Η προνομιούχος γεωγραφική θέση της Βαλκανικής χερσονήσου, τμήμα της οποίας αποτελεί η χώρα μας, την είχε από αρχαιοτάτων χρόνων καταστήσει περιοχή άλυτων προβλημάτων. Το, ας το ονομάσουμε έτσι, «Βαλκανικό πρόβλημα» εμφανιζόταν και θα συνεχίσει να εμφανίζεται πάντοτε πολύπλοκο και σύνθετο. Κι έχει, αλήθεια, το πρόβλημα αυτό βαθιές ρίζες που οφείλονται σε αίτια ιστορικά, σε αίτια επιβαρυμένα με τοπικές προκαταλήψεις και πάθη των οποίων η πηγή χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Στη χερσόνησο αυτή το πάθος της ανεξαρτησίας κάθε ανθρώπινης ομάδας ήταν ανέκαθεν εντονότερο σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμου. Κάθε λαός σε αυτή την περιοχή ορθώνεται από αρχαιοτάτων χρόνων με τις δικές του κραυγές και τους δικούς του θεούς απέναντι σε έναν άλλο λαό, επίσης όρθιο, με τις δικές του κραυγές και διεκδικήσεις και τους δικούς του θεούς. Στην περιοχή αυτή κατ’ εξοχήν κάθε λαός, για να εκφράσει τα αισθήματά του, έχει μια προαιώνια εθνική διάλεκτο τελείως διαφορετική από εκείνη που μιλιέται πέρα από τα σύνορά του. Για κάθε αμερόληπτο των πραγμάτων κριτή και παρατηρητή είναι με χαρακτηριστικό τρόπο αντιληπτή η κοχλάζουσα κατάσταση των λαών της Βαλκανικής και ο συχνά παρατηρούμενος πολιτικός αναβρασμός δικαιολογημένος.

Τούτο δεν είναι περίεργο και ιστορικά ανεξήγητο. Γιατί η ψυχή των λαών είναι πάντα η αρχική αιτία των ιστορικών γεγονότων, και κάθε λαός εμφανίζεται στον διεθνή στίβο με την προαιώνια αναλλοίωτη φυσιογνωμία του. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε το γεγονός ότι η Βαλκανική χερσόνησος αποτελεί το «σταυροδρόμι της συνάντησης Αισθημάτων και Ιδεών, πνευμάτων και ρευμάτων και συμφερόντων των ισχυρών της γης, θα έχουμε πλήρη την εικόνα του λεγόμενου «Βαλκανικού γρίφου». Αυτός ο «Βαλκανικός γρίφος» δεν είναι τίποτε άλλο παρά το περίφημο «Ανατολικό ζήτημα» που δηλώνει την επιθυμία και τον αγώνα των ισχυρών της γης να επικρατήσουν στη Βαλκανική και να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Ο αγώνας αυτός άρχισε το 1682, όταν οι Οθωμανοί ηττήθηκαν στο Κάλεμπεργκ, μπροστά στη Βιέννη, και άρχισε να καταρρέει η αυτοκρατορία τους. Και για την επικράτησή τους αυτή οι ισχυροί της γης έχουν ξεδιπλωμένες στον αέρα σημαίες ωραίες και ελκυστικές, με εύηχα συνθήματα και ονόματα που συγκινούν τη λαϊκή ψυχή, όπως ελευθερία των λαών…προστασία μειονοτήτων….προστασία Σλάβων αδελφών..., υπεράσπιση ομοθρήσκων , πανσλαβισμός κ.λπ., σημαίες που ριπίζονται από τον άνεμο των προσωπικών για κάθε λαό συμφερόντων.

Στη σύγκρουση όμως αυτή των διαφόρων -ας πούμε- ιδεωδών, που και στις μέρες μας διασταυρώνουν τα ξίφη τους και τις ακτίνες τους, περιπλέκεται, και μάλιστα ως πρωτεύων, ένας παράγοντας που θίγει βαθύτατα την ελληνική ακεραιότητα και την ελληνική ψυχή, οι διεκδικήσεις δηλαδή, καλυμμένες ή φανερές, μερικών γειτόνων μας, διεκδικήσεις που καθοδηγούνται πάντοτε από κάποιο προστάτη που επιδιώκει να εξυπηρετήσει απλώς και μόνο τα κοσμοκρατορικά του σχέδια. Έτσι, γεννήθηκε το λεγόμενο «Μακεδονικό ζήτημα», με το οποίο εννοούμε τις διεκδικήσεις των βορείων γειτόνων μας πάνω στην ελληνική Μακεδονία, διεκδικήσεις που δεν στηρίζονται ιστορικά πουθενά, αλλά έχουν κατακτητικό και ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα.

Το «Μακεδονικό ζήτημα» άρχισε ουσιαστικά την 27η Φεβρουαρίου του 1870, ημερομηνία κατά την οποία ιδρύθηκε η Μεγάλη Εξαρχία και αποσπάστηκε η Βουλγαρική Εκκλησία από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Από την ημερομηνία αυτή αρχίζει η βουλγαρική διείσδυση στη Μακεδονία σε μια προσπάθεια που αποσκοπούσε στον προσηλυτισμό των κατοίκων της μέσω της Εκκλησίας και του Σχολείου. Επειδή, όμως, οι Βούλγαροι απέτυχαν στη με ειρηνικά μέσα επίτευξη των στόχων τους, έθεσαν σε εφαρμογή τα βίαια και τρομακτικά μέσα, τη μάχαιρα, τη βόμβα και το πυρ που εφάρμοζαν οι περίφημοι «Κομιτατζήδες».

Στη βουλγαρική αυτή θηριωδία μόλις το 1904 αποφάσισε να απαντήσει η ελληνική πυγμή με τον αποκληθέντα «Μακεδονικό αγώνα» που διεξήχθη από εθελοντές που ορμήθηκαν από κάθε ελληνική γωνιά και αγωνίστηκαν με ασύγκριτο ηρωισμό εμπνευσμένοι από τον λαϊκό Θούριο που έλεγε: «Τι ζητούν οι Βούλγαροι μεσ’ στη Μακεδονία// τι ζητούν οι βάρβαροι στα ελληνικά χωριά;// Η σάλπιγξ κράζει, στα όπλα φωνάζει// εμπρός, συναχθείτε για την ελευθεριά» . Πολλοί από αυτούς τους αγωνιστές άφησαν την τελευταία τους πνοή στις οροσειρές της Μακεδονίας, στις πλαγιές των απάτητων βουνών της, στο στρώμα από χιόνι και στη φωτιά της μάχης, επικυρώνοντας με αυτή την πράξη τους την ελληνικότητα της Μακεδονίας .

Πρώτος ανάμεσα σε αυτούς, ο πιο εκλεκτός από όλους, ήταν ο απαράμιλλος Παύλος Μελάς. Μακριά από την Ελλάδα γεννήθηκε ο Παύλος στις 29 Μαρτίου του 1870, στη Μασσαλία, γιατί εκεί ζούσαν οι γονείς του, ο Μιχαήλ Μελάς, έμπορος από την Ήπειρο, και η Ελένη, κόρη του μεγαλεμπόρου Βουτσινά από την Κεφαλονιά. Μόλις το 1874 επέστρεψαν στην Ελλάδα την οποία τόσο αγάπησε ο Παύλος, ώστε και τη ζωή του την ίδια θυσίασε γι’ αυτή.

Ωραίος νέος ο Παύλος, μελαχρινός, με ματόφρυδο βαθύ και γλυκύτατο, με χείλη κόκκινα σαν δίδυμα κεράσια, υψηλός και δυνατός, από την παιδική του ηλικία προοιώνιζε αυτό που επρόκειτο να γίνει. Αγαπημένο βιβλίο τού Παύλου σε όλη την παιδική του ηλικία ήταν ο «Γεροστάθης» που είχε συγγράψει ο Λέων Μελάς, ο μεγαλύτερος αδερφός του πατέρα του. Στο βιβλίο αυτό, το λησμονημένο πια, αλλά μοναδικό πρωτότυπο ελληνικό για παιδιά εκείνη την εποχή, ο Παύλος εύρισκε διηγήσεις πολλές και ανέκδοτα ιστορικά που εντυπώνονταν βαθιά στην ψυχή του και διαμόρφωναν τον χαρακτήρα του. Αλλά πιο πολύ απ’ όλα συγκινούσε τον μικρό Παύλο η ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ο υποθετικός αυτός γέροντας είχε ζήσει, γιατί δίχως να έχει δει ούτε καν ο πατέρας του την Ήπειρο ο Παύλος δεν λησμονούσε πως ήταν Ηπειρώτης. Μέσα στα γενικότερα πλαίσια της αγάπης που αισθανόταν για την Ελλάδα ένιωθε ιδιαίτερη θέρμη για κείνη τη γη και καταστάλαζε μέσα του ως επιταγή πολλών αιώνων ο πόθος να ελευθερωθούν τα Ιωάννινα. Νέος ακόμη ακούει, αναπνέει τα γύρω του, βλέπει τις αδικίες που γίνονται σε βάρος της Ελλάδας χωρίς λόγω της ηλικίας του να τις πολυκαταλαβαίνει. Δεν τολμά να ρωτήσει- τα παιδιά πρέπει να είναι πάντα φρόνιμα. Θυμάται, όμως, κάτι λέξεις, κάτι φράσεις, κάποια ονόματα που λειτουργούν μέσα στο μυαλό του και πλέκονται μέσα στα παιχνίδια του. Του φαίνεται πως κάπου δίπλα του γίνεται σεισμός, αφού οι κυβερνήσεις πέφτουν η μια μετά την άλλη. Και τον σεισμό αυτό ποιοι άλλοι μπορούν να τον κάνουν εκτός από τους εχθρούς της Ελλάδας, δηλαδή τους Τούρκους; Γιατί τους το επιτρέπουμε; Γιατί οι κυβερνήσεις αδιαφορούν και μένουν αδρανείς; Το 1821 δεν εξεγερθήκαμε όλοι και δεν τους διώξαμε; Τώρα ποιος μας εμποδίζει; Μήπως δεν έχουμε στρατιώτες; Αυτά τα ερωτήματα βασανίζουν την ψυχή του Παύλου (Συνεχίζεται).