Την ανάγκη να υποστηριχθούν δράσεις προετοιμασίας των παιδιών για ένταξη στην εκπαίδευση, να ενισχυθούν ενέργειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των σχολικών κοινοτήτων και της τοπικής κοινωνίας, να λειτουργήσει νηπιαγωγείο στο ανοιχτό Κέντρο φιλοξενίας του Καρά Τεπέ αλλά και να προβλεφθεί για τη νέα σχολική χρονιά, η οργάνωση επαρκούς αριθμού τμημάτων υποδοχής σε σχολεία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τονίζει μεταξύ άλλων, ο Συνήγορος του Πολίτη σε έκθεσή του σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων στη Λέσβο, μετά την επίσκεψη κλιμακίου της Αρχής σε σχολεία, ξενώνες και χώρους φιλοξενίας στο νησί. Οι διαπιστώσεις για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών και οι προτάσεις του Συνηγόρου, στάλθηκαν στα υπουργεία Παιδείας και Μεταναστευτικής Πολιτικής.

«Σε ξενώνες (σ.σ. της Λέσβου) με έμπειρα στελέχη και πλούσιο καθημερινό πρόγραμμα, φάνηκε ότι υπήρχε μεγαλύτερη κινητοποίηση και εντονότερο ενδιαφέρον των παιδιών για την εκπαίδευση. Αντίθετα, η εικόνα που δημιουργήθηκε σε κάποιους ξενώνες (με πιο άπειρο προσωπικό και περιορισμένες προσφερόμενες δραστηριότητες) ήταν ότι σημαντικός αριθμός εφήβων ήταν πολύ αναστατωμένοι και θυμωμένοι, με αποτέλεσμα το ζήτημα της ένταξης τους στην εκπαίδευση να φαίνεται να μην τους απασχολεί τόσο πολύ», δήλωσε ο Συνήγορος του Παιδιού, Γιώργος Μόσχος.

Υπενθυμίζεται ότι σε δημοτικά σχολεία όπου λειτούργησαν προγράμματα ΖΕΠ και τμήματα υποδοχής, συνολικά εγγράφηκαν περίπου 35 παιδιά σε 3 δημοτικά σχολεία της πόλης (8ο, 11ο και 15ο ) και ξεκίνησαν να φοιτούν το Νοέμβρη του 2016.

Από τον Φεβρουάριο

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, τον Φεβρουάριο του 2017, στην οποία συμμετείχαν ο Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα δικαιώματα του Παιδιού και ομάδα επιστημονικών συνεργατών του, πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με παιδιά και εφήβους σε 8 ξενώνες φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, στο 15^ο Δημοτικό Σχολείο Μυτιλήνης, το Μουσικό Σχολείο και ένα άτυπο σχολείο για παιδιά πρόσφυγες, στο ανοιχτό Κέντρο φιλοξενίας ευάλωτων ομάδων Καρά Τεπέ και στο Κέντρο της Μόριας. Επίσης έγιναν συναντήσεις με το δήμαρχο Λέσβου, τον περιφερειακό διευθυντή Εκπαίδευσης Β. Αιγαίου, τους διευθυντές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, συντονιστές εκπαίδευσης προσφύγων και εκπροσώπους φορέων και οργανώσεων που ασχολούνται με την εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων.

Σε αριθμούς

Σύμφωνα με στοιχεία από τους αρμόδιους φορείς, τα οποία διαρκώς μεταβάλλονται, διέμεναν συνολικά τον Φεβρουάριο, τουλάχιστον 600 παιδιά πρόσφυγες που βρίσκονται σε ηλικία στην οποία υφίσταται σύμφωνα με τη νομοθεσία, δικαίωμα φοίτησης τους στο σχολείο (5-18 ετών). Συγκεκριμένα:

- 14 ασυνόδευτοι ανήλικοι στο ΚΥΤ Μόριας.

- 220 περίπου παιδιά στο Κέντρο φιλοξενίας Καρά Τεπέ.

- 190 περίπου ασυνόδευτοι ανήλικοι σε 10 ξενώνες φιλοξενίας.

- Απροσδιόριστος αριθμός παιδιών (εκτιμάται περίπου 200) σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία που διαχειρίζεται η ΑΜΚΕ «Ηλιακτίδα» με χρηματοδότηση της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες (όπου ο συνολικός αριθμός των φιλοξενούμενων, μετά τις πρόσφατες μετακινήσεις από τη Μόρια αναφέρθηκε ότι ανερχόταν στους 600).

Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι διαμένουν στους ξενώνες φιλοξενίας που διαχειρίζονται οι ΜΚΟ, ΑΜΚΕ «Ηλιακτίδα» (εφτά ξενώνες και ένα ξενοδοχείο, όπου φιλοξενούνται περίπου 145 παιδιά, εκ των οποίων εφτά κορίτσια), «Praksis» (ένας ξενώνας, 21 αγόρια) και «Μετάδραση» (ένας ξενώνας 22 αγόρια). Οι ασυνόδευτοι είναι κυρίως ηλικίας 15-17 ετών, ενώ υπάρχει ένας μικρός αριθμός παιδιών 12-14 ετών.

Στη Μόρια

Στο Κέντρο της Μόριας κατά την επίσκεψη του Συνηγόρου, τρία παιδιά είχαν «επιστραφεί» με εισαγγελική εντολή στο ΚΥΤ από δομές της ΜΚΟ «Ηλιακτίδα» όπου φιλοξενούνταν. Τα παιδιά δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για εκμάθηση γλωσσών και συμμετοχή σε μαθήματα, καθώς υπάρχουν ελάχιστα άλλα πράγματα που μπορούν να κάνουν κατά τη διάρκεια της παραμονής τους. Στην πτέρυγα των ανηλίκων έχει δημιουργηθεί ένα άτυπο «σχολείο» με τη συνεργασία της Υπηρεσίας πρώτης υποδοχής, του συντονιστή εκπαίδευσης προσφύγων του Υπουργείου Παιδείας και των εκπαιδευτικών που έχουν διοριστεί από το Δήμο μέσω προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας. Αναφέρθηκε η σκέψη - προοπτική μέσα από τα μαθήματα αυτά, τα παιδιά να ενημερώνονται και να προετοιμάζονται για ένταξη στην τυπική εκπαίδευση μόλις μεταφερθούν σε ξενώνες φιλοξενίας στην κοινότητα.

Στους ξενώνες

Η ΑΜΚΕ «Ηλιακτίδα» λειτουργεί από τον Δεκέμβρη ένα άτυπο «σχολείο» με δύο ζώνες - βαθμίδες εκπαίδευσης (9.30 - 12.00 και 12.30 - 3.00) στο οποίο παιδιά που διαμένουν σε δομές φιλοξενίας της, παρακολουθούν μαθήματα αγγλικών, ελληνικών, γεωγραφίας, διαπολιτισμικής αγωγής, ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, ιστορίας, φυσικο-μαθηματικών και δημιουργικής απασχόλησης. Στο «σχολείο» αναφέρθηκε ότι έχουν εγγραφεί και παρακολουθούν μαθήματα 114 παιδιά (60 σε κάθε ζώνη), που χωρίζονται σε τέσσερις τάξεις διαφορετικών επιπέδων. «Κατά την επίσκεψή μας στην πρωινή ζώνη, βρήκαμε περίπου 50 παιδιά, όπως όμως μας αναφέρθηκε από τα ίδια, σε καθημερινή βάση ο αριθμός είναι αρκετά μικρότερος», αναφέρει σχετικά η έκθεση.

Τα παιδιά που διαμένουν στους ξενώνες των «Praksis» και «Μετάδραση», παρακολουθούν συστηματικά μαθήματα άτυπης εκπαίδευσης στο Κέντρο Υποστήριξης Προσφύγων και Ντόπιων «Mosaik», για το οποίο εκφράζουν την ικανοποίησή τους τόσο τα ίδια όσο και τα στελέχη των οργανώσεων. Επίσης, όπως έχουμε γράψει, δημιουργήθηκε ειδική τάξη στο Εσπερινό Γυμνάσιο Μυτιλήνης για εφήβους που διαμένουν σε ξενώνες ασυνόδευτων και εγγράφηκαν σε αυτήν έντεκα παιδιά.

Πρόταση για τον Καρά Τεπέ

Στον Καρά Τεπέ -όπου υπάρχουν ήδη αρκετές οργανωμένες δραστηριότητες για τα παιδιά, συντονιστές εκπαίδευσης προσφύγων (με πιλοτικές εκπαιδευτικές δράσεις), προγράμματα τεσσάρων μη κυβερνητικών οργανώσεων-, καταγράφεται η ανάγκη για συστηματική λειτουργία σχολείου (με τη μορφή ΔΥΕΠ), τόσο για τα μικρότερα παιδιά (ηλικίας νηπιαγωγείου) μέσα στο χώρο του Κέντρου, όσο και για τα μεγαλύτερα (ηλικίας δημοτικού και γυμνασίου) κατά προτίμηση εκτός του Κέντρου. «Η εξαιρετικά συγκροτημένη λειτουργία του Κέντρου φιλοξενίας στον Καρά Τεπέ, δίνει την εντύπωση ότι θα μπορούσε εύκολα να περιλάβει μία ΔΥΕΠ νηπιαγωγείου, η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες των φιλοξενούμενων παιδιών (υπολογίζεται ότι φιλοξενούνται περίπου 45 παιδιά ηλικίας 4-5 ετών)», εξηγεί ο Συνήγορος του Παιδιού. Τα παιδιά σε ηλικία δημοτικού σχολείου (εκτιμούμενος αριθμός 150), πολλά από τα οποία παρακολουθούν μαθήματα που οργανώνουν οι ΜΚΟ, φαίνεται ότι είναι αρκετά έτοιμα και επιθυμούν να ενταχθούν σε ένα συγκροτημένο σχολικό πρόγραμμα ή σε πρόγραμμα που προσομοιάζει στην οργάνωσή του με σχολείο (όπως των ΔΥΕΠ). Πάντως επί του παρόντος η οργάνωση «Save the Children» ετοιμάζει τη λειτουργία άτυπου σχολείου για παιδιά 6-15 χρόνων, με προγράμματα για τα οποία έχει λάβει πιστοποίηση από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Στο «Ζαΐρα» - Τμήμα στα Λουτρά;

Στο ξενοδοχείο «Ζαΐρα», την ευθύνη του οποίου έχει η ΑΜΚΕ «Ηλιακτίδα», λειτουργεί ένας χώρος δημιουργικής απασχόλησης για τα παιδιά ηλικίας πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (νηπιαγωγείου - δημοτικού) που ανέρχονται σε εφτά, με μία νηπιαγωγό υπεύθυνη. «Τα παιδιά δείχνουν να θέλουν την οργανωμένη μάθηση και τη συνάντηση με άλλα παιδιά της κοινότητας, κάτι που θα μπορούσε να συμβεί αν λειτουργήσει τμήμα υποδοχής στο κοντινό σχολείο Λουτρών» λέει ο κ. Μόσχος.

Οι προτάσεις

Νηπιαγωγείο στον Καρά Τεπέ, προτείνει ο Συνήγορος του Πολίτη

 

Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις, ο Συνήγορος του Πολίτη κρίνει ότι είναι σκόπιμο το Υπουργείο Παιδείας και η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στις παρακάτω ενέργειες:

- Διευκόλυνση του έργου των ΣΕΠ με συγκεκριμένες κατευθύνσεις, βάσει και των αποφάσεων που θα ληφθούν για την περαιτέρω ένταξη των παιδιών προσφύγων στην εκπαίδευση (συντονισμός και εποπτεία του έργου των ΜΚΟ, υποστήριξη των άτυπων σχολείων και εφόσον δημιουργηθούν των ΔΥΕΠ, ανάπτυξη πιλοτικών δράσεων προετοιμασίας για ένταξη στην εκπαίδευση, δράσεις ευαισθητοποίησης των σχολικών κοινοτήτων, σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς των σχολείων, κ.ά.).

- Δημιουργία ΔΥΕΠ Νηπιαγωγείου στον Καρά Τεπέ.

- Διερεύνηση της προοπτικής λειτουργίας ΔΥΕΠ δημοτικού, με πρώτη πιθανή εφαρμογή στον χώρο κοντά στη Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής (όπου βρισκόταν το 5ο Δημοτικό Σχολείο, το οποίο μεταστεγάστηκε).

- Έναρξη νέου τμήματος υποδοχής δημοτικού στα Λουτρά ή όπου αλλού καταγράφεται σχετικό ενδιαφέρον, και εγγραφή παιδιών που διαμένουν σε διαμερίσματα με τις οικογένειές τους στα τμήματα υποδοχής των σχολείων, από όπου αποχώρησαν μαθητές λόγω μετεγκατάστασης.

- Ενίσχυση των εκπαιδευτικών του Εσπερινού Γυμνασίου με εποπτεία, κατάλληλο υλικό και κατευθύνσεις και μελέτη της προοπτικής δημιουργίας και νέων τάξεων, ανάλογα με τις ανάγκες και τα αιτήματα.

- Προετοιμασία λειτουργίας τμημάτων υποδοχής σε γυμνάσια για τη νέα σχολική χρονιά.

- Ενίσχυση προγραμμάτων - δράσεων ευαισθητοποίησης των σχολικών κοινοτήτων.

- Ενέργειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των γονέων στα σχολεία, σε συνεργασία με τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων.

- Συστηματική καταγραφή των εκπαιδευτικών αναγκών των ασυνόδευτων ανηλίκων που διαμένουν σε ξενώνες και υποστήριξη της φοίτησής τους στην τυπική και άτυπη εκπαίδευση, λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη την ηλικία των παιδιών (15-17) στον σχεδιασμό ενεργειών για την εκπαιδευτική ένταξη.

- Υποστήριξη της παραγωγής υλικού ενημέρωσης και προετοιμασίας για την ένταξη στην εκπαίδευση των ασυνόδευτων ανηλίκων που βρίσκονται στο ΚΥΤ Μόριας.