Στη βιβλιογραφία συναντούμε τέσσερις βασικές έννοιες οι οποίες είναι άμεσα συνδεδεμένες με το πως αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον θάνατο και οι οποίες είναι: η αναστρεψιμότητα, η οριστικότητα, το αναπόφευκτο και η αιτιότητα. Η παρουσία ή μη, καθεμίας από αυτές τις τέσσερις έννοιες έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο πόσο επιτυχημένα αντιλαμβάνεται (αλλά και διαχειρίζεται) το κάθε παιδί την απώλεια.

Η αναστρεψιμότητα έχει να κάνει με την δυνατότητα επιστροφής του εκλειπόντα, την μονιμότητα του θανάτου. Τα παιδιά τα οποία δεν έχουν κατακτήσει κάποιο ικανοποιητικό επίπεδο γνωστικής επάρκειας (όπως θα αναφέρουμε και παρακάτω), δύσκολα μπορούν να κατανοήσουν πως ο νεκρός δεν θα ξαναγυρίσει. Αντιλαμβάνονται την απουσία ως ένα ταξίδι, από το οποίο ο νεκρός θα ξαναγυρίσει. Όλη αυτή η κατάσταση βέβαια δεν τους δίνει τη δυνατότητα να απαγγιστρωθούν.

Η οριστικότητα, έχει να κάνει με το γεγονός ότι στον θάνατο παύουν όλες τις λετουργίες της ζωής ταυτόχρονα. Τα παιδιά προσδίδουν ζωή σε όλα τα αντικείμενα. Καθώς σιγά σιγά γίνονται όλο και πιο ικανά να αναγνωρίσουν ποιά πράγματα έχουν πραγματικά ζωή και ποια όχι, έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταλάβουν πως οτιδήποτε έχει ζωή, έχει και ένα τέλος.

Το αναπόφευκτο, έχει να κάνει με το γεγονός ότι, οτιδήποτε ζει, στο τέλος πεθαίνει και χάνεται. Τα παιδιά έχουν τη τάση να αναγνωρίζουν τόσο τον εαυτό τους όσο και τους σημαντικούς για αυτά άλλους ως αθανάτους. Και οι γονείς συχνά, λανθασμένα επιβεβαιώνουν αυτές τους τις αντιλήψεις. Αυτή η κατάσταση θα ανακοπεί βίαια όταν τελικά πεθάνει ένα κοντινό πρόσωπο. Από εκεί και πέρα το παιδί αρχίζει να φοβάται ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί σε όλα του τα αγαπημένα του πρόσωπα.

Τέλος η αιτιότητα έχει να κάνει με την κατανόηση των λόγων που οδήγησαν στο θάνατο. Τα παιδιά συχνά πιστεύουν ότι τα ίδια έχουν προκαλέσει τον θάνατο του αγαπημένου τους ή ακόμα ότι ο θάνατος είναι αποτέλεσμα τιμωρίας για κάτι κακό που έκαναν.

Σύμφωνα με τον Piaget (1926), το παιδί για να αφομοιώσει πλήρως την έννοια του θανάτου πρέπει να φτάσει στην ηλικία των επτά-οκτώ ετών, όταν δηλαδή θα έχει συνειδητοποιήσει τις δυο απαραίτητες έννοιες της οριστικότητας και της αναστρεψιμότητας. Ως την ηλικία των τριών ετών μόνη ανησυχία του παιδιού είναι ο αποχωρισμός. Δεν είναι ο θάνατος ο ίδιος αλλά μάλλον η διάλυση της σχέσης η οποία επηρεάζει το νήπιο. Το νήπιο ξαναβρίσκει τους φυσιολογικούς του ρυθμούς εφόσον η ασφάλεια και η σταθερότητα αποκαθίστανται γύρω του.

Μέχρι την ηλικία των επτά ετών, τα παιδιά δύσκολα κατανοούν την μη αναστρεψιμότητα του θανάτου, κάτι το οποίο τα οδηγεί να προβαίνουν σε συνεχείς ερωτήσεις σχετικά με την επιστροφή του γονιού ή το αδελφού τους. Πιστεύουν πως αυτά τα ίδια με τις σκέψεις τους ή την συμπεριφορά τους, μπορούν να αναστρέψουν το γεγονός του θανάτου. Έννοιες όπως αυτή του παραδείσου, είναι πολύ δύσκολες ούτως ώστε να τις κατανοήσουν.

Μέχρι την ηλικία των εννέα ετών τώρα, τα παιδιά έχουν κατακτήσει δύο έννοιες, οι οποίες είναι η κατανόηση του αναπόφευκτου του θανάτου αλλά και της οριστικότητάς του. Παρόλα αυτά συνεχίζουν να εύχονται για την επιστροφή του χαμένου γονιού ή αδελφού. Επίσης, συνεχίζουν ακόμα να πιστεύουν πως μέχρι ενός σημείου επηρέασαν με κάποιο τρόπο τα γεγονότα τα οποία οδήγησαν στο χαμό του αγαπημένου τους προσώπου.

Στην ηλικία των 11, αρχίζουν τα παιδιά να καταλαβαίνουν σιγά-σιγά την αιτιότητα του θανάτου, ότι δηλαδή ο θάνατος, ισοδυναμεί με πλήρη παύση όλων των σωματικών λειτουργιών. Μέχρι να κατανοήσουν πλήρως αυτήν την αιτιότητα του θανάτου τα παιδιά ανησυχούν για το αν το νεκρό άτομο νοιώθει μοναξιά, κρύο, πείνα εκεί που βρίσκεται. Του προσδίδουν δηλαδή τις ίδιες ανάγκες τις οποίες είχαν τα άτομα είχαν για όσο ζούσαν

Σε γενικές γραμμές, παιδιά τα οποία έχουν αρκετά ανεπτυγμένες τις γνωστικές τους ικανότητες, μπορούν να κατανοήσουν πληρέστερα το γεγονός και την έννοια του θανάτου γρηγορότερα.

https://e-psyxologos.gr/pen8os-sthn-paidikh-hlikia-mprosta-sto-8anato-tou-shmantikou-proswpou-ptyxiakh-e-psyxologos-gr/