Μετά και τον επίσημο καθορισμό της ημερομηνίας των (πρώτων) εκλογών ο δρόμος προς την κάλπη είναι ανοιχτός. Όλοι οι πολίτες, εκλέγοντες και εκλεγόμενοι, βαδίζουν προς αυτή με ολοένα και περισσότερο επιταχυνόμενο βήμα. Όσα διαδραματίζονται γύρω μας στρέφουν το μυαλό μου στην ελληνική αρχαιότητα και με κάνουν και λόγω ειδικότητας να συγκρίνω αυτά που συνέβαιναν τότε με αυτά που συμβαίνουν σήμερα στη χώρα μας. Τον 4^ο π. Χ. αι. είχε αρχίσει μια γενική παρακμή των ελληνικών πόλεων -κρατών με παράλληλο ξεπεσμό της πιο τέλειας μορφής του δημοκρατικού πολιτεύματος που γνώρισε ποτέ ο κόσμος και εκφραστής του ήταν ο μεγάλος πολιτικός Περικλής, εξαιτίας του οποίου ο 5^ος αι. π.Χ. ονομάστηκε «χρυσός αιώνας».

Η δημοκρατία, όπως ορίζεται από τον Περικλή στον Επιτάφιο που διασώζει ο Θουκυδίδης, αποτελεί αιώνιο υπόδειγμα πολιτεύματος που στηρίζεται στον σεβασμό της ανθρώπινης προσωπικότητας, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας, στο σεβασμό του ανθρώπου που έχει το δικαίωμα να ζει με ασφάλεια και χωρίς πιέσεις, καταναγκασμό και ταπεινώσεις, και στο σεβασμό στους άρχοντες και τους νόμους (Θουκ. ΙΙ. 65). Ο Αισχίνης λέει για τον δημοκρατικό πολίτη εκείνης της εποχής ότι έπρεπε να είναι ελεύθερος από τις γενιές και των δύο γονιών του, για να μην είναι λόγω καταγωγής εχθρική η στάση του απέναντι στη δημοκρατία και τους νόμους της, να υπάρχει κάποια ευεργεσία των προγόνων του προς αυτή ή τουλάχιστον να μην υπάρχει προγονική έχθρα γι’ αυτή τη δημοκρατία (από κάποια καταδίκη κ.λπ.), ώστε να μην κακοποιεί την πόλη για λόγους αντεκδίκησης, να διάγει με σωφροσύνη και χωρίς υπερβολές, γιατί να μεγάλα έξοδα σπρώχνουν τους πολίτες στις δωροδοκίες κ.λπ., να είναι δυνατός ρήτορας, αλλά και να διαθέτει παιδεία και πολιτική αγωγή και να έχει το χάρισμα της ευθυκρισίας, για να λαμβάνει πάντα τις ορθότερες αποφάσεις για το σύνολο και να είναι ανδρείος και πρόθυμος να υπερασπιστεί τη δημοκρατία, όταν αυτή κινδυνεύει (Κατά Κτησιφώντος, 559-560).

Είναι αναμφισβήτητο πως ο σημαντικότερος συντελεστής του μεγαλείου της Αθήνας του 5^ου αι. π.Χ. υπήρξε ο Περικλής. Και αιτία της επιτυχίας δεν ήταν, όπως λέει ο Πλούταρχος, απλώς η ρητορική του ικανότητα, αλλά ήταν η καλή εντύπωση που δημιουργούσε ο τρόπος ζωής του και η εμπιστοσύνη που ενέπνεε στους πολίτες, καθώς ήταν αφιλοκερδής και ανώτερος από χρήματα, γιατί, αν και κατέστησε την πόλη από μεγάλη μεγίστη και πλουσιότατη και αν και απέκτησε δύναμη ανώτερη από πολλούς βασιλείς και τυράννους, μερικοί από τους οποίους άφησαν με διαθήκη πολλά στα παιδιά τους, αυτός ούτε κατά μία δραχμή δεν αύξησε την περιουσία που κληρονόμησε από τον πατέρα του (Βίοι Παράλληλοι, Περικλής).

Και ο Θουκυδίδης σκιαγραφώντας της προσωπικότητα αυτού του μεγάλου ηγέτη λέει πως «επειδή ήταν ισχυρός και στο αξίωμα και στο κύρος και φανερά αδιάφθορος από χρήματα καθοδηγούσε τον λαό χωρίς να τον καταπιέζει και δεν παρασυρόταν από αυτόν παρά ο ίδιος τον καθοδηγούσε, γιατί δεν έλεγε τίποτε να τον ευχαριστήσει, γιατί δεν αντλούσε τη δύναμή του από ανάρμοστα πράγματα, αλλά αντίθετα μπορούσε να του φέρει και αντιρρήσεις, έστω και αν επρόκειτο να προκαλέσει την οργή του, επειδή αντλούσε την επιρροή του από την εκτίμηση που αυτός (δηλ. ο λαός) έτρεφε στο πρόσωπό του (Θυκουδίδης, ΙΙ 65).

Όμως ο Περικλής και οι πολιτικοί σαν αυτόν έπαψαν να υπάρχουν, όταν ο Περικλής έφυγε από τη ζωή. Τότε, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, κυριάρχησαν στην πολιτική σκηνή της Αθήνας οι μετριότητες και, επειδή ήθελε ο καθένας να είναι πρώτος, στράφηκαν από το ωφέλιμο στο ευχάριστο. Έλεγαν αυτό που βραχυπρόθεσμα θα ικανοποιούσε τον λαό, αυτό που ο λαός ήθελε να ακούσει, έστω και αν μακροπρόθεσμα θα ήταν βλαβερό για την πατρίδα. Έτσι οι υποθέσεις της πόλης παραμελήθηκαν με απώτερο αποτέλεσμα την πανωλεθρία που υπέστη η Αθήνα στη Σικελία κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Ο Θουκυδίδης μιλά για πολιτικές ραδιουργίες και εξουσιομανία που μείωσαν τη μαχητικότητα του στρατού και για πρώτη φορά δημιουργήθηκε σάλος και διαμάχη μεταξύ των πολιτικών ανταγωνιστών όσον αφορά τις υποθέσεις της πόλεως.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Δημοσθένης στον Γ΄ Ολυνθιακό του (παργ. 21) αναφέρεται στον Περικλή και τους συγχρόνους του και λέει πως όλοι οι ομιλητές τούς επαινούν, αλλά ελάχιστα τους μιμούνται. Μιλά για τον Αριστείδη (τον Δίκαιο) , τον Νικία , τον στρατηγό Δημοσθένη και τον Περικλή και συγκρίνει τα έργα και τη συμπεριφορά τους με τα έργα και τη συμπεριφορά των συγχρόνων του πολιτικών. Μιλά για τον σεβασμό που έτρεφαν επί της εποχής τους οι εχθροί για την Αθήνα, για τα τρόπαια που έστησαν πολεμώντας, για τα δημόσια οικοδομήματα και αρχιτεκτονικά καλλιτεχνήματα με τα οποία κόσμησαν την πόλη και είναι απαράμιλλα και αξεπέραστα.

Και είναι χαρακτηριστικό και κάτι άλλο που λέει ο Δημοσθένης στηλιτεύοντας την πολιτική των συγχρόνων του, ότι το σπίτι αυτών των μεγάλων πολιτικών ανδρών, αν κάποιος ξέρει πού βρίσκεται, είναι σεμνότερο και ταπεινότερο από το σπίτι των γειτόνων τους. Και τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν ασχολήθηκαν με τα κοινά, για να αυξήσουν την περιουσία τους, αλλά ο καθένας πίστευε πως πρέπει να ενισχύσει το δημόσιο ταμείο. Και τελειώνει τη σύγκριση που κάνει ανάμεσα στους προγόνους του πολιτικούς και τους συγχρόνους του λέγοντας: «Ρίξτε μια ματιά σε αυτούς που σήμερα ασκούν την πολιτική. Από αυτούς άλλοι από φτωχοί έγιναν πλούσιοι, άλλοι από άγνωστοι έγιναν διάσημοι και μερικοί έχουν χτίσει ιδιωτικές κατοικίες πιο πολυτελείς από τα δημόσια οικοδομήματα. Και όσο αδειάζει το δημόσιο ταμείο τόσο η τσέπη τους γεμίζει» (παργ. 29: αποβλέψατε δη προς τους ταύτα πολιτευομένους, ων οι μεν εκ πτωχών πλούσιοι γεγόνασιν, οι δ’ εξ αδόξων έντιμοι, ένιοι δε τας ιδίας οικίας των δημοσίων οικοδομημάτων σεμνοτέρας εισί κατεσκευασμενοι* όσω δε τα της πόλεως ελάττω γέγονε, τοσούτω τα τούτων ηύξηται) (Συνεχίζεται).