Με τη δέσμευση του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Δημήτρη Βίτσα από τη Μυτιλήνη τον περασμένο Μάιο ότι το φθινόπωρο στα νησιά θα βρίσκεται ο «ακριβής» αριθμός των ατόμων που μπορούν να φιλοξενηθούν στα ΚΥΤ (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης) και συγκεκριμένα της Μόριας στα 3.500 άτομα, αρκετοί θεωρούσαν ότι υπολόγιζε στις ροές. Όπως αποκάλυψε το «Ε» ο κ. Βίτσας δεν υπολόγιζε στις ροές από την Τουρκία, τις οποίες και δεν μπορεί να ελέγξει, αλλά στη δημιουργία δομών στην ενδοχώρα για την άμεση μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο- κυρίως ευάλωτων περιπτώσεων που πληθαίνουν στον καταυλισμό. Πολλά στοιχεία όμως δείχνουν ότι οι ήδη υφιστάμενες δομές ασφυκτιούν, εξ ου και το γεγονός ότι πάνω από 2.000 αιτούντες άσυλο, για τους οποίους έχει αρθεί ο γεωγραφικός περιορισμός, αναμένουν εδώ και καιρό να μεταφερθούν στον Πειραιά.

Παράλληλα συνεχίζουν να φτάνουν κατά μέσον όρο 75 άτομα καθημερινά, τα οποία προστίθενται στον πληθυσμό που ήδη παραμένει στα νησιά. Στην ενδοχώρα υπάρχουν 26 κέντρα φιλοξενίας όπου διαμένουν 15.883 άτομα, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, στα οποία οι επικρατούσες συνθήκες χαρακτηρίζονται ασφυκτικές. Την ίδια στιγμή, στο πρόγραμμα παραμονής σε διαμερίσματα υπάρχουν 25.119 θέσεις (εκ των οποίων το 58% στην Αθήνα, το 36% στην υπόλοιπη Ελλάδα και το 6% στα νησιά) και η πληρότητα βρίσκεται στο 98%. Προκειμένου να αδειάσουν κάποιες θέσεις, θα πρέπει να επιταχυνθεί το πρόγραμμα οικογενειακών επανενώσεων. Ο αιτών άσυλο στην Ελλάδα που έχει γονείς, παιδιά ή είναι ανήλικος και έχει αδέλφια σε άλλο κράτος-μέλος μπορεί να υποβάλει αίτημα οικογενειακής επανένωσης προκειμένου να μεταβεί εκεί όπου βρίσκεται η οικογένειά του. Όμως, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, 3.163 άτομα αν και έχουν λάβει θετική απάντηση από άλλα κράτη περιμένουν μήνες για να... μπουν στο αεροπλάνο.

Ασφυκτιούν και στην ενδοχώρα

Εξαιτίας της έλλειψης κενών θέσεων στα κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα τον τελευταίο μήνα έχουν περιοριστεί και οι μεταφορές από τα νησιά, ενώ υπάρχουν πολλά άτομα για τα οποία έχει γίνει άρση γεωγραφικού περιορισμού. Τα στοιχεία δείχνουν ότι από τις 25 Ιουνίου 2018 έως τις 29 Ιουλίου 2018 συνολικά 2.237 άτομα μεταφέρθηκαν από τα νησιά στην ενδοχώρα. Ταυτόχρονα οι καθημερινές αφίξεις από την Τουρκία γεμίζουν και πάλι ασφυκτικά τα ΚΥΤ. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, 2.994 άτομα έφθασαν από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά. Με βάση στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ αυτή τη στιγμή 8.499 πρόσφυγες και μετανάστες βρίσκονται στη Λέσβο, η πλειονότητα των οποίων στο hotspot (ή αλλιώς ΚΥΤ) στη Μόρια. Στη Χίο, κυρίως στο hotspot στη ΒΙΑΛ παραμένουν 2.175 άτομα, στη Σάμο 3.218, τα οποία βρίσκονται στο hotspot στο Βαθύ που έχει φτιαχτεί για να φιλοξενεί έως 650 άτομα, στην Κω 1.275 άτομα και στη Λέρο 511.

Οι επιστροφές είναι μηδενικές

Η Κοινή Δήλωση Ελλάδας - Τουρκίας αποδείχθηκε αποδοτική όσον αφορά τη μείωση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά. Αν και στα ελληνικά νησιά φτάνουν καθημερινά δεκάδες πρόσφυγες και μετανάστες, η κατάσταση δεν έχει καμία σχέση με τις αφίξεις το 2015 που είχαν φτάσει και τα 10.000 άτομα την ημέρα. Όμως στο τμήμα της Κοινής Δήλωσης που αφορά την αντίστροφη πορεία, δηλαδή τις επιστροφές από τα ελληνικά νησιά προς την Τουρκία, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά. Μάλιστα, ειδικά το πρώτο εξάμηνο του 2018 ο μηχανισμός των επιστροφών βαίνει προς απενεργοποίηση. Το 2016 και μάλιστα από τον Απρίλιο και μετά, επέστρεψαν στην Τουρκία 801 άτομα, το 2017, 683 άτομα, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2018 μόνο 189 άτομα επέστρεψαν στην Τουρκία.

Συνολικά από τον Απρίλιο του 2016 έως και τις 31 Ιουλίου 2018 μέσω της εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. - Τουρκίας (20 Μαρτίου 2016) έχουν επιστρέψει στην Τουρκία 1.673 άτομα. Το 39% όσων επέστρεψαν ήταν Πακιστανοί, συνολικά 656 άτομα, το 18% Σύροι, 304 άτομα, ενώ επεστράφησαν 189 Αλγερινοί, 98 Μπανγκλαντεσιανοί, 95 Αφγανοί, 59 Ιρακινοί, 47 Μαροκινοί, 46 Ιρανοί, 18 Νιγηριανοί και 17 άτομα από τη Σρι Λάνκα. Ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής ζητεί πίστωση χρόνου προκειμένου να λειτουργήσει ο νέος νόμος που επισπεύδει τις διαδικασίες ασύλου και να φανούν αποτελέσματα στην πράξη. Όμως ήδη έχουν περάσει τρεις μήνες. Σύμφωνα με τις υπηρεσίες, η σύντμηση των προθεσμιών είναι μόνο μια πτυχή του προβλήματος. «Στη Μόρια έχουμε 38 εθνικότητες. Αντιλαμβάνεστε πόσους διερμηνείς χρειαζόμαστε;» τονίζουν.

Τα τραγικά λάθη της γραφειοκρατίας

Ο Αζιζολά είναι από το Αφγανιστάν και όταν έφτασε στη Μυτιλήνη ήταν 15 ετών. Στην Ελλάδα γιόρτασε τα γενέθλιά του όταν έκλεισε τα 17 του. Λίγες εβδομάδες αργότερα μπήκε στο αεροπλάνο με προορισμό τη Γερμανία, όπου αυτά τα δύο χρόνια τον περίμενε ο αδελφός του. Ο ίδιος πολλές φορές, όσο βρισκόταν στην αναμονή, έχασε το κουράγιο του. Δύο χρόνια περίμενε να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για να ταξιδέψει στη Γερμανία όπου ζει ο αδελφός του. Τα προβλήματα ξεκίνησαν από τη Λέσβο, όπου έφτασε χωρίς χαρτιά με αποτέλεσμα το ονοματεπώνυμό του να καταγραφεί λανθασμένα. Μετά την πρώτη καταγραφή περίμενε περίπου 7 μήνες και λόγω προβλημάτων υγείας μεταφέρθηκε σε δομή για ανηλίκους στη Λέσβο. «Γλίτωσε τη Μόρια», λέει στην «Καθημερινή» η Ευδοκία, εκπρόσωπος της ΜΕΤΑδρασης που είχε «αναλάβει» τον Αζιζολά. Όταν τελικά κατάφερε να καταθέσει αίτημα επανένωσης στο πλαίσιο του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, ακριβώς επειδή τα στοιχεία ήταν λανθασμένα ο αδελφός του δεν εντοπίστηκε. Μετά τρεις μήνες έφτασε απορριπτική απάντηση από τη Γερμανία. Η αλλαγή στοιχείων σήμαινε επικοινωνία με τις υπηρεσίες στο Αφγανιστάν, «κάτι που είναι σχεδόν αδύνατο», σημειώνει η Ευδοκία. Προτιμάται να γίνει τεστ DNA και έτσι το δείγμα από την Ελλάδα ταξιδεύει στη Γερμανία, μαζί με νέο αίτημα οικογενειακής επανένωσης. Σε ένα τρίμηνο οι υπηρεσίες της Γερμανίας απαντούν θετικά, αλλά η περιπέτεια δεν έχει τελειώσει. «Χρειάστηκε να περιμένουμε περίπου ένα εξάμηνο ακόμα για να βγει το εισιτήριο. Οι πρόσφυγες ταξιδεύουν με τις τουριστικές πτήσεις και πρέπει να περιμένουμε να υπάρξει θέση σε πτήση».