Η εποχή του χειμώνα χαρακτηρίζεται από έξαρση των ιώσεων, λόγω εξάντλησης του ανθρώπινου οργανισμού από τις κλιματολογικές συνθήκες αλλά και από τη συγκέντρωση πολλών ατόμων σε κλειστούς, μη καλά αεριζόμενους χώρους. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες ιών-παθογόνων μικροοργανισμών, οι οποίοι υπό κατάλληλες συνθήκες διεισδύουν στον ανθρώπινο οργανισμό, από διαφορετικές πύλες εισόδου, προκαλώντας βλάβη σε διάφορα όργανα και συστήματα, με τις ανάλογες κλινικές εκδηλώσεις. Οι ίδιοι μικροοργανισμοί, εκτός από τις μεμονωμένες οργανικές βλάβες, προκαλούν και γενικευμένες συστηματικές εκδηλώσεις, όπως ο πυρετός, το ρίγος, η κακουχία και οι μυαλγίες, μέσω έκκρισης τοξικών ουσιών στη συστηματική κυκλοφορία.

Κοινές εποχικές ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού και γαστρεντερικού συστήματος μπορούν να προσβάλουν τον καρδιακό μυ, προκαλώντας φλεγμονή, σε άλλοτε άλλο βαθμό, καταστροφή των καρδιακών κυττάρων και καρδιακή δυσλειτουργία. Η τελευταία στο πλείστο των περιπτώσεων είναι παροδική και αναστρέψιμη, είτε διαδράμει κλινικά έκδηλη, οπότε και διαγιγνώσκεται, είτε είναι σιωπηλή και παραμένει αδιάγνωστη. Σε ένα όμως ποσοστό έως και 15% των ατόμων που προσβάλλονται από μυοκαρδίτιδα, η βλάβη είναι εκτεταμένη και μη αναστρέψιμη, οδηγώντας στην ανάπτυξη της καρδιακής νόσου, Διατατική Μυοκαρδιοπάθεια (DCM), που εξελίσσεται σε καρδιακή ανεπάρκεια. Η δραματικότερη εκδήλωση της ιογενούς προσβολής της καρδιάς είναι ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος, που οφείλεται σε κακοήθεις αρρυθμίες. Μπορεί να εμφανιστεί πρώιμα ως κατάληξη της οξείας κεραυνοβόλου μυοκαρδίτιδας, τις πρώτες τέσσερις μέρες της ίωσης, ή όψιμα ως κατάληξη της καρδιακής ανεπάρκειας που αναπτύσσεται στην πορεία της λοίμωξης.

Η συχνότερη αιτία ιογενούς μυοκαρδίτιδας είναι ο ιός Coxsackie B. Άλλοι ιοί που είναι καρδιοτρόποι, είναι ο αδενοϊός, ο κυτταρομεγαλοϊός, ο ιός της ηπατίτιδας Α και C, οι Echo, Ebstein Barr, HIV και άλλοι.

Όμως κινδυνεύουμε όλοι από ιογενή προσβολή της καρδιάς; Φαίνεται πως όχι!

Έχει αποδειχθεί πως για να προσβληθεί ο καρδιακός μυς από ιό, θα πρέπει να επιτρέψει ο ίδιος τη διείσδυση του ιού στα κύτταρά του. Η εφαρμογή της αιματηρής διαγνωστικής μεθόδου ενδομυοκαρδιακής βιοψίας, με λήψη ιστού από προσβεβλημένες καρδιές, αλλά και η μελέτη της καρδιάς που αφαιρέθηκε από μεταμοσχευθέντες (με Διατατική Μ.Κ.Π.), αποκάλυψε την παρουσία συγκεκριμένων υποδοχέων - ανατομικές μικροδομές - στην επιφάνεια των μυοκαρδιακών κυττάρων, που συμμετέχουν στην είσοδο του ιού. Εάν υπάρχουν άτομα με αυξημένη έκφραση αυτών των μικροδομών στην καρδιά τους, με αποτέλεσμα να θεωρείται ότι έχουν προδιάθεση στις μυοκαρδιακές λοιμώξεις και επομένως κινδυνεύουν περισσότερο, αυτό είναι ένα θέμα που ακόμα διερευνάται από εξειδικευμένες μελέτες.

Στον αντίποδα, ρόλο παίζει και η ανοσιακή απάντηση - άμυνα - του κάθε οργανισμού. Η κλινική εκδήλωση της μυοκαρδίτιδας μπορεί να είναι:

- Aσυμπτωματική
- Υποξεία, με ήπια κλινική συμπτωματολογία
- Οξεία, με εκδηλώσεις οξείας καρδιακής ανεπάρκειας
- Κεραυνοβόλος
- Yπεροξεία, με εκδήλωση καρδιογενούς καταπληξίας

- Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος
Η διάγνωση της ιογενούς μυοκαρδίτιδας τίθεται με συνδυασμό της κλινικής εικόνας, του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και της ανίχνευσης αυξημένων τιμών κάποιων ενζύμων στο αίμα.

Επικουρικά μπορεί να βοηθήσει ενίοτε και ο υπέρηχος καρδιάς.

Οι μυοκαρδιακές βλάβες που προκαλούνται από ιώσεις (σε οποιαδήποτε φάση τους), μπορούν να απεικονιστούν με μαγνητική τομογραφία καρδιάς με χρήση σκιαγραφικού (CMR-Gd-DTPA). Εάν διαπιστωθούν τέτοιου είδους βλάβες, στη συνέχεια θα πρέπει ο ασθενής να υποβληθεί στην αιματηρή διαγνωστική μέθοδο της ενδομυοκαρδιακής βιοψίας, με καθετηριασμό της καρδιάς για λήψη υλικού προς ιστολογική εξέταση (EMB) και περαιτέρω διερεύνηση προκειμένου να οριστεί ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισης.

Συμβουλές
Ασθενείς που παρουσιάζουν ιογενή εμπύρετη λοίμωξη, η οποία επιμένει και εξελίσσεται σε εμφάνιση ύποπτων συμπτωμάτων, θα πρέπει να αναζητούν ιατρική εκτίμηση. Μεγαλύτερη προσοχή συνιστάται σε άτομα ηλικιωμένα, παιδιά και βρέφη ή ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, οι οποίοι πρέπει να αναζητούν γιατρό γρηγορότερα.

Έχει διαπιστωθεί παγκοσμίως ότι το 8% - 20% των νέων ενήλικων ασθενών, έως 40 ετών, που κατέληξαν με αιφνίδιο καρδιακό θάνατο, είχαν προσβληθεί από μυοκαρδίτιδα.

Το αντίστοιχο ποσοστό στα βρέφη με σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS), φτάνει το 16%.
Σημαντικές και γενικευμένες οδηγίες προφύλαξης που δίδονται κάθε χρόνο στην εποχή έξαρσης των ιώσεων για την κοινωνική υγεία, ισχύουν και εδώ:

1) Υγιεινοδιαιτητικός τρόπος ζωής. Διατροφική και φυσική ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού, με τροφές πλούσιες σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία πρωτεΐνες και αντιοξειδωτικά. Καλή ενυδάτωση του οργανισμού, φυσική, καθημερινή δραστηριότητα και τακτική επαφή με τη φύση και καθαρό περιβάλλον. Αποφυγή τού στρες και των τοξικών επιδράσεων σε οποιαδήποτε μορφή. Προσοχή στην αλόγιστη κατανάλωση φαρμάκων και εφαρμογή των βασικών κανόνων υγιεινής και αντισηψίας.
2) Αποφυγή της καταπόνησης του οργανισμού, με καθημερινή τακτική ξεκούραση και ανάπαυση.
3) Αποφυγή συγκέντρωσης πολλών ατόμων σε μη αεριζόμενους χώρους. Απομάκρυνση από άτομα που νοσούν από κάποιο λοιμώδη παράγοντα.

Τελικά βασικός παράγοντας που καθιστά τον ανθρώπινο οργανισμό ευάλωτο σε παθογόνες προσβολές, είναι η καταπόνηση και «κακομεταχείρισή» του από τον ίδιο τον άνθρωπο.