Ένα παλιό «ΚΚΕδικο» ανέκδοτο έλεγε: «Θεέ μου φύλαγέ με από την κριτική - γιατί από την αυτοκριτική φυλάγομαι και μοναχός μου». Η αυτοκριτική έπαιζε τότε για τα κομματικά μέλη (και δεν ξέρω αν εξακολουθεί να παίζει και τώρα) περίπου το ρόλο που παίζει για τους πιστούς η εξομολόγηση. Οπωσδήποτε έχει πολλά θετικά στοιχεία, καθώς βάση της είναι ο αυτοέλεγχος, δηλαδή το πρώτο βήμα για την αυτογνωσία, ήγουν το «γνώθι σαυτόν» για να θυμηθώ τους αρχαίους ημών.
Σίγουρα αυτοί που θέσπισαν τόσο την εξομολόγηση, όσο και την αυτοκριτική, ξεκίνησαν με καλές προθέσεις, να μην ξεχνάμε όμως αυτό που είπε κάποιος μεγάλος, που μου διαφεύγει το όνομά του, πως δηλαδή ο δρόμος για την Κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Γιατί αν εξετάσει κανείς βαθύτερα τις δυο αυτές πρακτικές, θα δει πως είναι ένας τρόπος για να ελέγχουν όσοι ασκούν εξουσία οποιασδήποτε μορφής, όχι μόνο τις πράξεις, αλλά και τις σκέψεις των καθοδηγούμενων.
Ανεξαρτήτως πάντως όλων αυτών, εγώ θα κάνω αυτοκριτική, όχι για μένα προσωπικά, γιατί καμαρώνω πως αντιστέκομαι ακόμα σ’ αυτήν τη νοοτροπία, αλλά για λογαριασμό των συνομηλίκων μου. Να εξομολογηθώ για το μεγάλο μας, συλλογικό, κρίμα απέναντι στους νεώτερους, γιατί πώς να το κάνουμε, εμείς οι παλαιότεροι έχουμε σε σημαντικό ποσοστό ευθύνη για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση που μας δέρνει. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που στοιχειοθετούν την ευθύνη μας, θα αναφέρω όμως όσους θυμάμαι αυτήν τη στιγμή και όσους χωράει η στήλη της εφημερίδας.
Εν πρώτοις ανεχθήκαμε ή έστω υποθάλψαμε ή, ακόμα χειρότερο, ενστερνιστήκαμε τη λατρεία του χρήματος. Κατά την άποψή μου αυτό αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο και το πρώτιστο κακό, είχα μάλιστα προτείνει σε παλαιότερο σημείωμά μου στο «Εμπρός» να αντικατασταθεί το παλιό σύνθημα: «ένας είναι ο εχθρός - ο ιμπεριαλισμός» με ένα καινούργιο: «ένας είναι ο εχθρός - η λατρεία του χρήματος».
Ανεχθήκαμε να μπει το κριτήριο του οικονομικού κέρδους πάνω από κάθε άλλο και, ειδικότερα, πάνω από το κριτήριο της ανθρωπιάς. Μαθαίνουμε πως κάτοικοι, όχι ένας και δύο αλλά πάμπολλοι, παραθαλάσσιων χωριών καραδοκούν στην ακτή και όταν φτάσουν οι βάρκες με τους λαθραίους πρόσφυγες πέφτουν επάνω τους και τους απογυμνώνουν από τα πενιχρά υπάρχοντά τους, βέβαιοι πως οι ταλαίπωροι αυτοί δε θα τολμήσουν ποτέ να πάνε στην αστυνομία να ζητήσουν το δίκιο τους.
Η αποδοχή του χρήματος και του κέρδους ως υπέρτατων αγαθών έχει αμβλύνει σε τέτοιο βαθμό την παλιά μας αδιαλλαξία, ώστε οι περισσότεροι θεωρούμε σχεδόν καθεστώς το «φακελάκι» στα νοσηλευτήρια ή το «λάδωμα» στις δημόσιες υπηρεσίες, όπως κατά ανάλογο τρόπο δεν ενοχλεί, όσους πιστούς εξ ημών, το γεγονός πως μεγαλόσχημοι κληρικοί, μεταξύ Θεού και Μαμωνά, αδιστάκτως και με περισσή αναισχυντία, τάσσονται με τον δεύτερο, με την κατανόηση, αν όχι την ενθάρρυνση, στρατιάς υμνωδών τους.
Ύστερα έχουμε το αίσχος (επιμένω στον χαρακτηρισμό) της επιδότησης. Υποτίθεται πως η επιδότηση καθιερώθηκε από την Πολιτεία για να ενισχυθεί η πρωτογενής παραγωγή. Στην πραγματικότητα, μόλις και μετά βίας, το ένα δέκατο (και πολύ λέω) εκείνων που παίρνουν επιδότηση τη χρησιμοποιεί για να βελτιώσει την παραγωγή του. Τα εννέα δέκατα την τσεπώνουν για να αγοράσουν αυτοκίνητο ή να μεγαλώσουν το σπίτι τους ή να κάνουν ταξίδια αναψυχής. Εκτός από την καταφανή παρανομία και κλοπή που κάνουν, δίνουν και λανθασμένα στοιχεία στη στατιστική, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται η Λέσβος να έχει δισεκατομμύρια ελαιόδενδρα, εκατομμύρια αιγοπρόβατα και εκατοντάδες χιλιάδες αγελάδες.
Κατά κανόνα εμείς οι παλαιότεροι αντιμετωπίζουμε επικριτικά τους νεώτερους, ιδίως τα νιάτα, που με ευκολία τα κατηγορούμε για μύρια όσα ελαττώματα, χωρίς να αναλογιστούμε πως αυτήν τη νοοτροπία, της λατρείας του χρήματος, της φυγοπονίας, της διαπλοκής και του βολέματος, εμείς τη μεταδώσαμε στα παιδιά και τα εγγόνα μας, γιατί πρώτα εμείς ξεχάσαμε ή απαρνηθήκαμε οράματα και σκοπούς με ανεκτίμητη αξία και διαχρονική ισχύ, που κάποτε μας φλόγιζαν.