Στην αρχαία πόλη και στην επικράτειά της αναφέρεται η Λατρεία πολλών θεοτήτων! Όμως η γνώση μας γι’ αυτές στηρίζεται σε επιγραφικά και νομισματικά ντοκουμέντα, σωζόμενες αναφορές αρχαίων συγγραφέων ή και τοπωνύμια! Δεν έχει ανασκαφεί κανένα Ιερό, ούτε υπάρχουν επιφανειακά λείψανα που να φανερώνουν την θέση τους! Συνοψίζοντας αναφέρουμε την Αθηνά Πολιάδα και το Αθήναιον (τοπωνύμιο Μινάβρα), τον Απόλλωνα τον Ερέσιο (Ησύχιος και τρεις επιγραφές - Ίσως να βρισκόταν στην θέση της παλαιοχριστιανικής του Αγίου Ανδρέα), τον Λύκειο Απόλλωνα (Αλεξανδρινοί χρόνοι), την Δρηνεία Αρτέμιδα (επιγραφή), τον Μεσοπόντιο Ποσειδώνα (συγγραφείς), την Αφροδίτη (επιγραφές 5^ου και 2^ου αι. π.Χ.), τον βωμό του Διός Φιλιππείου, της Δήμητρας και Περσεφόνης και του Ερμή (νομίσματα), του Ηρακλή, του Ασκληπιού, των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων! Υποθέσαμε την θέση μνημείου προς τιμήν του Νέρβα Γερμανικού, στην κορφή του Αϊ Λια του Θαλασσίτη! (προηγούμενα άρθρα) Η λατρεία της Κυβέλης (βωμός της Μητέρας του2^ου αι. π.Χ. IG.XII.2 535 και ο οικίσκος του Σιγρίου, του 7^ου αι. π.Χ.). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Διόνυσος, με επιγραφές (IG XII Suppl. 121, 125, 139), που φανερώνουν γιορτές προς τιμήν του, κάτι που ταιριάζει και με την αμπελουργία και το φημισμένο κρασί της περιοχής. Κύλικας με τον Διόνυσο και με χορεύτρια Μαινάδα με τύμπανο (400-375 π.Χ.) βρέθηκε στην ανασκαφή του γνωστού οικοπέδου*. Ίσως και οι φαλλοί του Μουσείου να ανήκαν σ’ αυτή την οργιαστική Λατρεία! Αυτό το οικόπεδο, κάτω από την Ακρόπολη (φωτογραφία 8 από Γεώργιο Ζάχο, 2010, σελ. 223 - ερυθρό χρώμα), των 1000 τ.μ. απέδειξε ότι εκτός από την Υστεροελλαδική κατοίκηση του χώρου, οι «απαρχές» της Αιολικής Πόλης (λίγα όστρακα Γεωμετρικά) βρισκόταν και έξω από την Μνημειακή Πύλη της Πόλης του Λόφου! Το ερώτημα είναι αν αυτό το Αρχαϊκό Άστυ ήταν περιτείχιστο, αφού δεν βρέθηκε πολυγωνικό τείχος, όπως στον Λόφο! Σε βάθος 5 μέτρων η Αρχαϊκή Ερεσός, των αρχών του 6^ου αι. π.Χ. αντιπροσωπεύεται με αρκετά κτίρια και εργαστήρια μεταλλουργίας και αναφέρεται μια άγνωστη καταστροφή που επέρχεται στην πόλη στο τέλος του 6^ου και στις αρχές του 5^ου αι. π.Χ. Αμέσως μετά εμφανίζεται η Κλασσική πόλη του 5^ου και 4^ου αι. π.Χ. Μια πόλη που γιορτάζει τον Διόνυσο και ζει την ακμή της! Και που ανακαινίζονται μόνο μερικά δωμάτια στην Ελληνιστική εποχή, τον 4^ο και 3^ο αι. π.Χ. Δεν αλλάζει τίποτα στην Αυτοκρατορική Περίοδο της Ρώμης και κτίζονται Ιερά και Βωμοί προς τιμήν των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων και βρίσκεται πλακόστρωτος δρόμος! Η ύπαρξη Εμπορικού Λιμανιού αναφέρεται δύο φορές! Κάτι που υπονοεί ίσως και Πολεμικό Λιμένα! Άγνωστο πού! Η περιοχή εγκαταλείπεται τον ύστερο 4^ο αι. μ.Χ. χωρίς ενδείξεις βίαιης καταστροφής! Και εμφανίζεται στο προσκήνιο η Πρωτοβυζαντινή Πόλη! Εμφανίζεται η Χριστιανική Λατρεία και το Κάστρο στην Θέση της Αρχαίας Ακρόπολης!

* Ανασκαφές Γιώργου Τζινιέρη, 2006-2007 Georgios A. Zachos New Evidence on the Topography of Ancient Eresos Bridging the gap. 2010

όπως ο Διόνυσος

η Δήμητρα

η Κυβέλη (Σίγρι)

με Λιμάνι Εμπορικό

με την Αρχαϊκή πύλη στο λόφο

αλλά χωρίς πολυγωνικό τείχος στο Αρχαϊκό Άστυ

Το ανασκαμμένο «πολύτιμο» οικόπεδο στο Άστυ (ερυθρό) χάρτης από άρθρο Γεώργιου Ζάχου