Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός άρχισε να καταρρέει. Αργά αλλά σταθερά.
Πολλοί είναι οι παράγοντες που υποβοηθούν αυτό το τόσο θετικό για την ανθρωπότητα φαινόμενο. Ένας από τους κυριότερους είναι οι πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Κράτη υποτελή των αμερικανικών συμφερόντων, που ουσιαστικά δεν ξεχώριζαν από αμερικανικές αποικίες, άρχισαν να ανεξαρτητοποιούνται. Το μαλακό υπογάστριο των ΗΠΑ έχει γίνει πολύ ευάλωτο. Τι Τσάβες, τι Μοράλες, τι Λούλα… η λίστα δεν έχει τελειωμό.
Δεν πιστεύω να υπάρχει κανένας που να αμφισβητεί ότι πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτές τις εξελίξεις έχει παίξει η μικρή, αλλά ηρωική Κούβα. Στην Κούβα έγινε μια σημαντικότατη, όπως αποδείχθηκε, επανάσταση. Ένας από τους πρωτεργάτες της ήταν ο ήρωας Τσε Γκεβάρα.
Εμείς οι Έλληνες γνωρίζουμε τον καταλυτικό ρόλο που παίζει ο ηρωισμός στις μεγάλες στιγμές της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό νομίζω ότι είναι χρέος μας να τιμήσουμε τον Τσε μ’ ένα πολιτικό μνημόσυνο.
Δεν είναι σύμπτωση που ο Βασίλης Ραφαηλίδης1, ένας από τους πιο άξιους Έλληνες μαρξιστές, τελειώνει το αξιόλογο βιβλίο του «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού» μ’ έναν ύμνο για τον Τσε, που ταυτόχρονα αποτελεί και μια νότα αισιοδοξίας:
«… Ο Αργεντινός Ερνέστο “Τσε” Γκεβάρα θα οδηγήσει την περιπέτεια του μαρξισμού στην κορύφωσή της. Στην παγκόσμια ιστορία των επαναστάσεων δεν θα βρείτε άλλον επαναστάτη του ηθικού μεγέθους του Γκεβάρα. Δεν περπάτησε στη γη επαναστάτης πιο “καθαρός” απ’ τον “Τσε”. Ο Άγιος Ερνέστο, μεγάλη η χάρη του, έχει ήδη πάρει τη θέση του στην κουβανική Σαντερία δίπλα στον Καμίλο Σιενφουένκος, που μπήκε στο μαρτυρολόγιο αυτής της παράξενης και αποκλειστικά κουβανικής θρησκείας πριν απ’ τον Ερνέστο. Η Σαντερία, ας πούμε η υπερθρησκευτική αγιολατρία των μαύρων της Κούβας, περιέχει όλους τους επίσημους αγίους του χριστιανισμού, αλλά και όλους τους περισωθέντες Αφρικανούς θεούς που είχαν στις αποσκευές τους οι μαύροι όταν τους κουβαλούσαν σα δούλους από την Αφρική στην Κούβα. Περιέχει επίσης κάθε άνθρωπο που οι μαύροι της Κούβας λάτρεψαν όσο ήταν ακόμα στη ζωή και που θα ήθελαν να συνεχίσουν να τον λατρεύουν και μετά θάνατον. Για τον Άγιο Καμίλο Σιενφουένκος μιλήσαμε σε άλλη σελίδα. Τώρα θα δούμε με συντομία πώς έγινε άγιος της Σαντερία ο “Τσε”, φυσικά ερήμην του πάπα. Άλλωστε, ποιος καθολικός μαύρος λογάριασε ποτέ τον πάπα;
Ο Ερνέστο “Τσε” Γκεβάρα ντε λα Σέρνα γεννήθηκε στο Ροσάριο της Αργεντινής το 1928. Ήταν δύο χρόνων, νεώτερος του Κάστρο και λίγο πιο κοντός απ’ αυτόν. Ο “Τσε” ήταν βραχύσωμος όπως και ο Κάστρο. Μη βλέπετε που δεν το βλέπετε στις φωτογραφίες και στα φιλμ. Σε τέτοιους ανθρώπους άλλα πράγματα παρατηρεί κανείς…
Μισός Ισπανός απ’ τη μεριά του πατέρα του και μισός Ιρλανδός απ’ τη μεριά της μητέρας του, θα μάθει από τον πλούσιο και καλλιεργημένο πατέρα και την όμορφη και μορφωμένη μητέρα πως η φτώχεια, εκτός από κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα, είναι και πρόβλημα αισθητικό. Ασχημαίνει τον κόσμο. Και τον γεμίζει αρρώστιες. Όλες οι επιδημίες έχουν “λαϊκή βάση”, θα πει ο γιατρός Γκεβάρα.
Φοιτητής ακόμα, με τα χρήματα του πατέρα του, περιοδεύει ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Προσπαθεί να καταλάβει πώς γίνεται και μια αμερικανική εταιρεία εμπορίας φρούτων, η “Γιουνάιτεντ Φρουτ”, γνωστή σε μας κυρίως από τις μπανάνες “Τσικίτα”, ελέγχει τόσο αποτελεσματικά την πολιτική ζωή σ’ ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Οι δημοκρατίες της μπανάνας, γνωστές και σαν μπανανίες, δεν είναι παρά το ειδικό πολιτικό ψευδοδημοκρατικό καθεστώς που επέβαλε σ’ ολόκληρη τη Λατινική Αμερική μια εταιρεία που εμπορεύεται μπανάνες. Αν είναι δυνατόν!
Και όμως είναι δυνατόν. Για να εμποδίσουν τη βιομηχανική ανάπτυξη της Νότιας Αμερικής, ώστε να μπορούν να πουλούν εύκολα σ’ αυτήν τα δικά τους βιομηχανικά προϊόντα, οι Βορειοαμερικανοί ενισχύουν όσο μπορούν τη γεωργική της παραγωγή. Κάθε απόπειρα εκβιομηχάνισης πρέπει να τσακίζεται στη γέννησή της, ώστε τα “Εκατό Χρόνια Μοναξιάς” του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, του στενού φίλου του Κάστρο, να γίνουν μια αιώνια μοναξιά, που θα επιβάλλει την αιώνια εξάρτηση της γεωργικής Νότιας από τη βιομηχανική Βόρεια Αμερική. Η Νότια Αμερική πρέπει να παραμείνει η δούλα που ταΐζει την κυρά.
Ο “Τσε”, που γνωρίζει απ’ έξω κι ανακατωτά, που λέμε, τη Λατινική Αμερική, σκόπευε να εγκαταλείψει τη σχετικά πλούσια Αργεντινή και να εγκατασταθεί στη φτωχή Γουατεμάλα της Κεντρικής Αμερικής. Από τη Γουατεμάλα, άλλωστε, θα αρχίσει την επαναστατική του δράση το 1953. Βρίσκεται εκεί όταν το 1954 οι Αμερικανοί επεμβαίνουν απροσχημάτιστα για να ανατρέψουν το αριστερό καθεστώς του συνταγματάρχη Χάκοβο Άρμπενς Γκουσμάν, φίλου του “Τσε”.
Είναι τέτοιο το επαναστατικό πάθος αυτού του ανθρώπου, που θα εγκαταλείψει τα βολή του στην Αργεντινή και θα γίνει ο Επαναστάτης Απόστολος των Εθνών. Ο “Τσε” με το σχεδόν σταυρικό του θάνατο, θα δείξει πως η αγάπη για τους πάσχοντες αποκλείεται να είναι χριστιανική στο μέλλον. Και τούτο διότι οι χριστιανοί είναι πλέον παντελώς ανίκανοι να πεθάνουν για συμφέροντα που δεν είναι τα προσωπικά τους. Οι άγιοι του μέλλοντος θα έχουν την ποιότητα και το ήθος του Ερνέστου του Μεγαλομάρτυρα.
Τον Ερνέστο “Τσε” Γκεβάρα θα τον σκοτώσουν στη Βολιβία, τη χώρα που φέρει το όνομα του λιμπερταδόρ Σιμόν Μπολίβαρ, οι ντόπιοι πράκτορες των Αμερικανών, την 9η Οκτωβρίου 1967. Είχε πάει εκεί για να ξεσηκώσει τους φτωχούς, όπως στην Κούβα, όπου όλα είχαν γίνει μάλλον εύκολα. Στο μεταξύ όμως, οι Αμερικανοί θα πάρουν τα μέτρα τους παντού στον “ελεύθερο” κόσμο, ακόμα και στην “ελεύθερη, υπερήφανη και ανεξάρτητη Ελλάδα”, που εκείνον τον καιρό κινδύνευε, λέει, από τους κομμουνιστές!
Ο θάνατος του Γκεβάρα έπεται κατά έξι μήνες του θανάτου της ελληνικής δημοκρατίας την 21η Απριλίου 1967. Φύλαγε τα ρούχα σου για να ‘χεις τα μισά, αυτά που θα σου αφήσουν οι κομμουνιστές, που όλα τα παίρνουν, όπως στην Κούβα. Βέβαια, στην Ελλάδα δεν υπήρχαν κομμουνιστές δυνάμενοι να κάνουν ξανά επανάσταση. Αλλά σάμπως υπήρχαν στην Κούβα; Βάρα, λοιπόν, στα κουτουρού πριν προκύψει εξ αστών αποστατών της τάξης τους κανένας Κάστρο ή κανένας Γκεβάρα. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις τύπου Ηρώδη δεν αφορούν πλέον τα αθώα νήπια. Αφορούν την επαναστατική αθωότητα. Αυτήν ακριβώς που συμβολίζει μ’ έναν τρόπο συναρπαστικό ο Γκεβάρα και κάνει τους απογοητευμένους από τον καιροσκοπισμό των πατεράδων τους νεαρούς να κρεμούν το πορτραίτο του πάνω από το προσκεφάλι τους. Το μέλλον της Επανάστασης προεικονίζεται από τώρα στο διασημότερο και δημοφιλέστερο πορτραίτο όλων των εποχών.
Σύντροφοι, η επανάσταση συνεχίζεται! Με τρόπους ορθόδοξους, μισοορθόδοξους, ανορθόδοξους, ατομικούς, ομαδικούς, μαζικούς.»
Τα λόγια του ίδιου του Τσε που ακολουθούν, δείχνουν το ποιόν του:
«Για να δημιουργηθεί ένας νέος άνθρωπος, ο άνθρωπος της τρίτης χιλιετίας, το Κόμμα θα πρέπει να γίνει οργάνωση εμπροσθοφυλακής. Γι’ αυτό το σκοπό πρέπει να είναι υπόδειγμα, που να το απαρτίζουν ποιοτικά στελέχη.
Επιτρέψτε μου να σας πω, κινδυνεύοντας να φανώ γελοίος, πως ο πραγματικός επαναστάτης καθοδηγείται απ’ τα μεγάλα αισθήματα της αγάπης. Είναι αδύνατο να φανταστούμε έναν αυθεντικό επαναστάτη που θα στερείται αυτών των χαρακτηριστικών. Ίσως πρόκειται για ένα απ’ τα μεγάλα προβλήματα των πολιτικών καθοδηγητών. Πρέπει να ενώσουμε σ’ ένα παθιασμένο πνεύμα ένα ψυχρό πνεύμα, και να πάρουμε σκληρές αποφάσεις, χωρίς να συσπαστεί ούτε ένας απ’ τους μύες μας. Οι επαναστάτες της εμπροσθοφυλακής μας πρέπει να ιδεολογικοποιήσουν αυτή την αγάπη για το λαό [...]
Να ‘χουμε πάντα μια μεγάλη δόση μετριοφροσύνης, μια μεγάλη δόση πίστης στη δικαιοσύνη και την αλήθεια, για να μην πέσουμε, από έναν ψυχρό σχολαστικισμό, σε εξτρεμιστικά δόγματα, στην αποξένωση απ’ τις μάζες. Κάθε μέρα πρέπει να παλεύουμε ώστε αυτή η αγάπη προς τη ζωντανή ανθρωπότητα να μεταμορφώνεται σε συγκεκριμένα γεγονότα, σε πράξεις που θα έχουν χαρακτήρα παραδείγματος.»
Ακολουθεί ο έμμετρος ύμνος της ποιήτριάς μας Γιώτας Κριλή2.
«Σ’ αυτή την πόλη
Σ’ αυτή την πόλη
οπού οι διαφημιστές πλέκουν
τον αραχνοΰφαντο ιστό τους
ανιχνεύοντας ακαθόριστες επιθυμίες
σε τοίχους οικοδομήσεων παρουσιάστηκε
απροσδόκητα με κόκκινο γκράφιτι
το φάντασμα του Τσε Γκεβάρα.
Ο Τσε ζει!
Ξαφνιάστηκα.
Ήταν σα να σκόνταψα πάνω
σ’ έναν παλιό χαμένο φίλο
ή σα να ‘βλεπα τα πρώτα ανθισμένα
ζουμπούλια μες στη βαρυχειμωνιά.
Ο Τσε ζει!
ξαγκιστρώνει τη θύμηση
διαδηλώσεις στους δρόμους και τραγούδια
άνθρωποι που έκαναν την έσχατη θυσία
ώστε να μπορέσει η ζωή να κυλάει
σαν ένα καθάριο ρυάκι
αφημένο στις διαθέσεις του καιρού.
Σ’ αυτή την πόλη
Ο Τσε ζει!
Είναι γραμμένο από κάποιο έντονο, νεανικό χέρι
το θαυμαστικό γέρνει ελαφρά
σε σχήμα κερασιού.
Σ’ αυτή την πόλη
όπου οι πολυεθνικές εταιρείες
απλώνουν τα πλοκάμια τους
και τ’ όνειρο της κοινωνικής δικαιοσύνης
σβήνει όπως ο εικοστός αιώνας
Ο Τσε ζει!
στις καρδιές και στις σκέψεις
των οραματιστών και των καταπιεσμένων»

1 Βασίλης Ραφαηλίδης, «Η Μεγάλη Περιπέτεια του Μαρξισμού», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 1999.
2 Γιώτα Κριλή, «Poems, Το Τρίπτυχο», The Owl Publishing, 2003.

* Ο Διονύσης Συκιώτης είναι χημικός περιβαλλοντολόγος.