Το «Ε» με το συνεργάτη του, Κρίστη Κονναρή, μέλος του Ιστορικού Αρχείου Αιγαίου «Εργάνη»

Το Ιστορικό Αρχείο Αιγαίου «Εργάνη», του οποίου είναι μέλος, παράγει εδώ και χρόνια σημαντικό έργο στον τομέα έρευνας, τεκμηρίωσης και προβολής ανεκτίμητου αρχειακού υλικού της ιστορίας της Λέσβου. Εδώ και δύο χρόνια, το «Ε» φιλοξενεί καθημερινά μικρά δείγματα αυτού του υλικού, που προέρχονται από τα αρχεία του τοπικού Τύπου. Σήμερα, ο Κρίστης Κονναρής μάς μιλάει για το πώς ξεκίνησε ως όραμα όλη αυτή η δραστηριότητα, αλλά και για τις βασικές δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει μέσα στην περίοδο που διανύουμε, οπότε και ο τομέας του Πολιτισμού πλήττεται ίσως περισσότερο απ’ όλους.

Θα θέλατε να μας θυμίσετε πώς ξεκίνησε να δραστηριοποιείται η «Εργάνη» και από πού προέρχεται η ονομασία της;
«Έτσι ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες την Αθηνά, την οποία, εκτός από θεά της σοφίας και της γνώσης, έβλεπαν και ως προστάτιδα των χειρωνακτικών εργασιών και όλων των έργων με τα οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να βοηθήσει τον εαυτό του και τους άλλους. Άλλωστε, η γνώση δεν είναι αυτοσκοπός. Πάνω σ’ αυτήν τη φιλοσοφία, πιστεύοντας πως τα αρχεία και οι συλλογές είναι κομμάτι της ιστορίας μας και ποτέ ιδιωτική περιουσία, αλλά και με έναυσμα την ομώνυμη κατασκευή που εφηύρε το 1924 ο Μίτσα Κουρτζής, μια ομάδα από επιστήμονες, ερευνητές και συλλέκτες που θέλαμε να προστατέψουμε και να προβάλλουμε τον αρχειακό πλούτο του τόπου, δημιουργήσαμε το 2002 την “Εργάνη”.»

Ποια ήταν τα πρώτα αρχεία που συλλέξατε και επεξεργαστήκατε;
«Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια και ολοκληρωμένη δουλειά που έκανε η “Εργάνη”, στο πλαίσιο του Προγράμματος “Κοινωνία της Πληροφορίας”, αφορούσε το αρχείο της οικογένειας Κουρτζή, που περιλαμβάνει επαγγελματικά και καλλιτεχνικά στοιχεία, έγγραφα, επιστολές, φωτογραφίες κ.ά., όλα σχετιζόμενα με τις δραστηριότητες των μελών της. Έκτοτε έχουμε κάνει το αντίστοιχο για το αρχείο της οικογένειας Κούμπα και το αρχείο του Κοινοτικού Ελαιοτριβείου της Αγίας Παρασκευής, το σημερινό Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, για το οποίο έχουμε δημιουργήσει επίσης μια πολυμεσική εφαρμογή και ένα ιστορικό ντοκυμαντέρ. Έχουμε τεκμηριώσει και ψηφιοποιήσει μέρος των συλλογών του Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου “Νικόλαος Δημητρίου”, αλλά και μέρος της συλλογής Νίκου Γιαλούρη και άλλων καλλιτεχνών της Δημοτικής Πινακοθήκης Χίου. Ακόμα, στο πλαίσιο του Κοινοτικού Προγράμματος Interreg συμμετείχαμε στη μελέτη του αρχαίου πλοίου “Σάμαινα”. Είναι πολλά άλλα που έχουμε στα αρχεία μας: η επαγγελματική αλληλογραφία και διάφορα έγγραφα της Ελαιουργίας Καψιμάλη, αλληλογραφία διαφόρων προσώπων, προγράμματα κινηματογράφου και θεατρικών παραστάσεων, ψηφοδέλτια, αποφάσεις πολιτικών επιτροπών. Το υλικό είναι πολύ μεγάλο.»
 
Το Αρχείο Τοπικού Τύπου

Μιλήστε μας λίγο για τη δουλειά που κάνετε με το Αρχείο Τοπικού Τύπου.
«Είναι μια δουλειά που ξεκίνησε εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Πρόκειται για ένα έργο ζωής, που αφορά την αρχειονομική τεκμηρίωση και ψηφιοποίηση μέρους της συλλογής του κ. Αντώνη Πλάτωνα, η οποία περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό εφημερίδων που εκδόθηκαν στη Λέσβο, από το 1909 μέχρι και το 1977. Το έργο υλοποιείται αργά αλλά σταθερά, ενώ περιμένουμε να ξεκινήσει η συνεργασία μας με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, από το οποίο έχουμε επιλεχθεί βάσει μιας σειράς προδιαγραφών που έκρινε πως πληροί η δουλειά της “Εργάνης”.»

Πολλά δείγματα του αρχείου αυτού έχουν την ευκαιρία να δουν οι αναγνώστες μας στη στήλη «Σαν Σήμερα» της εφημερίδας μας. Πώς γίνεται η επιλογή του άρθρου που στέλνετε κάθε φορά προς δημοσίευση; Είναι εύκολη δουλειά;
«Η αλήθεια είναι πώς δεν είναι εύκολο. Όταν έχουμε να κάνουμε με ημερομηνίες-ορόσημα, όπως ιστορικές επετείους, εκλογές κ.λπ., βρίσκουμε πιο εύκολα κάποια σχετική είδηση από το αρχείο. Κατά τα άλλα, φροντίζουμε ώστε τα κείμενα που θα δημοσιεύσουμε, να έχουν κάποια σχέση με τα γεγονότα της σημερινής επικαιρότητας του νησιού, γι’ αυτό δίνουμε έμφαση στις τοπικές ειδήσεις. Και χρησιμοποιούμε κείμενα τη μια μέρα από “δεξιές” και την άλλη από “αριστερές” εφημερίδες, για το ίδιο θέμα.»

Τι σχόλια έχετε ακούσει από τον κόσμο γι’ αυτήν τη στήλη;
«Μέχρι στιγμής, έχω ακούσει μόνο θετικά σχόλια. Στον κόσμο αρέσει η συγκεκριμένη στήλη και απ’ όσο έχω καταλάβει, υπάρχουν αναγνώστες που την παρακολουθούν στενά και σε καθημερινή βάση. Κάποιοι, μάλιστα, αναγνωρίζουν στις φωτογραφίες τα χωριά τους ή συγγενείς τους και αυτό τους αρέσει πολύ.»

Οι σημερινές δυσκολίες

Αυτήν τη στιγμή, τι έργο υλοποιεί η «Εργάνη»;
«Συνεχίζουμε τη συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, φοιτητές του οποίου από τα Τμήματα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας και Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας κάνουν την πρακτική τους στην “Εργάνη” - αν και το ίδρυμα έχει μειώσει πολύ τις δραστηριότητες και τα ανοίγματά του -, και περιμένουμε τη συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Τεκμηρίωσης. Δυστυχώς, ως προς τα προγράμματα που θα μπορούσε να ενταχθεί το έργο μας, τα πράγματα έχουν δυσκολέψει αρκετά.»

Βλέπετε δηλαδή άμεσο αντίκτυπο από την κρίση;
«Ναι, άλλωστε οι φορείς πολιτισμού είναι και αυτοί που έχουν επηρεαστεί περισσότερο. Ήταν ούτως ή άλλως ένας “κρατικοδίαιτος” τομέας και τώρα προγράμματα δεν “τρέχουν”, ακόμη και οι τράπεζες έχουν κόψει τη χρηματοδότηση και η κατάσταση δυσκολεύει, αφού η κρίση διογκώνει τα προβλήματα που ήδη υπήρχαν. Νομίζω έχει να κάνει με το ότι η “παραγωγή” του τομέα του πολιτισμού δε φαίνεται να αποφέρει άμεσα οικονομικά οφέλη.»

Δεν έχετε σκεφτεί να απευθυνθείτε σε τοπικούς φορείς;
«Έχουμε κάνει διάφορες απόπειρες στο παρελθόν, αλλά δεν υπήρξε αποτέλεσμα. Ίσως στους τοπικούς φορείς φαίνεται περίπλοκο αυτό που κάνουμε και είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή η αξία όλου αυτού του υλικού.»

Σκέφτεστε να εκδώσετε κάποια στιγμή μέρος του αρχείου που διαθέτετε;
«Πολλά πράγματα έχουμε κατά νου, αλλά η κατάσταση είναι πολύ ρευστή αυτήν τη στιγμή. Μόλις πάντως υπάρξει ευκαιρία, πολλά μπορούν να γίνουν. Δεν πρόκειται να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια, αφού δεν είναι κάτι που κάνουμε βιοποριστικά, αλλά κάτι που πραγματικά αγαπάμε.»