Αυτές τις άγιες μέρες διαπιστώθηκε μια προσπάθεια αναβίωσης παραδοσιακών ηθών και εθίμων που συνδέονται με τις εορτές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων. Είχε κανείς την εντύπωση πως διάφορα χωριά ή περιφέρειες της χώρας μας αλλά και πολιτιστικοί ή λαογραφικοί σύλλογοι συναγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιος θα κάνει πιο αισθητή την παρουσία του παραδοσιακού στοιχείου στις διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις. Μερικοί, μάλιστα, έσπευσαν να προβλέψουν την επιστροφή στην παράδοση.

Όταν λέμε «παράδοση» εννοούμε «κοινά» ό τι παραδίδει η μια γενιά στην επόμενη. Έτσι, από την άποψη του περιεχομένου η παράδοση νοείται σαν ένα σύνολο αξιών , αξιών υλικών , πνευματικών και ηθικών που δημιούργησαν οι προηγούμενοι στο διάβα του χρόνου. Και όσον αφορά εμάς τους Έλληνες συγκεκριμένα με τον όρο «παράδοση» πρέπει εννοούμε όλες εκείνες τις πολιτιστικές αξίες του παρελθόντος που έδωσαν το ιδιαίτερο χρώμα στην παρουσία του λαού μας στον χώρο του, στον χώρο των Βαλκανίων και γενικότερα στον ευρωπαϊκό χώρο και διαμόρφωσαν την ελληνικότητά του. Είναι, λοιπόν, «παράδοση» η άμεση πνευματική κληρονομιά του παρελθόντος που απαρτίζεται από γλωσσικούς τύπους, θρησκευτικές και φιλοσοφικές ιδέες, ποιητικούς και λογοτεχνικούς όρους, μουσικά, γλυπτικά, αρχιτεκτονικά, βιοτεχνικά και τεχνικά μέσα και μοτίβα* που απαρτίζεται από τα ήθη και τα έθιμα, τις μορφές των πολιτικών σχέσεων και λειτουργιών, τα γνωμικά και τις παροιμίες, τα παραμύθια και τα λαϊκά τραγούδια, αλλά και τα διάφορα ιστορικά γεγονότα που επιδρούν στα άτομα και τους λαούς και διαμορφώνουν την ηθική τους ποιότητα και στάση.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως η παράδοση σαν αξία που περικλείει πολλές άλλες αξίες είναι κάτι πολύτιμο για τον άνθρωπο. Τη μεγάλη σημασία της εκφράζει ο λόγος ότι όποιος περιφρονεί το παρελθόν του είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει. Και αυτό αυτόματα σημαίνει απώλεια κόπου , χρόνου και χρήματος. Το ίδιο υποδηλώνει και η παρομοίωση ενός λαού με τον κορμό ενός δέντρου και των ριζών του δέντρου με την παράδοση. Όπως το δέντρο , όταν αποκοπεί από τις ρίζες του, ξηραίνεται, έτσι και ένας λαός, όταν αποκοπεί από την παράδοσή του, εξαφανίζεται. Αυτός που δεν ξέρει από πού έρχεται, δεν ξέρει και προς τα πού πρέπει να πηγαίνει. Γι’ αυτό άλλωστε παλιά τα παιδιά μάθαιναν στο « κρυφό σχολειό» «τι έχασαν , τι έχουν, τι τους πρέπει», σύμφωνα με τον ποιητή Ιω. Πολέμη .

Με πολύ εύγλωττο τρόπο ο Περικλής παρουσιάζει στον Επιτάφιό του τον τρόπο με τον οποίο οι γενεές αλληλεπιδρούν και δημιουργούν την παράδοση. «Θα αρχίσω», λέει, «πρώτα από τους προγόνους μας, γιατί το δίκαιο και το πρέπον συγχρόνως επιβάλλουν να αποδώσουμε σε αυτούς την τιμή αυτή της μνημόνευσης σε μια τέτοια περίσταση. Γιατί έζησαν αυτοί πάντα στη χώρα αυτή αδιάκοπα , η μια γενιά μετά την άλλη, και μέχρι τώρα ελεύθερη με την παλικαριά τους την παρέδωσαν. Και εκείνους βέβαια αξίζει να τους εγκωμιάζουμε, αλλά ακόμα πιο πολύ το αξίζουν οι πατέρες μας. Γιατί αυτοί απέκτησαν με πολλούς αγώνες την ηγεμονία που έχουμε και την κληροδότησαν σε εμάς , τους τωρινούς, μαζί με την κληρονομιά που δέχτηκαν. Τους περισσότερους, όμως, τομείς αυτής της ηγεμονίας εμείς οι ίδιοι που στεκόμαστε τώρα εδώ και είμαστε τώρα σε ώριμη ηλικία τους βελτιώσαμε και κάναμε την πόλη μας να έχει πάρα πολύ μεγάλη αυτάρκεια σε όλα και στον πόλεμο και στην ειρήνη» ( Θουκ. ΙΙ 36 1-3).

Την ίδια σημειολογία έχει και ο χορικός λόγος των τριών γενεών Σπαρτιατών που παραδίδει ο Πλούταρχος και τον χαρακτηρίζει «μεγαλαυχίαν προς την αρετήν πρέπουσαν ταις ηλικίαις», δηλαδή «περήφανη καύχηση της αρετής κατά ηλικία». Ο χορός των γερόντων έλεγε «εμείς υπήρξαμε κάποτε ρωμαλέοι νέοι». Ο χορός των ανδρών απαντούσε λέγοντας «εμείς είμαστε τώρα και, αν θέλετε, δοκιμάστε». Στη συνέχεια τον λόγο έπαιρνε ο χορός των παίδων που έλεγαν «εμείς, όμως, θα γίνουμε πολύ καλύτεροι». Με αυτή τη διαδικασία δημιουργείται, διατηρείται και εμπλουτίζεται η παράδοση.

Είναι λογικό να μην τηρούν όλοι οι άνθρωποι την ίδια στάση απέναντι στην παράδοση. Ο Δ. Γληνός στο δοκίμιό του «Δημιουργικός Ιστορισμός» παρατηρεί πως η στάση που τηρεί ένας άνθρωπος απέναντι στην παράδοση και τις αξίες της είναι αποτέλεσμα της αντίληψης που έχει μια κοινωνία και μια εποχή σχετικά με το π α ρ ό ν. Αυτοί που θεωρούν το παρόν μηδαμινό και το περιφρονούν, καταλήγουν να θεωρούν το παρελθόν λαμπρό και ανυπέρβλητο και στρέφονται προς αυτό. Αντίθετα, αυτοί που έχουν συνείδηση της αξίας του παρόντος, έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και ονειρεύονται ένα καλύτερο σήμερα, προστρέχουν στο παρελθόν και αποκομίζουν από αυτό ό τι θετικό και γόνιμο υπάρχει, για να βοηθηθούν από αυτό και να πετύχουν τους στόχους τους. Γενικά, υπάρχουν άνθρωποι που καταλήγουν σε μια ολοκληρωτική καταδίκη και αποκοπή από το παρελθόν, άνθρωποι που προσκολλώνται σε αυτό και το «θεοποιούν» καταλήγοντας σε αρχαιολατρία και προγονοπληξία και άνθρωποι που επιλέγουν από τις αξίες της παράδοσης αυτές που κάθε φορά εξυπηρετούν τους στόχους τους και τους βοηθούν να προχωρήσουν πιο πέρα. Είναι αυτοί που υπηρετούν τον λεγόμενο «δημιουργικό ιστορισμό», σύμφωνα και με τον Δ. Γληνό.

Ο Πλάτων στο Μενέξενό του δίνει κάποιες οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο η παράδοση μπορεί να γίνει δημιουργική. «Να προσπαθείτε σε όλη σας τη ζωή», λέει ο ομιλητής, «να στρέφετε όλη την προθυμία σας και με όλους τους τρόπους σε τούτο: πώς θα ξεπεράσετε και εμάς και τους προγόνους σας στη δόξα. Ειδάλλως, να ξέρετε πως, αν εμείς σάς νικούμε στην αρετή, η νίκη αυτή μας προκαλεί ντροπή, ενώ η ήττα μας, αν είμαστε κατώτεροί σας, μας κάνει να νιώθουμε ευτυχισμένοι. Και θα γίνουμε εμείς οι νικημένοι και εσείς οι νικητές, αν θέσετε σαν σκοπό στη ζωή σας να μην καταχραστείτε την δόξα των προγόνων σας και να μην τη δαπανήσετε άσκοπα, έχοντας κατά νου πως για έναν άντρα που δίνει κάποια αξία στον εαυτό του, δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να παρουσιάζεται ότι τιμάται όχι για τα προσωπικά του έργα αλλά για τη δόξα των προγόνων του…..» ( ΧΙΧ 247 Α-Β). Ας εφαρμόσουμε τις οδηγίες αυτές ……..