Παρά τα όσα λένε οι γραφές και τεκμηριώνουν κάθε τόσο οι έρευνες της αρχαιολογίας και της ιστορικής επιστήμης, ο κόσμος είναι πάντα έτοιμος να παραχαράξει την ιστορία και να την προσαρμόσει στα τοπικά μέτρα του και στα συμφέροντά του.

Τοπικοί φορείς από υπερβάλλοντα πατριωτισμό και πολλές φορές από άγνοια σφετερίζονται ιστορικά θέματα και τοπωνύμια συνήθως επί σκοπώ τουριστικού κέρδους.

Ασαφής ο πρόλογος, και θα εξηγήσω τι θέλω να πω.

Είδα πρόσφατα εκδηλώσεις από τη Μάκρη του Έβρου και την φερόμενη ως σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου.

Ψάχνοντας το θέμα, διαπίστωσα ότι την σπηλιά την διεκδικούν επίσης άλλα τρία αιγαιοπελαγίτικα νησιά: η Σέριφος, τα Γιούρα και η Ηρακλειά!

Είναι βέβαια ωραίο να πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με αρχαία θέματα, όμως είναι ενοχλητικό να γίνονται εις βάρος της ιστορικής αλήθειας.

Και μπορεί -εις αντίλογον- να μην αναφέρεται επακριβώς το ταξίδι του Οδυσσέα μέσα στην Οδύσσεια (εξ ου και η περίφημη ρήση του Ερατοσθένη: «τότε μόνο θα βρει κάποιος πού πλανήθηκε ο Οδυσσέας, όταν βρει τον ράφτη που έραψε τον ασκό του Αιόλου!...»), ωστόσο οι εξονυχιστικές έρευνες των ιστορικών έχουν καταλήξει σε ένα πιθανό σχέδιο του ταξιδιού.

Στην Οδύσσεια πράγματι (Ι 166) δεν κατονομάζεται το μέρος του Κύκλωπα (αναφέρει μόνο «Κυκλώπων γαίαν») ωστόσο τοποθετείται χρονικά μετά τους Λωτοφάγους, που κατά γενική ομολογία ήταν το Κυρηναϊκό άκρο της Λιβύης.

Είναι λοιπόν απίθανο να γυρίσανε πάλι πίσω στη χώρα των Κικόνων, τον πρώτο τους σταθμό, που ήταν στα παράλια της Θράκης και όπου έπαθαν και πανωλεθρία.

Η σπηλιά άρα του Πολύφημου, ο τρίτος αυτός σταθμός, δεν ήταν στη Θράκη αλλά στη Σικελία (τότε Θρινακρία) και μάλιστα στις πλαγιές της Αίτνας, αν δεχτούμε ότι όλα αυτά τα αρχαία κείμενα έχουν πραγματικούς συμβολισμούς φυσικών και γεωλογικών φαινομένων.

Με την ευκαιρία ας υπενθυμίσουμε αυτούς τους σταθμούς:

Ο τέταρτος ήταν η νήσος του Αιόλου, η Λιπάρα, πάνω από τη Σικελία, ο πέμπτος ήταν οι Λαιστρυγόνες στο κάτω άκρο της Σικελίας, και μέσα από τα στενά της Μεσσήνης (Σκύλλα και Χάρυβδη) έφτασε ο πολυμήχανος στον έβδομο σταθμό, στο ακρωτήριο της Κίρκης, κοντά στη Νεάπολη.

Εκεί κοντά πέρασε και από τις Σειρήνες, και ο ένατος σταθμός τεκμαίρεται ότι ήταν το νησί της Καλυψώς, η Ωγυγία (α 85), πιθανόν στη θέση του Γιβραλτάρ.

Δέκατος ήταν το νησί των Φαιάκων (τότε Σχερία), πιθανόν η Κέρκυρα, προτού επιστρέψει στην Ιθάκη.

Έχουν ασχοληθεί χιλιάδες ιστορικοί με αυτά τα θέματα και θα μνημονεύσω με την ευκαιρία ένα ενδιαφέρον βιβλίο του Χρ. Αυλωνίτη με τίτλο «Οδυσσέως Περίπλους».

Το θέμα της σπηλιάς της Μάκρης μου θύμισε το σαμιακό μας θέμα με τη λεγόμενη «σπηλιά του Πυθαγόρα».

Πράγματι ο Πυθαγόρας όταν επέστρεψε από το ενημερωτικό του ταξίδι στη Σάμο περί το 525 π.Χ. και άρχισε να διδάσκει στο «Ημικύκλιο» του σημερινού Πυθαγορείου, αντιμετώπισε αντιδράσεις και δυσμένειες και από τον Μιλήσιο Αναξίμανδρο και από τον τύραννο του νησιού Πολυκράτη.

Προτού αποφασίσει να φύγει για την Μεγάλη Ελλάδα όπου διέπρεψε, κρύφτηκε -λένε κάποιοι- σε μια σπηλιά του Κέρκη που σήμερα διεκδικεί την πατρότητα του πυθαγορείου κρυσφήγετου.

Το θέμα το παρουσίασαν πρώτος ο Σταματιάδης στα «Σαμιακά» και μετέπειτα ο Ν. Δημητρίου στην «Ιστορία της Σάμου» οπωσδήποτε όμως αστήρικτα και χωρίς άλλες ιστορικές αναφορές.

Δεν ήταν δυνατόν στις τότε συνθήκες και προπαντός στο φιλεκπαιδευτικό πνεύμα του μεγάλου μύστη να εγκαταλείψει την διδασκαλία στο Πυθαγόρειο, όπου μάλιστα υπήρχε και διάσημη και πανάρχαια σπηλιά, η σπηλιά της Σπηλιανής (το λεγόμενο άντρο των Νυμφών, που το χρησιμοποίησε με τους πρώτους είκοσι οκτώ μαθητές του, όπως μας λέει ο Ιάμβλιχος) και να τρέχει να κρυφτεί σε μια μακρινή και δυσπρόσιτη σπηλιά του Κερκετέα, να περιμένει εκεί τους μαθητές του.

Το να κρύφτηκε δε από φόβο σε μια τόσο μακρινή σπηλιά είναι σχεδόν απίθανο γιατί, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο «Ο Πυθαγόρας και οι Πυθαγόρειοι» του Jean-FrancoisMattei, τη Σάμο την εγκατέλειψε οικειοθελώς.

Φτάσαμε λοιπόν σε τέτοιες αυθαιρεσίες της ιστορίας, προφανώς με το δικαιολογητικό ότι «ο τουριστικός σκοπός αγιάζει τα ιστορικά μέσα» ;…..