Ο φίλος συγγραφέας, Γιάννης Παπάνης, στα αγιασώτικα ηθογραφικά και ευθυμογραφικά κείμενά του- με τα «γλωσσικά μπερδέματα», που προκαλεί η αγιασώτικη ντοπιολαλιά-μαζί με το πηγαίο χιούμορ, πολλές φορές, μας παρέχει και βιωματικό ιστορικό υλικό, που είναι σημαντικό, λόγω και της αυθεντικότητας που το χαρακτηρίζει. Με το κείμενό του, το οποίο παραθέτουμε, μας θύμισε τις δραματικές περιπέτειες των βιβλίων, την «καταδίκη εις θάνατον, διά της πυράς» των βιβλίων που δεν είναι αρεστά στα αυταρχικά και τυρρανικά καθεστώτα-καθώς και τις διώξεις που έχουν υποστεί οι συγγραφείς τους, στο παρελθόν και σήμερα, ακόμη, σε κάποιες χώρες, οι οποίες στιγμάτισαν και στιγματίζουν τον ανθρώπινο πολιτισμό.

« Γλωσσικά μπερδέματα. ¨Αξίστις καύτιν¨».

Θά ΄μουνα μόλις εφτά χρονών, τα μαύρα χρόνια του 49-50, και μόλις είχα αρχίσει να διαβάζω. Την εποχή εκείνη εγώ έμενα στην Αγιάσο με τη γιαγιά μου, η μάνα μου με τη μητέρα της σε άλλο σπίτι, επίσης στην Αγιάσο∙ και ο πατέρας μου … «παραθέριζε» σε διάφορα ξερονήσια (Γυάρο, Γιούρα) αλλά και σε … αριστοκρατικά θέρετρα (Αίγινα, Κέρκυρα) , γιατί ήθελε λέει , «να αλλάξει τον κόσμο και να φέρει τον …Παράδεισο στην Ελλάδα» (να την κάνει δηλαδή … Αλβανία , για να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους!).

Επειδή, όμως, το κείμενο, που γράφω είναι, κυρίως, γλωσσικό (αλλά και βαθύτατα πολιτικό!), δεν θα μπω σε άλλες λεπτομέρειες, που δεν είναι του παρόντος. Θα σας δώσω, όμως, μια εικόνα της εποχής, όπου η τρομοκρατία είχε φωλιάσει στις ψυχές των ανθρώπων και έτρεμαν και τον ίσκιο τους. Πέρα από όλα τα άλλα (εκτελέσεις αντιφρονούντων, φυλακίσεις , εξορίες κ.λπ.), οι έρευνες στα σπίτια των … εχθρών της πατρίδας , ήταν καθημερινό φαινόμενο και αλίμονο σου , αν ανακάλυπταν κάτι επιλήψιμο.

Έτσι ένα πρωί ,η γιαγιά μου , εντελώς αγράμματη μεν αλλά γεμάτη από τις εμπειρίες της καθημερινότητας, μόλις είχε ανάψει φωτιά κάτω από το καζάνι, για να ζεστάνει νερό για την καθιερωμένη μπουγάδα. Με παίρνει, λοιπόν, από το χέρι και με πηγαίνει σε μια υποτυπώδη βιβλιοθήκη του πατέρα μου και αγριεμένη , χωρίς να καταλαβαίνω το λόγο, με βάζει να της διαβάζω φωναχτά τους τίτλους των βιβλίων, κυρίως εκείνων που είχαν … κόκκινο εξώφυλλο αλλά και των άλλων. Μόλις κάποιο δεν της ακουγότανε καλό , το άρπαζε βίαια και το πέταγε στην άκρη , ψιθυρίζοντας μερικά ακατανόητα από μένα λόγια , που καταλάβαινα, όμως, ότι ήταν βρισιές εναντίον του πατέρα μου και γιου της, εναντίον της κατάστασης γενικά , εναντίον των πάντων! Κατόπιν φορτωθήκαμε τα επιλεγμένα βιβλία και τα βάλαμε κατ’ ευθείαν στη φωτιά ασκούντες από κοινού, γιαγιά και εγγονός, προληπτική… λογοκρισία, πριν προλάβουν κάποιοι άλλοι να ασκήσουν σε μας κανένα σωφρονιστικό προληπτικό … ξυλοφόρτωμα , συνήθης πρακτική των αρχών την εποχή εκείνη των … ανθρωπίνων δικαιωμάτων!

Αργότερα , όταν πια επιτέλους επέστρεψε από τις… διακοπές του ο πατέρας μου ( κατά το 1952), μου διηγήθηκε ένα ανάλογο περιστατικό , που έγινε στην Αγιάσο τα μαύρα επίσης χρόνια του 36-37 (Δικτατορία του Μεταξά). Και τότε οι «φωτοσβέστες» της εποχής είχαν κάνει μια ανάλογη επιλογή από τη βιβλιοθήκη του πνευματικού φάρου της Αγιάσου, του πασίγνωστου «Αναγνωστηρίου» και , αφού ξεχώρισαν εκατοντάδες βιβλία- κατά την κρίση τους επικίνδυνα - τα πέταξαν, καταμεσής, της αγοράς και παρουσία όλου του κόσμου τους έβαλαν φωτιά αλαλάζοντας από χαρά!

Και καθώς ανέβαιναν οι καπνοί και τα αποκαΐδια του καιόμενου πνεύματος, κάποιος από τους παρευρισκόμενους σκύβει και ψιθυρίζει στο αυτί του πατέρα μου: «Ε, Δημητρό , α ξ ί σ τ ι ς κάφτιν!!!». Στην αρχή , όπως και σεις , δεν κατάλαβε τίποτα , αλλά δεν ήταν και ο κατάλληλος τόπος και χρόνος για εξηγήσεις. Αργότερα σε άλλη ευκαιρία του εξήγησε το βαθύτερο νόημα της φράσης του.

Οι αξίστες( cistus-cistus) είναι ένας θάμνος -ζιζάνιο , που φυτρώνει στα ελαιοκτήματα και δυσκολεύει το μάζεμα του καρπού. Οι αγρότες λοιπόν προσπαθούν πάντα να τους ξεπατώσουν με την τσάπα και ποτέ με φωτιά, γιατί άμα βάλεις φωτιά , σπάζουν τα κελύφη των καρπών με τη θερμότητα και οι σπόροι του θάμνου , που είναι σκληροί και πυρίμαχοι , εκσφενδονίζονται μακριά και διασκορπίζονται σε όλο το χωράφι . Και φυσικά την επόμενη χρονιά το χωράφι γεμίζει με πολύ περισσότερους …αξίστες.

Αν τώρα στη θέση της λέξης «αξίστις» τοποθετήσετε τη λέξη «ιδέες» (παντός είδους!) θα ξεμπερδέψετε σαφώς το σκοτεινό νόημα της φράσης : «αξίστις κάφτιν»!!!

Κάπως έτσι σκέφτηκε και ο … φωτισμένος χαλίφης Ομάρ, όταν κατέλαβε την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και αντίκρισε το μεγαλειώδες οικοδόμημα της περίφημης Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης.

Είπε, λοιπόν, στους ακολούθους του ο … σοφός Χαλίφης: « Αν τα βιβλία , που έχει μέσα λένε ό,τι λέει και το … Κοράνι , τότε είναι περιττά! Αν όμως λένε διαφορετικά πράγματα από όσα λέει το Κοράνι , τότε είναι … επικίνδυνα!» . Και διέταξε να πυρπολήσουν τον θησαυρό αυτόν της γνώσης !!!

Αυτοί είναι οι … φωτοδότες των λαών , που θέλουν από πάντα ( και σήμερα) να διαδώσουν, και μάλιστα με τη βία, το…φως τους σε μας».

Γιάννης Παπάνης

Και αφού αρχίσαμε την εξιστόρηση της περιπέτειας του βιβλίου με τα σχετικά βιώματα, που έχουμε πολλοί από την μεταπολεμική περίοδο της Νεότερης Ιστορίας μας, κάποια βιωματικά στοιχεία, σχετικά με τις διώξεις που υπέστη το βιβλίο, στην περίοδο 1967-74,της δικτατορίας των συνταγματαρχών, αποδίδονται και στον ήρωα του βιβλίου μου «Η επανάσταση της Φούλας»:

«Έπρεπε να κρύψει ή να καταστρέψει επικίνδυνα στοιχεία, που είχε, από παλιά, μαζεμένα: βιβλία, δίσκους, εφημερίδες, σημειώσεις, αλληλογραφία∙ είχε, ακόμα,μαζί του, και τα βιβλία από την «κούτα» του στρατηγού. Τα έκανε ένα δέμα, έβαλε μέσα και τις σημειώσεις του και κάποια άρθρα, που είχε γράψει στις εφημερίδες, και ύστερα τα τοποθέτησε στο χαρτοκιβώτιο, με το οποίο του είχε στείλει, πριν από λίγες μέρες, η μάνα του καλούδια, από το χωριό. Κόλλησε, απέξω, την ετικέτα με την διεύθυνση του Μπάνη: Ιερέα Παναγιώτη Αλεξέλλη. Αμμουδάρα Λέσβου∙ και την άλλη μέρα, πρωί, πρωί, τα έστειλε στο Πρακτορείο Μεταφορών, που συνήθως, τον εξυπηρετούσε, γιατί είχε ανταπόκριση με το Πρακτορείο του νησιού του.

Μετά από λίγες μέρες, πήρε ένα γράμμα από τον Παππα- Παναγιώτη: «να είσαι ευλογημένος! Τα εικονίσματα που δώρισες στην εκκλησία μας, πήραν τη θέση τους, στο εικονοστάσι», του έγραφε»!

Ακόμα ένα περιστατικό, με βιωματικά στοιχεία, από το βιβλίο του Μ.Ανδρουλάκη «Κάτω από τις στάχτες», που κυκλοφόρησε, πρόσφατα, και από το κεφάλαιο «Το Μν στην πυρά. Ιερά εξέταση το 2000», όπου εξιστορεί την μισαλλόδοξη επίθεση που δέχτηκε ο ίδιος και το βιβλίο του το¨Μν¨, όχι από κανένα δικτατορικό καθεστώς αλλά το 2000 και εν πλήρει Δημοκρατία, από τον γνωστό συρφετό των θρησκόληπτων, ιδεοληπτικών, στενοκέφαλων και μισαλλόδοξων Ελλήνων πολιτών, που επιμένουν να ζουν στην αλήστου μνήμης εποχή της Ιεράς Εξέτασης και να απαιτούν να καούν στην πυρά, όσα δεν «χωράνε στο δικό τους κεφάλι» ή δεν ταιριάζουν με όσα οι ίδιοι πιστεύουν!

«Τίποτα δεν προμήνυε την καταιγίδα. Το ¨Μν¨από τον Νοέμβριο του 99 έκανε μια ήρεμη πορεία∙ η παρουσίασή του ειδυλλιακή και οικουμενική, στην Αθήνα».

Και στην παρουσίαση του βιβλίου στην Θεσσαλονίκη, στο Βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ, το 2000.

«Η εκδήλωση ξεκινάει κανονικά, παρότι γίνονται τηλεφωνήματα για τοποθέτηση βόμβας∙ ερευνήσαμε και δεν υπήρχε κάτι. Έξω συγκεντρώνεται πλήθος μαινόμενων ζηλωτών με συνθήματα: «Έξω ο Αντίχριστος» και «Ορθοδοξία ή Θάνατος». Ο Διοικητής της Αστυνομίας θέλει να κάνει μια επιχείρηση απομάκρυνσης του πλήθους, σε απόσταση 30-50 μέτρων, και να εκκενωθεί το Βιβλιοπωλείο. Ομόφωνα οι έγκλειστοι αποφασίζουν να ολοκληρώσουν την εκδήλωση. Πέτρες, αυγά, νεράντζια και σκουπίδια πετιούνται στην βιτρίνα του ΙΑΝΟΥ. Κάποια στιγμή, φέρνουν αντίτυπα του βιβλίου μου και τα ρίχνουν στην πυρά, ενώ χοροπηδούν σαν κανίβαλοι. Οι οργανωτές, μαζί με τους δυστυχείς θρησκόληπτους, απ΄ όλες τις γειτονικές περιοχές, κουβάλησαν και συμμορίες ακραίας οπαδικής βίας….

Στο τέλος, η Αστυνομία δημιούργησε έναν διάδρομο για την φυγάδευσή μας, ενώ οι « άνθρωποι του Θεού» και οι Ακροδεξιοί, σε αλλοφροσύνη, έσπρωχναν και έβριζαν τους αστυνομικούς: ¨Βαράτε τους, τι τους φυλάτε τους Αντίχριστους¨»

Η καταστροφή των βιβλίων, οι διώξεις και η εξορία, ακόμα και η εξόντωση των συγγραφέων τους -από τα χρόνια της Αρχαιότητας ως τα σημερινά- ήταν ένας από τους τρόπους, με τους οποίους τα ανελεύθερα και αντιδημοκρατικά καθεστώτα επιχειρούσαν- διαχρονικά- να καταπολεμήσουν και να εξαφανίσουν τις ιδέες της ελευθερίας και της δημοκρατίας, για να επιβάλουν την σιωπή στους ανθρώπους του πνεύματος και να εξοντώσουν τους συγγραφείς που αντιστέκονταν στην υποδούλωση του λαού.

Στην αρχαία Αλεξάνδρεια, το 391 μ.Χ., όταν ο χριστιανισμός είχε, πλέον, αναγνωριστεί ως η επίσημη θρησκεία του κράτους, η φιλόσοφος Υπατία, που συνέχιζε την μελέτη και την καλλιέργεια των επιστημών, βρήκε οικτρό θάνατο από φανατικούς καλόγερους και τον μαινόμενο όχλο, που μάχονταν να εξαφανίσουν κάθε στοιχείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.

Μετά τους Ρωμαίους κατακτητές της Αιγύπτου, οι οποίοι από το 42 π. Χ. με τον Ιούλιο Καίσαρα και στην συνέχεια με άλλους Ρωμαίους αυτοκράτορες προκάλεσαν, επανειλημμένα, καταστροφές στην Βιβλιοθήκη του Βρυχείου, στην Αλεξάνδρεια, οι Χριστιανοί, την εποχή του αρχιεπίσκοπου Θεόφιλου, γκρέμισαν το Σεραπείον (ναός του Σέραπη) και προκάλεσαν και άλλη, μεγαλύτερη καταστροφή στην Βιβλιοθήκη του Βρυχείου.

Και τελικά,ο Χαλίφης των Αράβων Ομάρ, με το γνωστό δίλημμα, που αναφέρει και ο Γιάννης Παπάνης, διέταξε, όσα βιβλία είχαν απομείνει από τις χιλιάδες των παπύρων, που βρισκόταν στην βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, να χρησιμοποιηθούν… «ως καύσιμη ύλη», προκειμένου να ζεσταθεί το νερό των τετρακοσίων λουτρών που υπήρχαν στην πόλη!

Και στην νεότερη εποχή, ο πόλεμος για την εξαφάνιση των βιβλίων και την εξόντωση των συγγραφέων, που θεωρούνται επικίνδυνοι για τα τυραννικά καθεστώτα, συνεχίστηκε, με πιο απάνθρωπους τρόπους, στα Χιτλερικά στρατόπεδα Συγκέντρωσης και τα Σοβιετικά Γκούλαγκ∙ και στην Ελλάδα, στην Γυάρο και τα άλλα νησιά της εξορίας των «αντιφρονούντων», την περίοδο της δικτατορίας των Συνταγματαρχών.

Οι βάρβαροι κατακτητές και οι τύραννοι των λαών δεν κατάλαβαν ότι οι ιδέες είναι σαν τα καρφιά, τα οποία «όσο τα σφυροκοπάς, πηγαίνουν βαθύτερα»∙ ότι και οι ιδέες, όσο τις καταδιώκεις και προσπαθείς να τις εξαφανίσεις, τόσο πιο βαθιά ριζώνουν στο μυαλό και στην καρδιά των ανθρώπων και, στην πρώτη ευκαιρία, μόλις ανοίξει μια χαραμάδα, στο σκοτάδι, ξεπετιούνται πιο δυνατές οι ιδέες, χαλυβδώνεται η πίστη στα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίαςκαι,τότε, ξεσηκώνονται οι σκλάβοι για να γκρεμίσουν το σάπιο καθεστώς και να χτίσουν την νέα ζωή.

(Συνεχίζεται).