Στον Άγιο Θωμά

Έχοντας το ποτάμι δεξιά, ο δρόμος έρχεται δίπλα σε κάτι κομμένα πρέμνα, τα οποία αποτελούνται από μεταλλοφόρα, πολύχρωμα ηφαιστειακά πετρώματα, που θυμίζουν τα βουνά των μεταλλείων των Θέρμων της Αργένου. Ο Κατσιλέμονας, το βουνό στα βόρεια, έχει δώσει το όνομα του και στο ποτάμι.

Στο δρόμο, στο Σιβρή-Μπαγίρ, στο Μαγαρά, στην Καυκάρα, ονόματα ένα γύρω, από αβαθείς σπηλιές ή και κάτι γαλαρίες και στην απέναντι όχθη του ποταμού, από τα Ασηματλίκια, έβγαζαν το ορυκτό πέτρωμα και το κατέβαζαν στο Μόλυβδο. Στις Βόθρες, η γαλαρία είναι βαθειά.

Ο Γαληνίτης (θειούχος μόλυβδος) με μεταλλοφορία αργύρου (Ασηματλίκια) και ελάχιστου χρυσού (Διδακτορική Κοντή 1997), έδωσε το όνομα στο μεσαιωνικό Μόλυβο**! Ακριβώς πριν περάσει ο δρόμος το ποτάμι και συναντήσει την σημερινή άσφαλτο (Αργένου - Βαφειού), υπάρχουν ερείπια από το τσιφλίκι του Τούρκου Μεντάζ.

Το κονάκι ήταν επάνω από το δρόμο και πιο μέσα υπάρχουν θεμέλια από άλλα κτίσματα. Η κεραμική είναι άφθονη από εφυαλωμένα αγγεία μέσα στο μεγάλο, ομαλό κτήμα, με τις δρύες, τους κότσινες (Phillyrea media), τις αρκομηλιές και τις φτέρες. Όμως λίγο πιο ψηλά, σε μια προβολή του λόφου που βλέπει προς το ποτάμι, υπάρχει θεμέλιο παλαιότερου κτίσματος που συνδέεται με το ερείπιο μια παλαιοχριστιανικής, ενός αστέγαστου ιερού, που λατρεύεται σαν Άγιος Θωμάς!

Το ιερό φιλοξενεί μερικά μέλη της μεγάλης εκκλησίας (δύο επίκρανα με σταυρούς, ένα σπασμένο θωράκιο, ένα κίονα με ταινία και ένα πλατύτερο από ηφαιστειακό πέτρωμα) σπουδαιότερο από τα οποία είναι το σπασμένο, μαρμάρινο ραβδωτό περιρραντήριο. Αμέτρητα τα μεγάλα λαξευμένα κομμάτια του κτίσματος, που πρόκειται για μια εγκατάσταση των πρώιμων χριστιανικών χρόνων, σίγουρα πιθανό ιδιοκτήτη των μεταλλείων, μετά από την αρχαία χρήση τους!

Ο Άγιος Θωμάς είναι ένας σπάνιος άγιος στο αγιολόγιο του νησιού και δεν έχει δημοσιευτεί μέχρι τώρα. Η κεραμική συμπληρώνει σε μεγάλους αριθμούς τις εποχές των χριστιανικών αιώνων και της Οθωμανοκρατίας, τότε ακριβώς που τα μεταλλεία του μόλυβδου άλλαξαν το αρχαίο όνομα της πόλης.

*Στην έρευνα συμμετείχαν ο Μάκης Παυλέλλης και ο Απόστολος Μακαρατζής.

**Για τα μεταλλεία έγραψαν και οι Β. Κουμαρέλας το 1997 και Χ. Χαρίσης το 2007.

Ψηλά οι στηλοειδείς λάβες του Λεπέτυμνου

…και από κάτω τα μεταλλοφόρα στρώματα

…στο τούρκικο τσιφλίκι με το κονάκι

Πιο επάνω θεμέλια πιο παλιά

…μιας παλαιοχριστιανικής

…δείχνει την σημασία των μεταλλείων.

Και δίπλα ο Adenocarpus complicatus, που αράδιασε εδώ από το δυτικό νησί

…και ο εντομολογικός κήπος του Silybum marianum