Επέτειος της γέννησης ενός μεγάλου διαφωτιστή σήμερα, του Ζαν Ζακ Ρουσώ και ευκαιρία να θυμηθούμε ρήσεις του περί άσκησης της πολιτικής αλλά και ένα κεφάλαιο στο βιβλίο του «Κοινωνικό συμβόλαιο», για τον ιδανικό δήμαρχο.

Το συγκεκριμένο έργο του είναι από τα χαρακτηριστικά έργα της νέας εποχής, της σύγχρονης κοινωνίας, μιας κοινωνίας που τελικά συχνά αμφιβάλλουμε αν ποτέ βιώσαμε πολιτικά.

Μια από τις βασικές αρχές του «κοινωνικού συμβολαίου» είναι ότι «οι φορείς της  εξουσίας δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με το λαό, πρέπει να τον υπακούσουν». Ποια η διαφορά άραγε αυτής της βασικής δημοκρατικής και διαφωτιστικής αρχής από το πελατειακό σύστημα και τον δήμαρχο του σήμερα…

Το ποιος είναι αυτός ο «λαός» το περιγράφει πιο συγκεκριμένα ο Ρουσώ. «Ο καθένας από μας, βάζει από κοινού την προσωπικότητα του κι όλη του τη δύναμη, κάτω από την υπέρτατη καθοδήγηση της κοινής βούλησης και δεχόμαστε μέσα στο σώμα, κάθε μέλος σαν αναπόσπαστο τμήμα του συνόλου».

Δύο είναι οι κίνδυνοι σύμφωνα με τον Ρουσώ σε μια τέτοια κατάσταση. Πρώτα αν το πελατειακό σύστημα εμπεδωθεί τότε ο λαός γίνεται σκλάβος και «ο σκλάβος στο έσχατο όριο της υποδουλώσεώς του χάνει την επιθυμία του να είναι ελεύθερος».

Το δεύτερο πρόβλημα είναι η ανισότητα. «Αν δεν έχουμε ισότητα ανάμεσα σε τάξεις και περιουσίες δεν θα έχουμε ισότητα στα δικαιώματα και στην εξουσία». «Ποιος είναι ο σκοπός μιας πολιτικής κοινότητας; Είναι η συντήρηση και ευημερία των μελών της. Και ποιο είναι το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα ότι τα μέλη μιας κοινότητας συντηρούνται και ευημερούν; Ο αριθμός και ο πληθυσμός τους. Φροντίστε να κατοικηθούν ισότιμα όλα τα μέρη της χώρας, προσφέρετε παντού τα ίδια δικαιώματα, δώστε παντού τον πλούτο και τη ζωή και έτσι το κράτος θα καταστεί ταυτόχρονα το πιο ισχυρό και με την καλύτερη κυβέρνηση που θα μπορούσε να γίνει ποτέ». Κατά συνέπεια και στα καθ’ ημάς προέχει ένας δήμαρχος να φροντίσει το πρόβλημα της γενικότερης ευημερίας και της μείωσης του πληθυσμού με προγράμματα ευημερίας, συγκεκριμένης τοπικής ανάπτυξης σε περιοχές της επαρχίας και υποβαθμισμένες περιοχές του αστικού χώρου και με τη δημιουργία θέσεων εργασίας που θα κρατήσει τους ανθρώπους στον τόπο τους.

Πάνω από όλα ένας δήμαρχος σύμφωνα με τον διαφωτιστή Ρουσώ  «έχει την δική του εξουσία. Ενώ δεν μπορεί να κάνει τίποτα (ακούμε συχνά τους δημάρχους Λέσβου να το λένε αυτό) μπορεί να εμποδίσει τα πάντα (ποτέ δεν το κάνουν), όση λίγη δύναμη και αν έχει μπορεί να ανατρέψει το κάθε τι».  Χρειάζεται εκτελεστική ανεξαρτησία για να είναι επιτυχής αλλιώς «θα εκφυλιστεί σε τυραννία όταν γίνει ο επιτηρητής της εκτελεστικής εξουσίας».

Ένας δήμαρχος δηλαδή που θα μπορεί να τα βάλει με τους κυβερνώντες για το καλό του τόπου.

* Ο Στράτος Γεωργούλας είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.