Στο κενό πέφτουν, δυστυχώς, όλες οι προσπάθειες που καταβάλει το προσωπικό του Κέντρου της Μόριας για να βελτιωθεί η κατάσταση και να λειτουργεί ομαλά. Οι βελτιώσεις σε πολλά σημεία του κέντρου είναι ορατές: ξεκίνησαν να λειτουργούν δύο ιατρεία, τοποθετήθηκαν 170 κοντέινερ και φαίνεται ότι υπάρχει πλάνο και γνώση του τι είναι πού και τι συμβαίνει. Όμως, ο υπερπληθυσμός που φιλοξενείται και το αποχετευτικό ζήτημα είναι κομβικά προβλήματα που αναγνωρίζει η διοίκηση. Και αν για το δεύτερο έχει δρομολογηθεί λύση με τη δέσμευση του νέου υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, με το πρώτο τα πράγματα δείχνουν ολοένα να σκουραίνουν, καθώς κανείς -εκτός ίσως από τη γείτονα- δεν μπορεί να ελέγξει τις αφίξεις. Το «Ε» προχώρησε σε αυτοψία μέσα και έξω από το Κέντρο για να παρουσιάσει την πραγματική εικόνα.

Μια πόλη περίπου 6.000 κατοίκων, προσπαθεί να καταγραφεί και να αναλυθεί, στο γραφείο του Γ. Μπαλπακάκη.

Υπερτριπλάσιες ροές από πέρσι!

Ο διευθυντής του Κέντρου, Γιάννης Μπαλπακάκης δεν θεωρεί ότι το επόμενο διάστημα θα βελτιωθεί η κατάσταση: «Διότι πέρσι την ίδια εποχή είχαμε 2,5 χιλιάδες ανθρώπους και σήμερα, αρχή της άνοιξης ακόμα έχουμε το διπλάσιο αριθμό, οπότε εκτιμώ ότι τα πράγματα δεν θα βελτιωθούν». Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι την Παρασκευή έφτασαν 96, όταν την Τετάρτη είχαν έρθει 330 και το Σάββατο 63. Συνολικά 1.968 πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν στα νησιά του βόρειου Αιγαίου το φετινό Μάρτιο. Από αυτούς 1.369 πέρασαν στη Λέσβο, 541 στη Σάμο και μόλις 58 στη Χίο. Τον Ιανουάριο είχαν περάσει 1.504 άτομα και το Φεβρουάριο 997.

Οι νεοεισερχόμενοι περιμένουν να καταγραφούν με ευθύνη της Frontex.

Αντίστοιχα τον Μάρτιο του 2017 στο βόρειο Αιγαίο πέρασαν 1.407 πρόσφυγες και μετανάστες (335 στη Λέσβο, 824 στη Χίο και 247 στη Σάμο). Ενώ το Μάρτιο του 2016, περίοδο που άρχισε να ισχύει η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, είχαν περάσει 8.604 (3.277 στη Λέσβο, 3.614 στη Χίο και 1.713 στη Σάμο).

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τουρκικής Ακτοφυλακής, όπως αυτά δημοσιεύθηκαν στη ιστοσελίδα της, σε όλη τη διάρκεια του φετινού Μαρτίου επιχείρησε 34 φορές μέσα στα τουρκικά χωρικά ύδατα και επαναπροώθησε στις ακτές 1.409 πρόσφυγες και μετανάστες.

Η μεταφορά της ευρωπαϊκής υπηρεσίας ασύλου (EASO) στην Παγανή απελευθέρωσε χώρο για τη δημιουργία ιατρείων

70% οικογένειες πλέον

Το βασικό πρόβλημα του Κέντρου είναι ο υπερπληθυσμός. Ενώ η χωρητικότητα αυξήθηκε από τα 2.000 αρχικά στα 2.200 άτομα στη συνέχεια, και τώρα στα 3.000 άτομα, οι φιλοξενούμενοι είναι διπλάσιοι. «Αυτό δημιουργεί προβλήματα στη διαμονή, και τις συνθήκες υγιεινής, αλλά και μεγάλη καθυστέρηση στις ιατρικές επισκέψεις» εξηγεί ο Γ. Μπαλπακάκης. Αρκετές οικογένειες μένουν σε σκηνές, ωστόσο, εντός αυτών έχουν τοποθετηθεί δάπεδα που απορροφούν την υγρασία, αλλά και θέρμανση. «Οι άνθρωποι αυτοί έρχονται από χώρες με προβλήματα, με πολέμους ή φτώχεια, ενώ έχουν και μεταξύ τους θρησκευτικές έριδες, με αποτέλεσμα να είναι ήδη επιβαρυμένοι και σε ένταση. Το θετικό, ωστόσο, που σημειώνεται το τελευταίο διάστημα είναι ότι το 70% όσων διαμένουν εδώ είναι οικογένειες», προσθέτει και εξηγεί ότι «οι οικογένειες είναι πιο ήρεμες. Οι άντρες που έρχονται μόνοι τους δημιουργούν περισσότερα». Επίσης, τόνισε, ότι το τελευταίο διάστημα οι διαμάχες σημειώνονται μεταξύ τους και όχι εναντίον των αρχών όπως πέρσι. Αυτές δε σχετίζονται με αφορμή μια θρησκευτική έριδα, με κλοπές κινητών ή διαμαρτυρία γιατί κάποιος κοίταξε τη σύζυγο άλλου κ. α..

«Το δικό τους βασικό πρόβλημα είναι η ανησυχία τους να φύγουν από το νησί. Εμείς προσπαθούμε όσο μπορούμε περισσότερο και με τους γιατρούς και με οφθαλμιατρείο και με οδοντιατρείο να τους υποστηρίξουμε, ώστε να αποσυμφορηθεί το Νοσοκομείο της Μυτιλήνης» ανέφερε.

Το 70% του πληθυσμού του Κέντρου αποτελείται πλέον από οικογένειες, στην πτέρυγα των ευάλωτων οικογενειών

 36% Σύροι

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Κέντρου, στο τέλος Μαρτίου βρίσκονταν στον χώρο 5.783 άτομα, εκ των οποίων οι 450 εκτός, δηλαδή στον παράλληλο καταυλισμό, γνωστό ως Olive Grove. Το 36% των «κατοίκων» είναι από τη Συρία και ακολουθούν από το Αφγανιστάν (19%), Ιράκ (17%), «άλλες» (8%), Λαϊκή Δημοκρατία Κονγκό (6%), Καμερούν (4%), Αλγερία και Ιράν (από 2%), και από 1% Αιθιοπία, Κονγκό, Παλαιστίνη, Γκάνα, Σομαλία και Υεμένη.

Με τα τελευταία στοιχεία των 5425 ατόμων που αναλύθηκαν ανά φύλο, το 66% είναι άντρες (3.593), το 34% γυναίκες (1832) και 28% ανήλικα παιδιά (1546). Οι οικογένειες είναι συνολικά 656, οι ανήλικοι ασυνόδευτοι πρόσφυγες 88, ενώ από το σύνολο των ευάλωτων περιπτώσεων που εξετάστηκαν από το ΚΕΕΛΠΝΟ, το 21% είναι γυναίκες σε κύηση, αριθμός μεγάλος! 

Ολοένα και επεκτείνεται στα γύρω χωράφια ο παράλληλος με το κέντρο καταυλισμός «Olive Grove», όπου έχουν κατασκηνώσει- τουλάχιστον- 450 άτομα.

Η αυτοψία

Το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Λέσβου, που έχει γίνει γνωστό ως Κέντρο της Μόριας επειδή βρίσκεται στην περιοχή του χωριού είναι ο χώρος όπου το Λιμενικό Σώμα παραδίδει τους πρόσφυγες και μετανάστες που έχει παραλάβει από την ακτή. Οι νεοεισερχόμενοι με την άφιξή τους καταγράφονται από τη Frontex, προχωρούν σε ιατρικό έλεγχο και στην ταυτοποίηση. Το τελευταίο είναι αρκετά δύσκολο, καθώς πολλοί δεν έχουν μαζί τους έγγραφα. Το σημαντικότερο είναι να καταγραφούν οι ηλικίες για να εντοπιστούν οι ανήλικοι ασυνόδευτοι που έχουν διαφορετική νομική μεταχείριση. Θεωρητικά η φιλοξενία κάθε νεοεισερχόμενου είναι προσωρινή και σύντομη, αφού ουσιαστικά πραγματοποιείται μόνο για το χρονικό διάστημα που απαιτείται, ώστε να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αιτημάτων και εξέτασης ασύλου.

Η δομή του Κέντρου

Υπάρχει ένας τομέας για τις ευάλωτες περιπτώσεις. Δύο χώροι για τα ασυνόδευτα ανήλικα, ο ένας άρχισε να λειτουργεί τον Ιανουάριο του 2018 (ασυνόδευτα έως 12 ετών) με τη βοήθεια του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) και της Ηλιακτίδας. Μία τρίτη πτέρυγα προορίζεται αποκλειστικά για τις γυναίκες που ταξιδεύουν μόνες (single women): «Για παράδειγμα αναφορικά με τον υπερπληθυσμό, η πτέρυγα που προορίζεται γι’ αυτή την κατηγορία είναι για 100 γυναίκες και μέσα υπάρχουν 200 κι αυτό δημιουργεί ανησυχία και ένταση μεταξύ τους»

Το προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης (ΠΡΟΚΕΚΑ) λειτουργεί με την ευθύνη της ελληνικής αστυνομίας. Εκεί βρίσκονται έγκλειστοι (υπό κράτηση) όσοι έχουν διπλή απορριπτική απόφαση και πρόκειται να επιστραφούν στην Τουρκία, αλλά και όσοι επιστρέφουν εθελούσια στις χώρες τους μέσω του ΔΟΜ.

Μέσα και έξω από το Κέντρο της Μόριας

Στη διάρκεια του 2017 τοποθετήθηκαν 170 κοντέινερ για να αντικατασταθούν οι σκηνές. «Σε πολύ τακτική βάση αναφέρουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και στην Ύπατη Αρμοστεία και στη συνέχεια αυτά μεταβιβάζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το σημαντικότερο που περιμένουμε να λυθεί είναι το αποχετευτικό, και μας το υποσχέθηκε και ο υπουργός κ. Βίτσας ότι θα λυθεί άμεσα. Γιατί όταν έγινε το Κέντρο προορίζονταν για 800 άτομα,» λέει ο διευθυντής, Γιάννης Μπαλπακάκης.

Οδοντιατρείο και Οφθαλμιατρείο που λειτουργούν γιατροί ΜΚΟ και άνοιξε πριν από λίγες εβδομάδες, με στόχο να αποσυμφορηθεί το Νοσοκομείο.

Το αποχετευτικό ζήτημα και ο υπερπληθυσμός είναι από τα σημαντικότερα προβλήματα. Για παράδειγμα εξηγεί ο διοικητής του Κέντρου, ότι έξω από τον καταυλισμό μια ΜΚΟ νοίκιασε ένα χώρο με σκοπό να το μετατρέψει σε χώρο αθλητικών δραστηριοτήτων, μπάσκετ και βόλεϊ. Όμως, όπως εξελίχθηκαν οι ροές, ο χώρος καταλήφθηκε από τις σκηνές.

Με τη βοήθεια των «Γιατρών χωρίς Σύνορα» έχουν τοποθετηθεί, τουαλέτες, βρύσες και κοντέινερ για να εξυπηρετούνται όσοι μένουν εκεί. «Όταν κάποια στιγμή φτάσουμε στους 3.000 οι άνθρωποι αυτοί θα μπουν μέσα στο Κέντρο και θα απελευθερωθεί ο χώρος για τις άλλες δραστηριότητες, αλλά δεν το βλέπουμε σύντομα», προσθέτει. 

Βρύσες και χημικές τουαλέτες τοποθέτησαν οι «Γιατροί χωρίς Σύνορα» στον παράλληλο καταυλισμό του Κέντρου, βοηθώντας πολύ την κατάσταση.

«Τι θα μαγειρέψετε σήμερα;» ρωτάμε τους Ιρακινούς. «Κοτόπουλο» μας απαντούν.