Στη σειρά «Γραφή και ανάγνωση» που ήδη έχουν κυκλοφορήσει δύο τόμοι για το Σολωμό και τον Καβάφη, ο Δημήτρης Μαρωνίτης πρόσθεσε έναν ακόμη τόμο αφιερωμένο στο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη.
Δημήτρης Μαρωνίτης
Εκδόσεις Πατάκη
Αθήνα 2008, σελ. 168
Στη σειρά «Γραφή και ανάγνωση» που ήδη έχουν κυκλοφορήσει δύο τόμοι για το Σολωμό και τον Καβάφη, ο Δημήτρης Μαρωνίτης πρόσθεσε έναν ακόμη τόμο αφιερωμένο στο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη. Περιλαμβάνει οχτώ μελετήματα, δημοσιευμένα σε μια χρονική ακτίνα 40 ετών: το 1965 το πρώτο, το 2006 το τελευταίο. Οι τίτλοι είναι: Πρώτα φιλολογικά προλεγόμενα στο «Άξιον Εστί», Ο ρεαλισμός του Καβάφη και ο υπερρεαλισμός του Ελύτη, Ο τύπος του εθνικού ποιητή, Η κρίσιμη καμπή, Ο εσωτερικός λυρισμός του Ελύτη, Η ποιητική αισιοδοξία του Ελύτη, «Ελεγεία» του Ελύτη, Συμβολή στην ποιητική του Ελύτη: Ανάγλυφα και ολόγλυφα ποιήματα.
Στο προλογικό κείμενο διαβάζουμε: «Η τελική συγκέντρωση των μελετημάτων στο προκείμενο βιβλιάριο ορίζει σαφέστερα τόσο το κέντρο της ποίησης και της ποιητικής του, όσο και τις τεμνόμενες περιφέρειες. Στο κέντρο αναγνωρίζεται αμέσως η αυτόματη λυρική ευφορία του ποιητή, δυσεύρετη σε άλλους ποιητές - δικούς μας και ξένους. Η οποία κάπου και κάποτε υπερβάλλεται σε λυρική ευφράδεια, τροφοδοτώντας το γλωσσοκεντρικό λυρισμό του Ελύτη. Αντίθετα, όταν και όπου η λυρική ευφορία συσπειρώνεται, παράγει κατακόρυφα ποιήματα, συστήνοντας τον «εσωτερικό» λυρισμό του ποιητή. Στην πρώτη περίπτωση προκύπτουν μάλλον ανάγλυφα ποιήματα, στη δεύτερη ολόγλυφα.
Η διάκριση πάντως αυτή προτείνεται με επιφύλαξη· όχι μόνον επειδή κάποτε έχουμε μείξη των δύο τρόπων μέσα στο ίδιο ποίημα, αλλά και γιατί ο ένας τρόπος εξυπακούει λίγο πολύ τον άλλο, σάμπως να αντιστέκεται στην αυτάρεσκη αυτονόμησή του. Κάπου εδώ ανιχνεύεται και το ποιητολογικό ρίσκο του Οδυσσέα Ελύτη, συνδυασμένο μάλιστα με το κατασκευαστικό του δαιμόνιο, έκδηλο κυρίως στα μεγάλα συνθέματα.
Οι τεμνόμενες εξάλλου περιφέρειες παραπέμπουν περισσότερο στις συγγένειες και τις απωθήσεις του Ελύτη. Παραμένοντας στα δικά μας χώματα: στις απωθήσεις εγγράφονται ο Καβάφης και ο Καρυωτάκης· στις συγγένειες η αρχαία λυρική ποίηση (ειδικότερα η Σαπφώ), ο βυζαντινός Ρωμανός, οι Επτανήσιοι (Σολωμός, Κάλβος, Σικελιανός) και οι δύο υπερρεαλιστές (σαφέστερα ο Εμπειρίκος). Αμφίβολη παραμένει η συνομιλία Ελύτη και Σεφέρη (το Νόμπελ δεν τους καθιστά διδύμους)· λανθάνουσα (και προς το παρόν απαρατήρητη) η διασταύρωσή του με τον ώριμο Ρίτσο.»