Είναι γεγονός ότι σε πολλές εορτές αγίων που γίνονται στο νησί μας (άγιος Χαράλαμπος, Ταξιάρχης κ.τ.λ.) συνηθίζεται εδώ και πολλές δεκαετίες να προσφέρονται από τους χριστιανούς ζώα, τα οποία σφάζονται, μαγειρεύονται (κισκέκ) και προσφέρονται στους πανηγυριστές. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια, το έθιμο τούτο έχει αρχίσει να επεκτείνεται ακόμα και σε μικρότερα πανηγύρια, ακόμα και για αγίους που δε γνώριζαν στο παρελθόν τέτοιου είδους λατρείες και μάλιστα να συνδυάζεται με ιπποδρομίες, γαϊδαροδρομίες κ.τ.λ..

Δεν είναι πρόθεσή μου να εξετάσω λαογραφικά το έθιμο, επειδή δε γνωρίζω τα σχετικά με το θέμα, ούτε να αναζητήσω θρησκευτικές ερμηνείες σε πράγματα άγνωστα σε μένα, δηλαδή το πώς είναι δυνατόν να συνδυάζονται παρόμοιες εκδηλώσεις με χριστιανικές εορτές. Εκείνο που πάντα με απασχολούσε και ειδικότερα για τις θυσίες βοδιών και προβάτων που συνηθίζονται στο χωριό μου, το Μανταμάδο, κατά την εορτή του Ταξιάρχη (Κυριακή των Μυροφόρων), ήταν να εντοπίσω την αρχή του γεγονότος αυτού και νόμιζα ότι κάπου είχα καταλήξει.

Δηλαδή πίστευα ότι όταν έγιναν τα εγκαίνια της τρίτης ανακαίνισης του ναού των Ταξιαρχών (Κυριακή των Μυροφόρων τού 1887), μαζί με όλα τα άλλα προσφέρθηκε φαγητό στους εορτάζοντες και στην επέκταση του εθίμου αυτού καθιερώθηκε και έγινε πάγια συνήθεια η συγκεκριμένη προσφορά ζώων και φαγητών. Υπολόγιζα μάλιστα ότι το έθιμο αυτό ανακαλεί παλιές συνήθειες (κουλμπάνια) της μικρασιατικής ενδοχώρας που μεταφέρθηκαν και στα δικά μας μέρη, αφού, άλλωστε, οι κάθε είδους ανταλλαγές μεταξύ Λέσβου και Μ. Ασίας είναι καλά τεκμηριωμένες.

Σκαλίζοντας όμως τις τελευταίες μέρες τα χαρτιά μου, έπεσα πάνω σε ένα πατριαρχικό γράμμα που πριν από δύο χρόνια είχα αντιγράψει από έναν κώδικα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το γράμμα αυτό δεν ήταν άγνωστο. Το είχε  αναφέρει ήδη σε μια μελέτη του (1933) ένας γνωστός Κυκλαδίτης λόγιος, ο Δημήτριος Πασχάλης, αλλά δεν το είχε εκδώσει και έτσι δε γνωρίζαμε το περιεχόμενό του, αλλά απλώς ότι αναφερόταν στο μοναστήρι του Ταξιάρχη Μανταμάδου και επέτασσε ώστε τα προσφερόμενα από τους πιστούς αφιερώματα - κινητά και ακίνητα - στο μοναστήρι να παραμένουν σε αυτό και να μην έχει κανείς το δικαίωμα να τα απαλλοτριώνει.

Το γράμμα αυτό έχει συνταχθεί και σταλεί στον Ταξιάρχη, ίσως μετά από προσφυγή των ιθυνόντων του ναού, από τον οικουμενικό πατριάρχη Γαβριήλ Γ΄, τον οποίο είχαν απασχολήσει και άλλα ζητήματα του νησιού μας (προικοδοσία) το 1707.

Ο πατριάρχης, αφού κάνει ένα εκτενές προοίμιο όπου τεκμηριώνει το γεγονός ότι οι προσφορές των πιστών ανήκουν αποκλειστικά στους ιερούς τόπους (ναούς, μονές κ.τ.λ.) στους οποίους προσφέρονται και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς, φθάνει και στο ζήτημα του Ταξιάρχη. Επιτάσσει λοιπόν, επί ποινή αφορισμού, να μην απαλλοτριώνει κανείς όσα προσφέρονται στο μοναστήρι (χωράφια, αμπέλια, σπίτια μαλαματικά, ασημικά κ.τ.λ.), για να καταλήξει: «Προς τούτοις και τα δέρματα των σφαζομένων ζώων εν τη κατ’ έτος εορτή της εκκλησίας του αυτού μοναστηρίου, κατ’ επικρατήσασαν του τόπου συνήθειαν, και ταύτα ώσι του μοναστηρίου και παραλαμβάνωσιν αυτά οι διοικηταί και επίτροποι του μοναστηρίου...».

Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε στο 1707 και ήδη επικρατεί η συνήθεια να σφάζονται ζώα προς τιμήν του Ταξιάρχη την ημέρα της εορτής του, η οποία βέβαια δεν είναι ακόμα η Κυριακή των Μυροφόρων, αλλά η 8η Νοεμβρίου και η συνήθεια, όπως η πατριαρχική γραφίδα αποφαίνεται, είναι του τόπου. Επιπλέον, οι επίτροποι διεκδικούν για λογαριασμό του Ταξιάρχη πολλά δέρματα (τότε είχαν αξία), πράγμα που μας δίνει τη δυνατότητα να υποθέσουμε ότι μάλλον πρόκειται για μικρά ζώα, πιθανόν πρόβατα ή και βόδια. Όπως και να έχουν τα πράγματα στις λεπτομέρειές τους, ένα είναι βέβαιο: βρισκόμαστε στα 1707 και στο Μανταμάδο ήδη «θυσιάζουν» στον Ταξιάρχη. Μήπως δηλαδή από τον Ταξιάρχη ξεκίνησαν όλα και από εδώ το έθιμο της ζωοθυσίας διαχύθηκε στα άλλα χωριά του νησιού και κυρίως σε αυτά της βορειοανατολικής πλευράς του;