«Παιδιά μόνα αντιμέτωπα με την ανασφάλεια», είναι ο τίτλος κειμένου που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που περιγράφει τις συνθήκες υπό τις οποίες επιβιώνουν μόνα τους τα ασυνόδευτα παιδιά στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης.

Παράλληλα, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες καλεί τις ελληνικές αρχές να προστατεύσει τα περισσότερα από 1.600 ασυνόδευτα παιδιά που βρίσκονται στα ΚΥΤ.

Η αφήγηση του μικρού Zemar και του 14χρονου Quasim για το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης τη Μόρια είναι γροθιά στο στομάχι.

Φρίκη από την πρώτη μέρα στη Μόρια

Ο Zemar ήταν μόλις 15 χρονών όταν έφτασε από το Αφγανιστάν στο κέντρο υποδοχής στη Μόρια στο νησί της Λέσβου τον περασμένο μήνα. Είχε επιζήσει από μια σειρά από τραυματικές εμπειρίες και μόλις είχε χωριστεί από την οικογένειά του. Χρειαζόταν ηρεμία. Αλλά δεν τη βρήκε.

Το πρώτο του βράδυ εκεί, κάποιος έκλεψε την τσάντα του. Η απώλεια αυτή επιδείνωσε τη μοναξιά που ένιωθε.

«Μου πήραν τα πάντα», λέει. «Δεν είχα κανέναν να μιλήσω.»

Λίγα βράδια αργότερα, δέχθηκε επίθεση από τρεις ενήλικους άντρες, ενώ κοιμόταν. Ξύπνησε, τούς απώθησε και κατέφυγε σε μια αστυνομική περίπολο στην κεντρική πύλη της Μόριας. Όπως λέει, πέρασε το βράδυ στο πεζοδρόμιο ασφαλής, αλλά χωρίς να μπορεί να εξηγήσει στους αστυνομικούς τι είχε γίνει, καθώς δεν υπήρχε διερμηνέας.

Οι συνθήκες έχουν γίνει ζοφερές στο κέντρο υποδοχής για αιτούντες άσυλο στη Μόρια, όπου πλέον διαμένουν 13.800 άνθρωποι – πέντε φορές πάνω από την χωρητικότητά του – σε κοντέινερ και σκηνές μέσα στο κέντρο καθώς και σε έναν παρακείμενο ελαιώνα. Σχεδόν 1.000 παιδιά, τα περισσότερα στην εφηβεία, ζουν στη Μόρια, χωρίς γονείς ή συγγενείς. Τα μισά από αυτά φιλοξενούνται σε τέσσερις προστατευμένες πτέρυγες με σήμανση Α έως Δ και μια Ασφαλή Ζώνη, τα υπόλοιπα όμως είναι αναγκασμένα να κοιμούνται σε μια μεγάλη σκηνή, γνωστή ως Rubb Hall, όπου μένουν επίσης ενήλικοι αιτούντες άσυλο.

«Όλοι μας νιώθουμε άχρηστοι… Έχω τρομερό άγχος. Χάνω σιγά σιγά τη μνήμη μου. Κάθε φορά που κοιμάμαι, βλέπω εφιάλτες. Το μόνο που θέλω είναι να δω ξανά την οικογένειά μου», λέει ο Zemar.

Ο αριθμός των παιδιών αιτούντων άσυλο που βρίσκονται χωρίς τους γονείς τους στην Ελλάδα έχει αυξηθεί σε 4.600, το υψηλότερο επίπεδο από το 2016. Μόλις ένα στα τέσσερα παιδιά μένει σε ξενώνα κατάλληλο για την ηλικία του, ενώ πάνω από 1.000 παιδιά έχουν οδηγηθεί στην αστεγία ή μένουν σε άτυπα καταλύματα, όπως καταλήψεις.

«Μητέρα; Πατέρα; Πού είστε;»

Ο 15χρονος Zemar* έφτασε στη Λέσβο από το Αφγανιστάν μαζί με τους γονείς του. Μένει στο κέντρο υποδοχής στη Μόρια.

Ο Zemar διέφυγε από το Αφγανιστάν με την οικογένειά του όταν οι Ταλιμπάν σκότωσαν τον μεγαλύτερο αδερφό του με την αιτιολογία ότι συνεργαζόταν με τις αφγανικές αρχές. Χωρίστηκε βίαια από τους γονείς του σε μια τουρκική παραλία όταν οι διακινητές τούς ανάγκασαν να επιβιβαστούν, μαζί με άλλα 50 άτομα, σε ένα μικρό φουσκωτό σκάφος μέσα στη νύχτα, με προορισμό τη Λέσβο. Κάποιοι δεν κατάφεραν να μπουν εγκαίρως στο σκάφος κι έτσι έμειναν πίσω.

«Μητέρα; Πατέρα; Πού είστε;» ούρλιαζε ο Zemar μέσα στο σκοτάδι, χωρίς όμως να πάρει καμία απάντηση.

Το επόμενο πρωί από την επίθεση που δέχτηκε ο Zemar στον ύπνο του, οι αρχές, με τη βοήθεια της ΜΕΤΑδρασης, εταίρου της Ύπατης Αρμοστείας, βρήκαν μια θέση για τον Zemar σε έναν από τους προστατευμένους χώρους για ασυνόδευτα παιδιά, την Πτέρυγα Α, όπου διαμένουν 150 αγόρια από το Αφγανιστάν και τη Συρία.

«Στην Πτέρυγα Α είναι καλύτερα, όμως τα αγόρια είναι ευέξαπτα», λέει ο Zemar. «Ορισμένες φορές καυγαδίζουν. Όποτε με βλέπουν, με παρενοχλούν. Τις προάλλες, κάποιος τράβηξε μαχαίρι και τραυματίστηκε ένα αγόρι», προσθέτει.

Οι εντάσεις είναι κάτι συνηθισμένο. Τον Αύγουστο, ένα αγόρι από το Αφγανιστάν μαχαίρωσε θανάσιμα ένα άλλο αγόρι κατά τη διάρκεια συμπλοκής στην Ασφαλή Ζώνη.

O Zemar ελπίζει να έρθει σύντομα σε επαφή με τους γονείς του. Ο Qasim, αντίθετα, έχασε τα ίχνη των γονιών του από τότε που διέφυγε από το Ισλαμικό Κράτος όταν μπήκε στην πόλη του, την Deir ez-Zor της Συρίας.

Ο δεκατετράχρονος Qasim, που μεταφέρθηκε κι αυτός από τις αρχές στην Πτέρυγα Α, είναι καταβεβλημένος από τις δοκιμασίες που πέρασε και από την παραμονή του στη Μόρια.

«Το μόνο που θέλω είναι να ξεκουραστώ, να είμαι ασφαλής και να πάω σχολείο», λέει ο Qasim, ο οποίος έχει ήδη υποβάλει αίτηση επανένωσης με τον αδερφό του που ζει στη Γερμανία. Έχει χάσει χρόνια σχολικής εκπαίδευσης και θέλει απεγνωσμένα να βρεθεί ξανά σε μια σχολική αίθουσα με συνομηλίκους του. «Στη Συρία πήγα σχολείο μόνο για τρία χρόνια. Το σχολείο ήταν καλό, αλλά το βομβάρδισαν, κι έτσι δεν μπορούσαμε να πάμε πλέον», λέει.

Παρά τα προβλήματα, ο Qasim και ο Zemar λένε ότι αισθάνονται τυχεροί που μένουν σε έναν από τους σχετικά προστατευμένους χώρους για ασυνόδευτα παιδιά στο κέντρο υποδοχής και όχι στο Rubb Hall ή στον δρόμο.

«Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν υπερδυνάμεις. Πρέπει να κάνουν κάτι για τη Μόρια», αναφέρει ο Zemar.

Τα ονόματα του Zemar και του Quasim έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας.

Έκκληση για ασυνόδευτα παιδιά

Τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους για να παρέχουν προστασία στα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες που έχουν υπομείνει, όχι μόνο επικίνδυνα ταξίδια,  αλλά και που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν κινδύνους και κακουχίες μόλις βρεθούν στην Ευρώπη, όπως  επισφαλείς συνθήκες στέγασης, λανθασμένη καταγραφή τους ως ενήλικοι και έλλειψη κατάλληλης φροντίδας, αναφέρει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στης τελευταία έκθεσή της με τίτλο Ταξίδια Απελπισίας (Desperate Journeys). Όπως τονίζεται ότι από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο του 2019, περίπου 80.800 άνθρωποι έφθασαν στην Ευρώπη μέσω οδών της Μεσογείου. Ο αριθμός αυτός είναι μικρότερος από τους 102.700 που έφθασαν την ίδια περίοδο το 2018. Πάνω από το ένα τέταρτο των αφίξεων ήταν παιδιά, πολλά από τα οποία ταξίδευαν χωρίς τους γονείς τους.

Η Ελλάδα έχει δεχθεί φέτος την πλειοψηφία των αφίξεων κατά μήκος της περιοχής της Μεσογείου – περισσότερες αφίξεις από την Ισπανία, την Ιταλία, τη Μάλτα και την Κύπρο συνδυαστικά. Μέχρι στιγμής, περισσότερα από 12.900 παιδιά έφθασαν στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 2.100 ασυνόδευτων ή χωρισμένων από την οικογένειά τους παιδιών, πολλά από τα οποία προέρχονται από το Αφγανιστάν, τη Συρία και άλλες χώρες που ταλαιπωρούνται από συγκρούσεις και βία. Ιδιαίτερα μεγάλη ανησυχία προκαλούν οι ανθυγιεινές συνθήκες στα υπερσυνωστισμένα κέντρα υποδοχής στα νησιά του Αιγαίου.

ΥΑ σε ΕΕ : Επιταχύνετε την οικογενειακή επανένωση

Οι ελληνικές αρχές ανακοίνωσαν μέτρα για την ανακούφιση του υπερπληθυσμού ενώ υπάρχουν θετικά παραδείγματα μοντέλων βέλτιστης πρακτικής τα οποία εφαρμόζονται, όπως η αναδοχή στο πλαίσιο της κοινότητας, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία, η οποία ωστόσο σημειώνει ότι ως τα τέλη Σεπτεμβρίου, τα περισσότερα ασυνόδευτα παιδιά στην Ελλάδα εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε ακατάλληλες συνθήκες στέγασης. Δεδομένων των εξαιρετικά επικίνδυνων συνθηκών που αντιμετωπίζουν, η Υ.Α. απευθύνει έκκληση στα ευρωπαϊκά κράτη να ανοίξουν θέσεις για τη μετεγκατάσταση των παιδιών ως μια χειρονομία αλληλεγγύης και να επιταχύνουν τις μεταφορές για τα παιδιά που πληρούν τα κριτήρια για οικογενειακή επανένωση.

Ενώ έχουν επιτευχθεί πολλά θετικά βήματα σε όλη την Ευρώπη προς τη βελτίωση της παροχής προστασίας, στην έκθεση καταδεικνύεται ότι χρειάζεται να γίνουν περισσότερα για να επιλυθούν μερικές από τις προκλήσεις που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τα παιδιά. Στις συστάσεις της, η έκθεση καλεί τα ευρωπαϊκά κράτη να βάλουν επειγόντως ένα τέλος στη χρήση της κράτησης των παιδιών για λόγους που αφορούν τη μετανάστευση, να ορίσουν καταρτισμένους επιτρόπους ή κοινωνικούς λειτουργούς και να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες θα μπορούν να λάβουν εκπαίδευση. Σε όλη την Ευρώπη, τα παιδιά μπορεί επίσης να πασχίζουν να αναγνωριστούν ως παιδιά και η έκθεση καλεί για τη χρήση ολιστικών και πολυεπιστημονικών μεθόδων για τον προσδιορισμό της ηλικίας ενός παιδιού.

Κρίσιμη η κατάσταση σε Μόρια και Σάμο

Η κατάσταση στη Μόρια είναι πλέον κρίσιμη, και οι κίνδυνοι που διατρέχουν τα ασυνόδευτα παιδιά είναι πολύ μεγάλοι», λέει ο Philippe Leclerc, Αντιπρόσωπος του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα και προσθέτει: «Η ελληνική κυβέρνηση, με την κρίσιμη υποστήριξη των ευρωπαϊκών κρατών, πρέπει να λάβει επείγοντα μέτρα για να διασφαλίσει την προστασία αυτών των παιδιών»

Στο κέντρο υποδοχής που βρίσκεται στο Βαθύ Σάμου, περισσότερα από δώδεκα ασυνόδευτα κορίτσια κοιμούνται εκ περιτροπής σε ένα μικρό κοντέινερ, ενώ κάποια άλλα παιδιά αναγκάζονται να κοιμούνται στις οροφές των κοντέινερ. Τα ασυνόδευτα παιδιά μπορεί να βιώνουν συνθήκες ανασφάλειας επί μήνες, περιμένοντας να εγκριθεί η μεταφορά τους σε ξενώνες, κάτι που επηρεάζει περαιτέρω αρνητικά την ψυχική και σωματική τους κατάσταση.