Γράμματα Αναγνωστών

Κύριε Διευθυντά,
Με αφορμή δημοσίευμα της εφημερίδας σας που περιείχε προτάσεις του Αλιευτικού Συνεταιρισμού Σκάλας Καλλονής για την αλίευση οστράκων, σας στέλνω και τις δικές μου σκέψεις πάνω σ’ αυτό το θέμα, θέλοντας να φωτιστεί κάπως καλύτερα και ν’ ενισχυθούν τα επιχειρήματα των ψαράδων. Αν κρίνετε πως υπάρχουν περιθώρια, αφήνω στην κρίση σας τη δημοσίευσή τους.

Οι προτάσεις του Αλιευτικού Συλλόγου Καλλονής «Η Αγία Άννα», που δημοσιεύτηκαν στο «Ε» της 5-11-2011, πρέπει να προκαλέσουν την επέμβαση των ειδικών, για να φωτιστεί στις πραγματικές του διαστάσεις το πρόβλημα του Κόλπου Καλλονής. Το δημοσίευμα θίγει μόνο την εκμετάλλευση των μυδιών, που ανακαλύφτηκαν τα τελευταία χρόνια και αφέθηκε η εκμετάλλευσή τους στον πατριωτισμό των ψαράδων του Κόλπου, όπως γίνεται σ’ όλους τους τομείς της ελληνικής επικράτειας. Τα αποτελέσματα παντού είναι καταστροφικά, για να ψάχνουμε μετά τους υπευθύνους, που ποτέ δε βρίσκονται. Οι καταστροφές όμως έχουν συντελεστεί. Τώρα λοιπόν που ακόμα μπορεί κάτι να περισωθεί, πρέπει να ζητήσουμε ευθύνες από τους άρχοντες, που μη γνωρίζοντας το αντικείμενο έδωσαν, ελαφρά τη καρδία, άδειες απεριόριστης αλίευσης και παρατάσεις αλιευτικών περιόδων, και να επιστήσουμε την προσοχή στους επομένους, που ετοιμάζονται να πράξουν ανάλογα.

Ο υπογράφων το άρθρο τούτο δεν έχει καμμιά επίσημη εξειδίκευση πάνω στο αντικείμενο, παρά μόνο την πολύχρονη παρατήρηση και κάποιες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Επεμβαίνει όμως για δυο λόγους: Πρώτα γιατί ο κάθε Έλληνας πολίτης, σύμφωνα με το πνεύμα όλων των συνταγμάτων της χώρας μας, έχει υποχρέωση να επεμβαίνει σε οτιδήποτε δε γίνεται σωστά στον τόπο τούτο. Αλλά και σαν κάτοικος της Γης πρέπει να νοιάζεται για τις καταστροφικές επεμβάσεις στο περιβάλλον, όπου γης. Ο δεύτερος λόγος είναι μήπως και ξυπνήσουν οι επιστημονικά γνωρίζοντες το αντικείμενο και κάνουν την παρέμβασή τους, που θα έχει το βάρος της αναγνωρισμένης γνώσης.
Ο Κόλπος Καλλονής είναι κλειστό οικοσύστημα, τα νερά του οποίου δύσκολα ανανεώνονται, γι’ αυτό εύκολα αναπτύσσονται οι μικροοργανισμοί, φυτικοί και ζωικοί (πλαγκτόν), που κυρίως το καλοκαίρι θα έπρεπε να δημιουργούν συνθήκες ευτροφισμού με έλλειψη οξυγόνου, με αποτέλεσμα το θάνατο οργανισμών ή στην καλύτερη περίπτωση την εγκατάλειψη του Κόλπου από τα ψάρια που ασφυκτιούν. Το φαινόμενο τούτο δεν παρουσιάζεται όμως στον Κόλπο, παρά την ενίσχυση της τροφικής αλυσίδας με λιπάσματα απ’ τις καλλιέργειες και βιομηχανικά και αστικά λύματα. Πώς τα καταφέρνει να μένει ζωντανό το οικοσύστημα, τη στιγμή που διαβάζουμε πως άλλες πιο ανοιχτές θάλασσες δεν αντέχουν σε τέτοιες συνθήκες;
Μια και οι άνθρωποι, είναι γνωστό, πως όχι μόνο δεν του προσφέρουν καμμιά βοήθεια, αλλά με την ακατανόητη και ασυγχώρητη συμπεριφορά τους επιδεινώνουν το πρόβλημα, είμαστε αναγκασμένοι να πιστέψουμε πως η φύση από μόνη της έχει τους μηχανισμούς για να αντιμετωπίζει τις δικές της ανισορροπίες. Τα πράγματα δείχνουν ότι είναι τόσο μεγάλη η δύναμή της, ώστε μπορεί και μέχρι ενός σημείου να αντέχει και την αφροσύνη των ανθρώπων.
Υποθέτουμε πως ο μηχανισμός του Κόλπου Καλλονής έχει να κάνει με τα όστρακά του, τα οποία είναι καταπληκτικά σε αριθμό και ποικιλίες. Δεν είναι γνωστό, στις ελληνικές θάλασσες τουλάχιστον, κανένα θαλάσσιο οικοσύστημα το οποίο να έχει τόσα οστρακοειδή. Είναι μια θαυμαστή πρόνοια της φύσης, που αφήνει άφωνο τον άνθρωπο, που λειτουργεί πάντα, στο λίγο σχετικά χρόνο της ύπαρξής του, μόνο με καταστροφική απρονοησία. Η κλειστή θάλασσα, η οποία για να ανανεώσει πλήρως τα νερά της χρειάζεται μερικούς μήνες, απέκτησε τα φίλτρα της, τα όστρακα, και διατηρείται έτσι καθαρή και οξυγονωμένη.
Τα όστρακα είναι οργανισμοί που τρέφονται φιλτράροντας το νερό. Κατακρατούν έτσι κάθε μικροοργανισμό και αποδίδουν στη φύση καθαρό νεράκι. Αυτήν τη δουλειά την κάνουν νυχθημερόν, αμέτρητα φίλτρα, άλλα μέσα στην άμμο και στη λάσπη, άλλα κολλημένα στους βράχους, άλλα σε σωρούς κοινωνιών, όπως τα μύδια (που λανθασμένα τα λένε χάβαρα - χάβαρα είναι όλα τα όστρακα). Η ατυχία τους, που είναι και ατυχία της φύσης, είναι ότι τρώγονται και είναι και πολύ νόστιμα. Έτσι ο καταστροφέας άνθρωπος έπεσε ασυλλόγιστα επάνω τους, μέχρι που θα τα εξαφανίσει και μαζί θα καταστρέψει και τους άλλους οργανισμούς (τα ψάρια) του Κόλπου, οι οποίοι δε θα μπαίνουν πια σ’ ένα ασφυκτικό και βρόμικο περιβάλλον. Η Ιστορία έχει να μας θυμίσει πολλές τέτοιες ανθρώπινες επεμβάσεις, που κατέστρεψαν ασυλλόγιστες κοινωνίες.

Τα νόστιμα όστρακα του Κόλπου Καλλονής ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Μέχρι και ο Αριστοτέλης επεσήμανε τον κίνδυνο, γιατί είδε (τότε που τον έφερε στη Λέσβο ο μαθητής και διάδοχός του ο Θεόφραστος από την Ερεσό) να τραβούν λαγκάμνες για να βγάλουν τα χτένια και τα στρείδια από το βυθό του. Θα πει κανείς, γιατί δυόμισι χιλιάδες χρόνια δε χάθηκαν τα όστρακα; Άρα αντέχουν. Την απάντηση θα την πάρει όταν αναλογιστεί με ποιον τρόπο μάζευαν τότε τα όστρακα και με ποιον τρόπο τα μαζεύουν σήμερα. Πόσα έβγαζαν τότε και πόσα βγάζουν σήμερα; Εκεί είναι ακριβώς το πρόβλημα.

Δεν είναι λογικό να μένει ο πλούτος του Κόλπου ανεκμετάλλευτος, τη στιγμή που η πληθυσμιακή αύξηση του ανθρώπινου είδους ζητά τροφή. Για να έχει, όμως, να τρώει σε βάθος χρόνου, για να μπορούν να ζήσουν και τα παιδιά μας, απαιτείται ορθολογική εκμετάλλευση. Αυτό σημαίνει ότι από τη φύση πρέπει να παίρνουμε τόσα, όσα μπορεί να αναπαράγει. Λίγο παραπάνω να πάρουμε, σε κάποια χρόνια θα επέλθει ανισορροπία, η οποία δύσκολα, πολύ δύσκολα αποκαθίσταται. Κατά κανόνα οδηγεί σε κατάρρευση το οικοσύστημα.

Οι υπεύθυνοι, που ενδίδουν σε πιέσεις συμφερόντων και ψηφοφόρων και υπογράφουν άδειες με ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση και παρατάσεις περιόδου αλιείας, πρέπει να έχουν τύψεις συνειδήσεως. Δεν απαιτεί κανείς να είναι γνώστες του αντικειμένου. Είναι όμως υποχρεωμένοι να συμβουλεύονται τους γνώστες και να σιγουρεύονται πως αυτοί δεν είναι μπλεγμένοι σε συμφέροντα. Οι γνώστες θα κάνουν τους υπολογισμούς τους για τις ποσότητες που αντέχει το οικοσύστημα να δώσει στους αχόρταγους ανθρώπους. Οι γνώστες θα ορίσουν το χρόνο αλίευσης για να διασφαλιστεί ο πολλαπλασιασμός των οστράκων. Οι γνώστες θα βεβαιώσουν πως η θάλασσα δίχως ψάρια μπορεί να ζήσει, δίχως όστρακα όμως πεθαίνει. Και οι υπεύθυνοι θα προσέξουν πολύ πριν βάλουν την υπογραφή τους. Έτσι θα έχουμε ζωντανές θάλασσες με όστρακα και ψάρια. Έτσι θα έχουν ελπίδα επιβίωσης και οι ψαράδες του Κόλπου Καλλονής.

Με εκτίμηση.
Τ. Μακρής
Συνταξιούχος δάσκαλος