Πριν ένα χρόνο είχαμε τη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη, φέτος την εξέγερση των λαών του ευρωπαϊκού Νότου, πριν λίγες ημέρες τα εξεγερμένα προάστια της Στοκχόλμης που χάλασαν τη εικόνα του σουηδικού παραδείσου και ξαφνικά, αναπάντεχα, η έκπληξη ήρθε από την Κωνσταντινούπολη. Αυτό που θεωρούσαμε δεδομένο όλοι στην Ελλάδα, ότι η Τουρκία είναι ακίνητη και δεν αλλάζει τίποτα, τελικά ήταν μια λανθασμένη ανάγνωση. Φυσικά δεν ήταν η προστασία ενός μικρού πράσινου χώρου με λιγοστά δέντρα στην Πλατεία Ταξίμ που κινητοποίησε τους Τούρκους πολίτες. Τι ήταν αυτό, λοιπόν, που έκανε τους Τούρκους να αφήσουν το δέντρο και να δουν το δάσος;

Η Τουρκία των «ισλαμοδημοκρατών» που σπρώχνει τη χώρα προς Ανατολάς, παρ’ όλο που έγινε μια σημαντική περιφερειακή οικονομική δύναμη, παρ’ όλο που μπήκε στους G20, αποδείχθηκε ανίκανη να πείσει - εδώ είναι το παράλογο - τους δικούς της πολίτες για την πετυχημένη οικονομική της πορεία. Η κυρίαρχη ρητορική των ισχυρών του πλανήτη εμφάνιζε την Τουρκία ως παράδειγμα οικονομικού θαύματος, πρότυπο νεοφιλελεύθερης αποτελεσματικότητας, παραβλέποντας ότι η περιοχή στα δυτικά της (Ευρώπη) βυθίζεται στην οικονομική κρίση και η περιοχή στα ανατολικά της (Συρία) ζει την κόλαση του πολέμου. Και εδώ δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε τις ισλαμικές διαφορές.

Στη Συρία κυβερνούν οι Αλεβίτες μουσουλμάνοι, που στην Τουρκία υπολογίζονται στα 15 - 20 εκατομμύρια και αντιδρούν υπέρ των ομόθρησκών τους της Συρίας. Ας λάβουμε υπ’ όψιν και το λάθος του Σουνίτη Ερντογάν να αναμοχλεύσει τις ιστορικές ισλαμικές διαφορές μέσα στη χώρα του με το να βαφτίσει την τρίτη μελλοντική γέφυρα του Βοσπόρου με το όνομα του σουλτάνου Σελίμ, που στην ιστορία τού Ισλάμ είναι ο πιο απεχθής εχθρός τόσο των Σιιτών όσο και των Αλεβιτών. Στο εσωτερικό της η μεσαία τάξη, αλλά κυρίως η νεολαία, έδειχνε ότι ασφυκτιά αναζητώντας Δημοκρατία, αξιοπρέπεια, αλλά κυρίως μια διαφορετική πολιτική εκπροσώπηση.

Προς το παρόν δεν υπάρχει η πολιτική δύναμη, ένα κόμμα που να μπορεί να εκφράσει το αίτημα για δημοκρατία. Τα κεμαλικά κόμματα είναι τελειωμένα και δεν μπορούν να απαντήσουν σε τέτοιου είδους προκλήσεις. Τον κοσμικό εθνικισμό τους τον είχαμε γνωρίσει τις προηγούμενες δεκαετίες. Και είναι προφανές λάθος να απαντηθεί ο ισλαμικός εθνικισμός τού Ερντογάν με έναν αντίστοιχο κοσμικό εθνικισμό.

Στις μεγάλες πόλεις (Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη), σε αντίθεση με την ύπαιθρό της, ζουν οι εξευρωπαϊσμένοι μορφωμένοι Τούρκοι, οι λεγόμενοι από πολλούς και «λευκοί Τούρκοι», που βλέπουν το μέλλον της χώρας τους μέσα στην Ευρώπη και αναζητούν έναν εκσυγχρονισμό που να μην έχει καμμία σχέση με Ανατολή και Ισλάμ. Πριν 10 χρόνια ο αυταρχικός Ερντογάν χρησιμοποίησε τον εκδημοκρατισμό ως εργαλείο προκειμένου να βγάλει το Στρατό από τη μέση. Άλλωστε, σε ένα μεγάλο βαθμό, αυτό ήταν και απαίτηση την τουρκικής κοινωνίας. Και κατάφερε να τον εξουδετερώσει με μια σημαντική διαφορά. Μετέτρεψε τον εαυτό του σε έναν πατερναλιστή δημοκράτη.

Με δηλώσεις «όσο εγώ κυβερνώ, η δημοκρατία είναι δεδομένη», επιβεβαίωνε τη ναπολεόντειο άποψη ότι «Δημοκρατία είμαι εγώ». Προσπάθησε και σε ένα βαθμό πέρασε την αντίληψη ότι από την στιγμή που ο πολίτης ευημερεί, ζει και σε μια δημοκρατική χώρα. Έφτιαξε τον Τούρκο πολίτη με την οικονομική έννοια του όρου και όχι με την πολιτική, δηλαδή τον πολίτη ως υποκείμενο παρέμβασης στην ιστορία του τόπου του. Αυτό είναι το πολιτισμικό πρότυπο του Ερντογάν: ο οικονομικά δραστήριος πολίτης, που θα τον χαρακτηρίζει το ισλαμικό, συντηρητικό καθωσπρέπει ήθος. Το μοντέλο αυτό, όπως δείχνουν τα πράγματα στη σημερινή Τουρκία, αμφισβητείται και αν συνεχίσει να ισχύει, δε θα στεριώσει.

Με άλλα λόγια, ο Ερντογάν δεν μπορεί να παίξει πλέον μόνος του το πολιτικό παιχνίδι. Η τουρκική κοινωνία αντέδρασε. Στην πράξη Success Story πουλούσε μέχρι τώρα, όπως κάνει και στη δική μας χώρα η τρικομματική κυβέρνηση (Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ) με την κοινωνία στριμωγμένη στη γωνία, γι’ αυτό και δεν του βγήκε.
Ο Σταύρος Λυγερός και ο Κώστας Μελάς έγραψαν πρόσφατα ένα βιβλίο με τον τίτλο «Μετά τον Ερντογάν, τι;». Το έχω πάρει, αλλά δεν έχω προλάβει ακόμα να το διαβάσω. Προφήτες ήταν;

ΥΓ. 1 Θ. Πάγκαλος: «Δηλαδή το γιαούρτι που πέταξαν σε μένα, ήταν προοδευτικό και οι μπουνιές του κ. Ηλιόπουλου ήταν φασιστικές;»
- Προοδευτικό δεν το λες. Στραγγιστό, ναι.

ΥΓ. 2 Άδωνις Γεωργιάδης (βουλευτής Ν.Δ.): «Η Ταϊβάν δεν έχει συνδικαλιστές της συμφοράς. Δεν κάνουν κάθε μέρα απεργία. Έφεραν τις καλές εταιρείες στη χώρα τους. Δεν είχαν ΣΥΡΙΖΑ. Έφτιαξαν κανονική χώρα. Τι να κάνουμε τώρα;»
- Να μετακομίσετε στην Ταϊβάν.

ΥΓ. 3 Γ. Προβόπουλος (διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος): «Από πέρυσι έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος.»
- Για τους τραπεζίτες προφανώς εννοείτε, κύριε.

ΥΓ. 4 Οικονομικά από το Χάρβαρντ: «Ποιος είναι ο επαγγελματικός προσανατολισμός για τα παιδιά που δίνουν Πανελλήνιες;»
- Στα 18 τους θα πρέπει να αποφασίσουν σε ποια χώρα θέλουν να γίνουν μετανάστες.