίας και της ασυδοσίας, τον σεβασμό προς τις ανθρωπιστικές κοινωνικές αξίες και αρχές που αδελφώνουν και εκπολιτίζουν τα άτομα. Το «πολιτικό ήθος» ενός σωστά πολιτικοποιημένου και όχι στενά κομματικοποιημένου πολίτη τον κάνει να έχει ώριμη κοινωνική και γνήσια εθνική συνείδηση. Σαν υπεύθυνο άτομο σέβεται τη γνώμη και την προσωπικότητα του αντιπάλου του, τον οποίο προσπαθεί να πείσει με τον Λόγο και όχι με τη βία. Ένας τέτοιος πολίτης δεν είναι ποτέ εγωιστής και ανειλικρινής, υποκριτής και αλαζόνας, δεν είναι ποτέ μισαλλόδοξος και καιροσκόπος. Σέβεται τον δημοκρατικό διάλογο και την ελεύθερη έκφραση των ιδεών και δεν έχει ίχνος φανατισμού και εμπάθειας. Γνωρίζει καλά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του και είναι σε θέση να κρίνει το κάθε τι με ορθοφροσύνη σαν έντιμος πολίτης. Η υγιής «πολιτικοποίηση» και όχι η νοσηρή κομματικοποίηση που από σκοπιμότητα καλλιεργούν τα κόμματα, για να προωθούν τις θέσεις τους και όχι τα γενικότερα προβλήματα του λαού, οικοδομεί τη δημοκρατική συνείδηση των πολιτών και τους κάνει να ενδιαφέρονται για τα εκάστοτε τεκταινόμενα, να ενημερώνονται, να κρίνουν, να ελέγχουν, να συμμετέχουν, να αγωνίζονται, να αμφισβητούν, να διεκδικούν και να δημιουργούν.

Αυτή η πολιτική αρετή σαν σκέψη και δράση, σαν έκφραση της ανθρωπιστικής και κοινωνικής συνείδησης και σαν στοιχείο της πολιτιστικής ταυτότητας είχε ιδιαίτερα προβληθεί από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Τον α- πολιτικό άνθρωπο οι αρχαίοι τον θεωρούσαν «άχρηστο». Ο Σόλων είχε νομοθετήσει «άτιμον είναι τον εν στάσει, μηδετέρας μερίδος γενόμενον» (Πλουτ., Σόλ., 20), δηλαδή να θεωρείται «άτιμος», να στερείται των πολιτικών του δικαιωμάτων ο πολίτης που έμενε ουδέτερος και δεν προσχωρούσε σε μια πολιτική παράταξη σε μια ώρα κρίσης. Την ίδια άποψη είχε εκφράσει και ο Θουκυδίδης με το στόμα του Περικλή. Αυτός βάζει τον μεγάλο πολιτικό να λέει στον Επιτάφιό του «τον τε μηδέν των πολιτικών μετέχοντα , ουκ απράγμονα, αλλ’ αχρείον νομίζομεν» (Ιστορ. Β. 40), δηλαδή αυτόν που δεν συμμετέχει στα «κοινά» δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο, αλλά άχρηστο πολίτη. Και είναι χαρακτηριστικό το περιεχόμενο που είχαν δώσει οι αρχαίοι στη λέξη «ιδιώτης» και «ιδιωτεία» ως αντιδιαστολή στη μη ιδιώτευση, αλλά την ενασχόληση με τα «κοινά». «Ιδιώτης» σήμαινε ανεπάγγελτος, ανεπιστήμων, άτεχνος, απαίδευτος, αφιλοσόφητος, άμουσος, άπειρος, αγύμναστος, αδέξιος, γελοίος, φαύλος, χυδαίος, πρόστυχος, βλάκας. Και η λέξη «ιδιωτεία» σήμαινε α-κοινωνικότητα, α- πολιτικότητα, απειρία, αδεξιότητα, έλλειψη ανατροφής. Σαν ψυχιατρικός όρος διατηρεί ακόμα και σήμερα το περιεχόμενο αυτό: «Ιδιωτεία» (Idiot) είναι η ηλιθιότητα, η αναισθησία.

Από όλα αυτά γίνεται φανερή η σημασία της πολιτικής δραστηριότητας του ατόμου και η ενασχόλησή του με τα «κοινά». Η ατομική πνευματικότητα απομονωμένη από τον ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό χώρο θα ήταν μια κολοβωμένη αξία ανήμπορη να σταθεί αρωγός του ανθρώπου στην προσπάθειά του να επιλύσει τα διάφορα υλικά και πνευματικά του προβλήματα. Ο πολίτης χωρίς πολιτική συνείδηση θα ήταν ένα θύμα εκμετάλλευσης της άρχουσας τάξης και καταδυνάστευσής του από αυτή.

Βέβαια, οφείλουμε να ομολογήσουμε πως δεν είναι δυνατό να είναι όλοι οι πολίτες στον ίδιο βαθμό πολιτικοποιημένοι, γιατί σ’ αυτό παίζει σημαντικό ρόλο η κλίση και η ροπή του χαρακτήρα του, η φύση του. Και αυτό το είχαν επισημάνει οι αρχαίοι ’Έλληνες. Έτσι ακούμε τον Επίκουρο να λέει «Άλλος γαρ προς άλλο πέφυκε» (Εγχειρ. ΚΘ 6), δηλαδή ο καθένας τείνει από τη φύση του σε κάτι διαφορετικό. Και ο Πλούταρχος, αναφερόμενος σε αυτή την άποψη του Επίκουρου παρατηρεί «Γι’ αυτό ούτε ο Επίκουρος νομίζει πως πρέπει να ησυχάζουν, αλλά να πολιτεύονται κατά το φυσικό τους ο καθένας και να αναμειγνύονται στα ‘κοινά’ αυτοί που επιζητούν τιμές και δόξες, γιατί είναι πλασμένοι να ταράσσονται και να δυσαρεστούνται μάλλον από την αδράνεια, αφού δεν απολαμβάνουν όσα επιθυμούν» (Περί ευθυμίας, 465).

Η Πολιτεία είναι ένα πλοίο. Πέρα από τον καπετάνιο, τον μηχανικό και τους λοιπούς εργαζόμενους σε αυτό, υπάρχουν και οι επιβάτες του. Και είναι φυσικό αυτοί να νοιάζονται για την κατάσταση του πλοίου και της θάλασσας, αλλά και για τις ικανότητες αυτών που το κυβερνούν, ιδιαίτερα στις δύσκολες ώρες μιας τρικυμίας. Αν οι επιβάτες δημιουργούν προβλήματα στο πλήρωμα, αν δε βοηθήσουν το πλήρωμα ανάλογα με τις ικανότητες και τις κλίσεις του ο καθένας, όταν το πλοίο κινδυνεύει, τότε είναι φυσικό να τίθεται σε κίνδυνο το πλοίο και η ασφάλεια των επιβατών. Ο αδιάφορος, αυτός που περιμένει τη σωτηρία του από τους άλλους, ο καιροσκόπος, αυτός που καιροφυλακτεί να εκμεταλλευτεί τους συνανθρώπους του, είναι σίγουρα ένα πρόσωπο κατάπτυστο και ανέντιμο. Γι’ αυτό και οι αρχηγοί των κομμάτων πρέπει με μεγάλη προσοχή να επιλέγουν τους συνεργάτες τους και τους υποψήφιους βουλευτές στους οποίους θα εμπιστευθούν τη διακυβέρνηση του πλοίου της Πολιτείας. Δεν είναι δυνατό , για παράδειγμα, να κάνουν ευρωβουλευτές άτομα που μιλούν μόνο τη μητρική τους γλώσσα, γιατί τυχαίνει να περιβάλλονται με κάποια λάμψη που εξυπηρετεί μόνο τα κομματικά συμφέροντα. Γιατί συμβαίνει και αυτό!