Το μεγάλο Μοναστήρι, του δυτικού νησιού, στον Όρδυμνο, υπήρξε για αιώνες (και ακόμα υπάρχει), θεματοφύλακας πολιτισμικών αξιών, κάτοχος τεράστιας έγγειας περιουσίας, αλλά και διαχειριστής κοινωνικο-οικονομικών παραμέτρων. Ο ηφαιστειογενής βράχος, το φιλοξενεί, το πιθανότερο από τον 15^ο αι., που εμφανίζεται καθαρά στις γραπτές πηγές. Στην ρίζα, υπήρχαν δύο ανεμόμυλοι, που λειτουργούσαν από το μοναστήρι. Ο ένας φαίνεται σε ωραία φωτογραφία της εποχής. Εδώ το μέρος, ο αυχένας, ήταν ιδανικό για τους μύλους, που έστρεφαν την φτερωτή προς τον άνεμο. Τρεις χιλιάδες κοντά τα σκαλοπάτια, στο ωραίο λιθόστρωτο, με το χτιστό προστατευτικό τοιχάκι, που χρειάστηκαν να φτιαχτούν το 1882, για να ανεβαίνει ο προσκυνητής στο βράχο. Υπάρχει στην νότια πλαγιά και ανηφορίζει ζικ-ζακ μέχρι την κορφή. Τριγύρω σέτια και θεμέλια από τις παλιές καλλιέργειες ενώ η βελανιδιά, ξεκινά από την κορυφή και απλώνεται σ’όλη την νότια πλευρά, έως κάτω στην Λαγκάδα, ο «Βαλανιδεώνας της Μονής» με μεγάλο μερίδιο στην παραγωγή βελανιδιού, στην περιοχή. Τώρα έχει κατασκευαστεί ο δεύτερος ασφαλτοστρωμένος δρόμος, για την κάθοδο ο οποίος κατέστρεψε μέρος του αρχικού τμήματος (300 μ.) του πανάρχαιου λιθόστρωτου. Γύρω-γύρω στο βουνό, αρχίζουν από τον δρόμο και φτάνουν στο μοναστήρι, στα 634 μέτρα. Κορφή του Ορδύμνου, με βασαλτικές στηλοειδείς λάβες, σαν λαξευμένες κολώνες, να σχηματίζουν τους πέτρινους όγκους δίπλα του. Τώρα είναι παιχνίδι η επίσκεψη στο μνημείο, αφού το αυτοκίνητο ανεβαίνει το μπετόν που φτιάχτηκε γύρω στα 1970. Η περιγραφή αφορά το 1993. Από το σημείο που σταματά το αυτοκίνητο, μέχρι την πόρτα της Μονής, βλέπουμε μικρά σπιτάκια, χτισμένα με την σκούρα πέτρα, με παραθυράκια σαν πολεμίστρες, χαλάσματα πια των καιρών. Ήταν κελιά. Όταν οι μοναχοί βραδιαζότανε στις αγροτικές τους δουλειές, η πόρτα του Μοναστηριού δεν άνοιγε και έτσι μένανε σ’ αυτά. Εδώ υπάρχει και το ένα από τα πηγάδια. Κτιστό, στρογγυλό πεζούλι, με επιστόμιο από κόκκινο ανδεσίτη.

Από την μεγάλη ξύλινη Εξωτερική πόρτα, με απλή κεραμοσκεπή, μπαίνουμε σε κλειστή αυλή και μετά από την Εσωτερική πύλη, στο δυτικό κτήριο της μονής, κατασκευασμένη με μαρμάρινο θύρωμα και αγιογραφία, επάνω από αυτή, βρισκόμαστε στο εσωτερικό. Ορθογώνιο το κτίσμα, ο εξωτερικός τοίχος, σωστό κάστρο, είναι ριζωμένος στο βράχο. Καθώς ανεβαίνει προς τα επάνω γίνεται πιο λεπτός, κτίσμα στέρεο, αντιστέκεται στο χρόνο. Γύρω-γύρω τα κελιά, με την κεραμοσκεπή και το χαγιάτι, τους ξύλινους στύλους, τις πέτρινες σκάλες. Στη νότια πλευρά το καθιστικό με το πανάρχαιο, ξύλινο ταβάνι, η τραπεζαρία, η κουζίνα, το γραφείο. Στην δυτική πλευρά και μέρος της βόρειας, ο χώρος έχει διαμορφωθεί σε «μουσείο». Παρόμοια κατασκευή με το Μοναστήρι της Μυρσινιώτισσας (που άντεξε όμως αλώβητο, στο πέρασμα του χρόνου). Η μακρόχρονη ιστορία του μοναστηριού, τα κειμήλια, οι θησαυροί του. Τα «ατού» του απέναντι στον ξένο επισκέπτη. Χρυσοποίκιλτο, ένδοξο παρελθόν του μοναχισμού, που πάει πια να σβήσει. Έξη οι μοναχοί, μαζί με τον Ηγούμενο (16 το 1940 και 26 το 1961). Είναι όμως οι περισσότεροι νέοι. Εδώ επάνω, με την απέραντη θέα των γυμνών βουνών και των καφετιών βράχων, το αυτοκίνητο φθάνει πια εύκολα. Τα 3.000 τόσα σκαλιά γίνανε ένα και μοναδικό. Η ζωή έξω είναι πολύ κοντά. Γλυκό του κουταλιού, καφές και νερό το καλωσόρισμα

Η εξώπορτα 1992

τα κελιά 1962

Κωδωνοστάσιο 1962

εξωτερικό 1992

εξωτερικό πηγάδι 1992

το λιθόστρωτο 1992

στο λιθόστρωτο οι μοναχοί