Τη λέξη «έτος», με θέμα Fετ, ομόρριζη του «τήτες» και του «πέρυτι», σκοτεινού πάντως ετύμου, ο Πλάτωνας στη θαυμάσια παρετυμολογία του Κρατύλου τη θέλει από το «ετάζειν» (εξετάζειν), την δε ιαπετικής ρίζας «ημέρα» (ήμαρ) τη θέλει από την αρχαία λέξη «ιμέρα» εξ του «ιμείρω» που σημαίνει «ποθώ» (το φως)!

Τέλος η λέξη «μήνας» έχει άμεση σχέση με τη σελήνη («μήνη»).
Εάν προσθέσουμε και την «εβδομάδα» (εκ του έβδομος) έχουμε τις τέσσερις λέξεις που προσδιόρισαν από τα πανάρχαια χρόνια την ελληνική διαίρεση του χρόνου.
Τον χρόνο, έννοια καθαυτήν ασύλληπτη και απροσδιόριστη, αναγκαστήκαμε να τον μετρήσουμε αστρονομικά και να τον διαιρέσουμε συμβατικά και κάπως αυθαίρετα.
Οι περιστροφικές και κατά την ελλειπτική κινήσεις του ήλιου και των λοιπών ουρανίων σωμάτων σε σχέση με τη Γη μάς βοήθησαν να προσδιορίσουμε την ακριβή διάρκεια του έτους (365,242217 ημέρες) και να τη διαιρέσουμε (αυτό έγινε αυθαίρετα) σε μήνες σύμφωνα με την κίνηση της σελήνης.
Όλα αυτά βέβαια δεν έγιναν δια μιάς. Μεγάλοι Έλληνες σοφοί αστρονόμοι (Μέτων 432 π.Χ., Κάλλιπος 330 π.Χ., Ίππαρχος 150 π.Χ., Σωσιγένης 45 π.Χ.) μελέτησαν και ξαναμελέτησαν τα στοιχεία μέχρι να φτάσουμε στο 1582 μ.Χ. και να καθιερωθεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο, που για την Ελλάδα ίσχυσε από 18 Ιανουαρίου 1923.
Σκοπός του άρθρου ήταν να ξαναθυμηθούμε τους αρχαίους αττικούς μήνες, που τους κατήργησε η καθολική καθιέρωση του Ρωμαϊκού μηνολογίου. Και λέμε αττικούς, γιατί κάθε αρχαίος τόπος είχε τις δικές του ονομασίες για τους 12 μήνες και μάλιστα δικό του εναρκτήριο μήνα του έτους.
Έχουν διασωθεί σχεδόν όλες οι ονομασίες των ημερολογίων της Μακεδονίας, της Σπάρτης, της Εφέσου, των Δελφών, της Αιτωλίας, της Βοιωτίας, της Ρόδου, της Κύπρου, της Σικελίας κ.α.
Περιγράφοντας τους αττικούς μήνες θα αρχίσουμε από τον πρώτο που είναι ο «Εκατομβαιών» (15/7-15/8) προς τιμήν του Απόλλωνα και τις θυσίες εκατομβών που γινόταν γι αυτόν.
Στη συνέχεια έχουμε τον «Μεταγειτνιώνα» (15/8-15/9) επειδή το μήνα αυτό (όπως άλλωστε και σήμερα!) μετοικούσαν και άλλαζαν γειτονιά οι Αθηναίοι για διαφόρους λόγους που ισχύουν μέχρι και σήμερα.
Ακολουθεί ο «Βοηδρομιών» (=έκκληση για βοήθεια) (15/9-15/10) εις ανάμνησιν της βοήθειας του Θησέα για να αποκρουστεί η εισβολή των Αμαζόνων στην Αττική.
Έπεται ο «Πυανεψιών» (15/10-15/11) για το έδεσμα από κυάμους ή κυάνους (κουκιά) που προσέφεραν προς τιμήν του Απόλλωνα. Πολλοί μάλιστα κατά παράδοση μέχρι σήμερα φυτεύουν αυτό τον μήνα τα κουκιά.
Ακολουθεί ο «Μαιμακτηριών» (15/11-15/12) για τα «Μαιμακτήρια» γιορτή προς τιμήν του μαιμάκτη (σφοδρού, πιθανότατα λόγω καιρού) Δία.
Στη συνέχεια έρχεται ο «Ποσειδεών» (15/12-15/1) προς τιμήν του Ποσειδώνα των βροχών και των υδάτων, και ακολουθεί ο «Γαμηλιών» (15/1-15/2). Ο μήνας ήταν ιερός της Ήρας και κατ’ έθιμον γίνονταν τότε οι περισσότεροι γάμοι. Σήμερα δυστυχώς δεν έχουμε αντίστοιχο μήνα, μιας και οι γάμοι τείνουν να καταργηθούν!.....
Μετά έρχεται ο «Ανθεστηριών» (15/2-15/3) όπου γινόταν μεγάλη γιορτή προς τιμήν των πρώτων ανθέων και του Διονύσου, η οποία περιελάμβανε και τα «πιθοίγια» (το άνοιγμα των οινοβαρελίων της νέας εσοδείας). Μάλιστα κατ’ αυτήν απολυόνταν προσωρινά κρατούμενοι των φυλακών με την υπόσχεση ότι δεν θα αποδράσουν!
Ακολουθεί ο «Ελαφηβολιών» (15/3-15/4) προς τιμήν της τοξοβόλου Αρτέμιδας και στη συνέχεια ο «Μουνιχιών» (15/4-15/5) προς τιμήν της Αρτέμιδας Μουνιχίας (Μουνιχία λεγόταν και το Τουρκολίμανο του Πειραιά, και νυν -από το 1967- Μικρολίμανο...)
Ο προτελευταίος μήνας ήταν ο «Θαργηλιών» (15/5-15/6) εκ του «θέρειν την γην» (από τη θερμότητα της εποχής) προς τιμήν πάλι της Αρτέμιδας και του Απόλλωνα, και τελειώνει το έτος με τον «Σκιροφοριώνα» (15/6-15/7) από τα σκίρα, τα πλατύγυρα άσπρα καπέλα, που φορούσαν οι Αθηναίοι στη γιορτή της Σκιράδος Αθηνάς.
Αν σήμερα -και ειδικά στον δυτικό κόσμο- έχουμε γίνει πολλών πραγμάτων αμνήμονες, η αρχαία ζωή βλέπουμε ότι ήταν γεμάτη (θρησκευτικές) γιορτές και μνήμες.