Είναι εκπληκτικό, όπως μας λένε οι ειδικοί, το γεγονός ότι κάθε χρόνο, και ελέω τεχνολογίας, χάνονται κάποιες χιλιάδες γλώσσες και κάποια εκατομμύρια λέξεις από όλον τον κόσμο.

Και είναι εξίσου εκπληκτικό, μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, το πώς διασώζονταν λέξεις αναλλοίωτες και άφθαρτες δια μέσου των αιώνων.

Το φαινόμενο είναι έκδηλο στο τοπικό ιδίωμα της Σάμου (όσο μέχρι σήμερα έχει επιζήσει) αλλά και σε όλα τα ιδιώματα της χώρας, Κρήτη, Κύπρος, Κάρπαθος, Ήπειρος κ.α.

Πέρασαν απ’ αυτά τα μέρη ξένες μπότες και καταλήψεις, Πέρσες, Τούρκοι, Φράγκοι, Ενετοί, και όμως έφτανε μια μιλιά της μάνας ή του παππού να χουχουλίσει μια λέξη και να τη φτάσει ζωντανή μέχρι τις μέρες μας.

Φράσεις, ρητά και συνήθειες πανομοιότυπες με την αρχαία μας εποχή. Κι ας σταχυολογήσουμε:

Όταν θέλουμε να επιτιμήσουμε κάποιον, δαγκώνουμε κεκαμμένο τον δείκτη του χεριού, όπως το αρχαίο «δάκνω».

Τις φρυγανιές τις λέμε «καπύρες» από το αρχαίο «καπυρός» που σημαίνει φρυγανισμένος.

«Γκυνόστομο» λέμε στη Σάμο μέτρο μήκους περίπου όσο η ανοιχτή μας παλάμη, δηλαδή 20 εκατοστά, και είναι το αρχαίο «κυνόστομον» δηλαδή όσο ανοίγει το στόμα ένας σκύλος.

Βάζουμε ταμπέλες «προσοχή ο σκύλος δαγκώνει» και οι αρχαίοι ομοίως έγραφαν «ευλαβείσθαι την κύνα» δηλ. να τον φοβάστε, να τον προσέχετε.

Στο φτέρνισμα απαντούμε «γείτσες» ή «Χριστός του». Ομοίως εκείνοι έλεγαν «Ζευς σώσον!»

Απαγορευόταν στα παιδιά να σταυρώνουν τα πόδια τους καθήμενα, όπως και μεις συνηθίζαμε μέχρι πρόσφατα να τους λέμε: «Τούρκο σκότωσες;», δηλαδή αντρείεψες και κάθεσαι έτσι;

Για να αποκοιμηθεί το μωρό τού τραγουδούσαν «βαυκαλήματα», σαν το δικό μας «νάνι-νάνι» και μάλιστα σε ήχο α’ παθητικό, που στα μακάμια λέγεται «υπνωτικός»!

Έλεγαν «ονοβάτιδα» την διαπομπευόμενη, όπως λέμε και σήμερα: «πρόσεξε, γιατί θα σε καθίσουν στον γάιδαρο!»

Το επίρρημα «χαμάδις» σήμαινε «καταγής», και τις γλυκές ντόπιες ελιές που πέφτουν τις λέμε «χαμάδες», όπως λέμε και «τσακιστές» τις αρχαίες «θλαστές».

Τα έθιμα του γάμου απαράλλαχτα, παρόλο που αλλάξαν οι θεοί:

«Καταχύσματα» το σημερινό ρύζι, κυδώνι για τα γλυκά λόγια του ζευγαριού και ρόδι για τη συζυγική αρμονία.

Η νταντά («τίτθη») μάσαγε την τροφή -σαν το σημερινό μπλέντερ_ πριν τη δώσει στο μωρό.

Μασούσαν και τότε μαστίχα, έβαζαν χρυσά δόντια, και έκαναν οι γυναίκες αποτρίχωση προσώπου («παρατίλλεσθαι»).

Περιττό να πούμε ότι όλα τα ομαδικά παιχνίδια της πρόσφατης γειτονιάς ήταν αρχαία (χαλκήμυία η τυφλόμυγα, κλήδονας, χύτρα δηλαδή κλωτσοσκούφι, αμάδες, τηλέφιλον, διελκυστίνδα, αρτιασμός δηλ. μονά-ζυγά, όλα τα παιχνίδια με το τόπι, μακριά γαϊδούρα κλπ)

Οι αρχαίοι Αθηναίοι έτρωγαν την Άνοιξη το χόρτο βοϊδόγλωσσο («βούγλωσσον») τηγανητό όπως και σήμερα στη Σάμο.

Έμπαιναν ανυπόδητοι στα συμπόσια και στα ξένα σπίτια, και έπιναν κρασί στα συμπόσια με τη σειρά και προς τα δεξιά («επί δεξιά»).

Ευχόταν «ζήσειας» που είναι το, μέσω της λατινικής, σημερινό «εβίβα», και το bisτων θεατών του θεάτρου ήταν το τότε «αύθις», δηλαδή πάλι.

Στα λουτρά μετά το ζεστό νερό κατέχεαν κρύο για σφρίγος και ενδυνάμωση, κάτι που θυμίζει το σκοτσέζικο ντους, στα δε συμπόσια συνήθιζαν, προφανώς λόγω οικονομίας αλλά και παρεϊστικης προθυμίας, να συνεισφέρουν φαγητά και γλυκά, τον λεγόμενο σήμερα (εκ της τουρκοαραβικής) ρεφενέ, που τότε λεγόταν «δείπνον από σπυρίδος».

«Σπυρίδα» ήταν το καλαθάκι με το οποίο κουβαλούσε ο κάθε συνδαιτημόνας τα μεζεδάκια του.

Πόσο αλήθεια μοιάζουν οι εποχές και οι άνθρωποι! ….