Το Μάη τού 2010 η Ευρώπη έκανε ένα λάθος: θεώρησε ότι η κρίση είναι κατ’ εξοχήν ελληνική και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια σκληρή διμερή δανειακή συμφωνία, κεντρική ιδέα της οποίας είναι ένα πανάκριβο, τεράστιο δάνειο με αντάλλαγμα την αυστηρή λιτότητα και στόχο μια ανέφικτη δημοσιονομική προσαρμογή.
Αποτέλεσμα ήταν η κρίση χρέους-τραπεζών να βαθύνει και η κρίση να εξαπλωθεί στην υπόλοιπη περιφέρεια.
Τον Ιούνιο του 2011, σαν τον τζογαδόρο που επενδύει στο αρχικό λάθος μπας και ρεφάρει, η Ευρώπη ετοιμάζεται για το δεύτερο λάθος: συνεχίζει να αντιμετωπίζει την κρίση ως ελληνικής ιθαγένειας και πασχίζει να οργανώσει ένα ακόμα πανάκριβο, γιγάντιο δάνειο με αντάλλαγμα κι άλλη λιτότητα. Το αποτέλεσμα, και πάλι, θα είναι ο περαιτέρω δημοσιονομικός εκτροχιασμός και η ενίσχυση του φαύλου κύκλου τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ευρωζώνη γενικότερα.
«Θεωρούμε ότι η Ελλάδα χρειάζεται άλλο ένα πρόγραμμα προσαρμογής», είπε πρόσφατα ο κ. Juncker. Όχι, κ. Juncker. Η Ευρώπη ολόκληρη χρειάζεται ένα σοβαρό πρόγραμμα προσαρμογής. Ένα πρόγραμμα το οποίο:
ομογενοποιεί το κατά Μάαστριχτ νόμιμο χρέος μεταβιβάζοντάς το στην ΕΚΤ, με παράλληλη έκδοση ευρωομολόγου από την ΕΚΤ, επιστρατεύει το Ταμείο Σταθερότητας για να επανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες (αντί να δανείζει τα πτωχευμένα κράτη) και απελευθερώνει τις επενδυτικές δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), δίνοντας στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να αντλούν το δικό τους 50% συγχρηματοδότησης των από κοινού με την ΕΤΕπ επενδύσεων κάνοντας χρήση των ευρωομολόγων τής ΕΚΤ (αντί να αναγκάζονται να δανείζονται τα ίδια - κάτι που αδυνατούν να κάνουν).

Τότε, και μόνο τότε, θα ανακοπεί η Κρίση του Ευρώ και θα πάψει όλη η ευρωζώνη να είναι μια απέραντη... Ελλάδα. Από αυτή την άποψη, για να μπορέσει η Ευρώπη να αντλήσει ενέργεια και δύναμη απ’ όλες τις δημιουργικές δυνάμεις των κοινωνιών που την απαρτίζουν (τόσο τις πλεονασματικές, π.χ. Γερμανία, Ολλανδία, όσο και τις ελλειμματικές, π.χ. Ιταλία, Ισπανία, την ίδια την Ελλάδα), πρέπει πρώτα όλοι να παραδεχτούν πως, στην παρούσα χρονική στιγμή, η ελληνική τραγωδία αντανακλά όχι μόνο τις δικές μας αποτυχίες, αλλά και τις αποτυχίες μιας σαθρά σχεδιασμένης ευρωζώνης. Τότε και μόνο τότε θα σταματήσει η αποδόμηση της Ευρώπης (την οποία εξασφαλίζει η αποδόμηση του Ευρώ).
Χωρίς μια γενναία πανευρωπαϊκή προσαρμογή στις νέες συνθήκες που δημιούργησε για όλους μας η Παγκόσμια Κρίση τού 2008, η Ευρώπη θα τρώει τις σάρκες της και θα αγωνιά για το τι σημαίνει ένα αρθράκι του «Spiegel» για τις τύχες του Ισπανικού Δημοσίου ή των γερμανικών τραπεζών.
Η ευρεία συνειδητοποίηση ότι ο περαιτέρω δανεισμός πτωχευμένων κρατών (και η παράλληλη απραξία στο μέτωπο των τραπεζών και των επενδύσεων) γιγαντώνει την κρίση είναι μια καλή αρχή, η οποία βέβαια μπορεί να αποδειχτεί, και αυτή, ακόμα μία χαμένη ευκαιρία. Αν συνεχίσουμε να αναμασάμε τα τετριμμένα για νέα δάνεια από το Ταμείο Σταθερότητας (εν όψει 2012), για επιμηκύνσεις, για επαναγορές χρέους και για άλλες τέτοιες ανοησίες, η κρίση της Ευρώπης θα ενισχυθεί έως ότου η ευρωζώνη διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη.
Για να το πω απλά, εάν η Ευρώπη συνεχίσει να βλέπει την Ελλάδα ως ένα πρόβλημα που οφείλεται αποκλειστικά στην έλλειψη δημοσιονομικής πειθαρχίας και στις υπόλοιπες (αναμφισβήτητες) παθογένειες της χώρας μας, αντί ως μια προειδοποίηση ότι η ευρωζώνη όλη (όπως σχεδιάστηκε) είναι μια τεράστια Ελλάδα, η νέα διαπίστωση ότι κάτι νέο χρειάζεται πήγε χαμένη.

(Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Δευτέρα 30 Μαΐου 2011.)

* Ο Γιάννης Βαρουφάκης είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών.