ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΚΟΡΔΑ 

Ο Μιχάλης Στ. Λημναίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αγία Παρασκευή Λέσβου. Σπούδασε στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα και στον ΟΤΕ. Υπηρέτησε την Τοπική Αυτοδιοίκηση για οκτώ χρόνια στον τέως Καποδιστριακό Δήμο της Αγίας Παρασκευής. Φανατικός θιασώτης της παράδοσης συμμετέχει σε πολιτιστικούς και λαογραφικούς συλλόγους και ασχολείται με τη Φύση και τη μητέρα Γη. Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του, έναν καλογραμμένο, χρήσιμο και ενδιαφέρον τόμο 400 περίπου σελίδων, με τον τίτλο «Αναρτήσεις και αποτυπώματα», για το οποίο και έγινε η συζήτηση που ακολουθεί. 

Δώστε μας με λίγα λόγια τα περιεχόμενα του βιβλίου σας; 

Το βιβλίο, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, περιλαμβάνει θέματα, που θα έλεγε κανένας πως δεν έχουν πολύ σχέση μεταξύ τους. Περιέχονται λοιπόν κατά σειρά, θέματα, που έχουν να κάνουν με την παράδοση του χωριού, όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα, την Αγία Παρασκευή Λέσβου. Υπάρχουν αναφορές από εθνικές, θρησκευτικές και άλλες γιορτές. Ακολουθεί αφήγηση ιστοριών με εύθυμο περιεχόμενο, ενώ στη συνέχεια καταγράφονται ταξιδιωτικές εμπειρίες από μακρινά, εκτός χώρας και νησιού, ταξίδια αλλά κι από βόλτες σε διάφορους προορισμούς του νησιού. Έπονται θέματα με αντικείμενο την Φύση και την αγροτική ζωή και σε συνέχεια περιγράφεται παρακολούθηση κάποιων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Μία άλλη ενότητα αφιερώνεται στην μνήμη προσώπων της οικογένειας μου ή γνωστών και φίλων, που για τους περισσότερους είχα κάτι προσωπικό να αναφέρω. Τέλος αναπτύσσονται διάφορα θέματα προσωπικού ενδιαφέροντος και όχι μόνο, που δεν θα μπορούσαν να ενταχθούν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες. 

Το έντυπο βιβλίο όμως έχει άλλη χάρη  

Τι σας οδήγησε να προχωρήσετε στη συγκεκριμένη έκδοση; 

Το σύνολο σχεδόν από τα κείμενα του βιβλίου βασίζονται σε εκτενή, σχετικά, γραφτά μου, που αναρτούσα κατά καιρούς στο Facebook, με αφορμή διάφορα ερεθίσματα της στιγμής, είτε από σύγχρονα γεγονότα, είτε από μνήμες που αντλούσα από την μέχρι τώρα ζωή μου. Διαπίστωσα κάποια στιγμή πως οτιδήποτε γράφεται σ’ αυτό το μέσον κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να βρίσκεται στην επιφάνεια και να είναι προσιτό στους διαδικτυακούς μας φίλους, για σχετικά λίγο καιρό. Με την πάροδο του χρόνου όμως και σε συνδυασμό με τον απέραντο αριθμό δημοσιευμάτων, με τα οποία κατακλύζεται καθημερινά το Facebook, θα «εξαφανιστεί» η όποια δημοσίευση, με συνέπεια να γίνεται από δύσκολη έως αδύνατη η άντλησή της από κάθε ενδιαφερόμενο. Κι επειδή φυσικά δεν επιθυμούσα να πάει «χαμένος» ο κόπος για την σύνταξη των γραπτών αλλά περισσότερο, επειδή πρόθεσή μου ήταν να μεταφερθούν στον σημερινό ή τον μελλοντικό αναγνώστη οι εμπειρίες ή οι σκέψεις μου, αποφάσισα την έκδοση αυτού εδώ του βιβλίου. Θα μπορούσαν, θα έλεγε κανείς, όλα αυτά τα κείμενα, να περιληφθούν σε ένα «ιστολόγιο» (ή «blog», όπως συνηθίζεται να λέγεται), σύμφωνα με την σύγχρονη τεχνολογία ηλεκτρονικής αποθήκευσης αρχείων, για να έχει πρόσβαση σ’ αυτά όποιος επιθυμούσε. Το έντυπο βιβλίο όμως έχει άλλη χάρη. Βρίσκεται διαθέσιμο σε κάποια ιδιωτική ή δημόσια βιβλιοθήκη, είναι προσιτό στον οποιονδήποτε, είτε έχει αυτός είτε δεν έχει τις γνώσεις και τα μέσα για την ηλεκτρονική ανάγνωση. 

Ένα μεγάλο κομμάτι του βιβλίου σας είναι η έρευνα γύρω από λαογραφικά θέματα της γενέτειρας σας, Αγίας Παρασκευής, και της Λέσβου ευρύτερα. Τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε μ’ αυτό το κομμάτι της παράδοσης; 

Η κάθε εποχή, όπως γνωρίζουμε όλοι μας, διακρίνεται από τα δικά της χαρακτηριστικά, σχετικά με τα ήθη και έθιμα των ανθρώπων που διαβιώνουν σ’ ένα τόπο, τις μεθόδους και τα μέσα που διατίθενται για τις διάφορες ασχολίες και την παραγωγή υλικών αγαθών, κλπ. Από μικρός είχα την έφεση θα έλεγα, να παρατηρώ και να καταγράφω στη μνήμη μου, όλα αυτά που διαδραματίζονταν στον τόπο που μεγάλωσα και όχι μόνο. Με την πάροδο του χρόνου και ιδιαίτερα στις τελευταίες δεκαετίες, οι συνήθειες στη ζωή σ’ ένα τόπο (και φυσικά και στον δικό μας), μεταβάλλονται με γοργούς ρυθμούς. Και τούτο έχει σαν συνέπεια, ό,τι έμαθα εγώ και οι σύγχρονοι με εμένα, να είναι λίγο ή πολύ άγνωστο στα δικά μας παιδιά (και πολύ περισσότερο στις μετέπειτα γενιές). Η παράδοση ενός τόπου καθώς και τα λαογραφικά στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν, θεωρώ ότι, αποτελώντας ένα κομμάτι της κουλτούρας του, δεν πρέπει να λησμονούνται αλλά να καταγράφονται. Αυτός λοιπόν ήταν ο λόγος που με ώθησε να ασχοληθώ με την παράδοση και τη λαογραφία: «Να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να γνωρίσουν οι νεότεροι». 

Τι πιστεύετε ότι εξυπηρετούν τέτοιου είδους καταγραφές, όπως τα παλιά παιχνίδια, παλιές ασχολίες, παλιά αγροτικά εργαλεία. κ.ά; 

Η παράδοση κάθε τόπου αποτελεί στοιχείο της κουλτούρας του και κατά συνέπεια στοιχείο της πολιτιστικής του κληρονομιάς. Και σαν κληρονομιά, πρέπει να καταγράφεται, με σκοπό να περάσει στις επόμενες γενιές, που τις «πνίγει» η τεχνολογία. Με την γνώση που θα αποκτηθεί για τα παραδοσιακά παιχνίδια ας πούμε, θα ταξιδέψει ο νους των παιδιών σε άλλες εποχές, πιο ανέμελες και ρομαντικές. Με την περιγραφή της παραδοσιακής διαδικασίας λειτουργίας της Αλυκής θα αποτυπωθεί η εμπειρία όσων ακόμα από τους τότε εργάτες βρίσκονται στην ζωή, που αλλιώς θα χανόταν χωρίς επιστροφή. Με τις αναφορές σε διάφορα αγροτικά εργαλεία, γίνεται κατανοητή η χρήση τους όταν αυτά παρουσιάζονται σε διάφορα λαογραφικά μουσεία, κλπ. 

Όλα έχουν αλλάξει… 

Πόσο βλέπετε να έχει αλλάξει η καθημερινή ζωή στο χωριό σας τα τελευταία πενήντα χρόνια; 

Οι βασικές ασχολίες στην Αγία Παρασκευή, λόγω και της μεγάλης αγροτικής έκτασης που περικλείεται στην επικράτειά της, ήταν ανέκαθεν η γεωργία, με την καλλιέργεια δημητριακών και την ελαιοκαλλιέργεια, καθώς και η κτηνοτροφία. Ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου λοιπόν ασχολούνταν με τα αντικείμενα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, χρησιμοποιώντας εργαλεία και μέσα σχετικά πρωτόγονα, πράγμα που είχε σαν συνέπεια να καταβάλλεται υπερβολική σωματική κόπωση. Επίσης υπήρχαν πολλοί επαγγελματίες με απασχόληση μέσα στα όρια του χωριού, για την εξυπηρέτηση των αναγκών των χωρικών. Ένα σωρό καφενεία, μπακάλικα, ραφτάδικα, παπουτσίδικα, σιδεράδικα, κλπ. Ελάχιστοι θα λέγαμε πως ήταν οι λογής υπάλληλοι που ζούσαν στο χωριό. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, η γενικότερη πρόοδος στη χώρα, σε όλα τα θέματα, δεν άφησε ανεπηρέαστη την καθημερινή ζωή των κατοίκων και στην Αγία Παρασκευή. Οι εργασίες στην γεωργία συρρικνώθηκαν αρκετά, ενώ εκμηχανίστηκαν όσες απέμειναν. Η κτηνοτροφία αυξήθηκε σε όγκο, αλλά υποβοηθήθηκε και αυτή από σύγχρονες μονάδες εκτροφής. Αυτά που έπαθαν πανωλεθρία ήταν τα διάφορα καταστήματα. Τα δεκάδες ραφτάδικα, τσαγκάρικα, σιδεράδικα σχεδόν εξαφανίστηκαν, τα καφενεία και μπακάλικα συρρικνώθηκαν σε μεγάλο βαθμό δίνοντας τη θέση τους σε σύγχρονες καφετέριες, μπαρ και minimarkets. Οι υπάλληλοι αυξήθηκαν, με πολλούς από αυτούς να απασχολούνται σε γειτονικά χωριά ή την πρωτεύουσα. Αυτά που συνεχίζουν να επιβιώνουν όμως, αν και σε λίγο εκφυλισμένες μορφές, είναι τα διάφορα πανηγύρια με την βασική παρουσία του αλόγου, που εκτρέφονται κατά εκατοντάδες, μόνο και μόνο για την διασκέδαση του κατόχου τους, όταν σε παλαιότερες δεκαετίες η ύπαρξη τους είχε να κάνει βασικά με την συμμετοχή τους στην παραγωγή. 

Τι παίρνουν μαζί τους φεύγοντας από τη ζωή άνθρωποι σαν και αυτούς που μνημονεύετε στο βιβλίο σας; 

Οι λογής πρωταγωνιστές αυτού του βιβλίου φεύγοντας από τον μάταιο τούτο κόσμο,θα «κουβαλήσουν μαζί τους» την ζωντανή ιστορία του τόπου τους. Άντε να πάρουν μαζί και τις συνήθειές τους και τον τρόπο που μ’ αυτόν έζησαν τη ζωή τους. Τι άλλο να πάρουν εξάλλου; Το θέμα είναι τί αφήνουν πίσω τους. Κι αυτό που αφήνουν είναι η ιστορία του καθενός με τα μικρά και τα μεγαλύτερα έργα ή λογής επιτεύγματά τους, οι διάφορες «ιστορίες», εύθυμες ή όχι που τους αφορούν και που δίνουν την δυνατότητασ’ εμάς, τους από πίσω, να αναφερόμαστε σ’ αυτούς, τις πιο πολλές φορές με μια γλυκιά ανάμνηση. Κι αυτό, για μια, δύο ή τρεις γενιές. Μέχρι να ξεχαστούν οι περισσότεροι. Γιατί είναι και οι άλλοι, οι λιγοστοί, που με τα γραφτά έργα τους θα αποφύγουν την λήθη για αρκετό χρόνο, για να μην πούμε για την αιωνιότητα.