Η καρδιά της διεθνούς κριτικής εγκληματολογίας θα χτυπήσει φέτος στη Μυτιλήνη. Το 45ο συνέδριο της ευρωπαϊκής ομάδας μελέτης της παρέκκλισης και του κοινωνικού ελέγχου θα λάβει χώρα στη Μυτιλήνη, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου από την Πέμπτη 31 Αυγούστου έως την Κυριακή 3 Σεπτεμβρίου. Πάνω από 100 ξένοι επιστήμονες από όλες τις χώρες της Ευρώπης αλλά και από Αμερική, Ασία, Αφρική και Ωκεανία, θα μιλήσουν για τα οικονομικά εγκλήματα, τις (κυβερνητικές και μνημονιακές) πολιτικές, τη δράση των πολυεθνικών και οργανισμών της «κοινωνίας των πωλητών» ως έγκλημα. Στο συνέδριο θα μιλήσει και η πρώην πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπουλου.

Το συνέδριο συνδιοργανώνει με την ευρωπαϊκή ομάδα μελέτης το Εργαστήριο Κοινωνιολογίας της Νεότητας του Ελεύθερου Χρόνου και του Αθλητισμού του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου, που διευθύνει ο καθηγητής Στράτος Γεωργούλας και διευθυντής του μεταπτυχιακού του Τμήματος Κοινωνιολογίας. Μαζί με τους αναγνωρισμένους ακαδημαϊκούς θα είναι και 20 νέοι Έλληνες επιστήμονες που θα παρουσιάσουν στα Ελληνικά τη δουλειά τους. Η παρακολούθηση του συνεδρίου θα είναι ελεύθερη για το κοινό.

«Εγκλήματα λευκού κολάρου»

Με αφορμή το συνέδριο που θα διεξαχθεί στη Μυτιλήνη, μιλήσαμε με τον Στρ. Γεωργούλα, ο οποίος θα παρουσιάσει τη μελέτη του για το «κρατικό επιχειρηματικό έγκλημα στην Ελλάδα των μνημονίων», η οποία μόλις κυκλοφόρησε σε συλλογικό τόμο που αφορά την ευρωπαϊκή κρίση, το έγκλημα και την ποινική δικαιοσύνη. «Τα τελευταία χρονιά γίνεται μια προσπάθεια στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα να οριστεί και να ελεγχθεί επιστημονικά ο όρος “κρατικό-επιχειρηματικό έγκλημα” σε αντικατάσταση και εξειδίκευση του όρου “εγκλήματα λευκού κολάρου”. Είναι ένας όρος που πολιτικά και ερευνητικά αντιστοιχεί σε αυτό που περιορίζουμε ως “διαφθορά-διαπλοκή”, με σημαντικές όμως διαφορές», αναφέρει ο καθηγητής. Εξηγεί, επίσης, ότι η έννοια του κρατικο-επιχειρηματικού εγκλήματος διανύει μόλις την τρίτη δεκαετία από την πρώτη δημόσια εμφάνισή της σε επιστημονικό κείμενο, ενώ και η χρήση της, καθώς δεν έχει γίνει κοινός τόπος ανάμεσα στους μελετητές του εγκληματικού φαινομένου, παραμένει ποσοτικά περιορισμένη.

«Οι Michalowski και Kramer (2006a, 2006b) έδωσαν έναν ολοκληρωμένο ορισμό του κρατικό-επιχειρηματικού εγκλήματος ως εξής: παράνομες ή κοινωνικά επιβλαβείς ενέργειες που παράγονται από μια αμοιβαία ενδυναμωμένη αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτικών ή και πρακτικών από θεσμούς πολιτικής διακυβέρνησης και πολιτικών ή και πρακτικών από θεσμούς οικονομικής παραγωγής και διανομής», προσθέτει. Και δίνει και άλλα επιστημονικά παραδείγματα: «Στο πλαίσιο των “εγκλημάτων της παγκοσμιοποίησης” ο Standing (2015) παρουσιάζει μια μελέτη περίπτωσης από τη Σενεγάλη, όπου μεγάλες και πολυεθνικές εταιρείες που υποστηρίζονται από αντίστοιχες κυβερνήσεις εκμεταλλεύονται ευκαιρίες υπεραλίευσης επηρεάζοντας την τοπική τροφική παραγωγή. Οι Rawlinson και Yadavendu (2015) μάς παρουσιάζουν τη βιομηχανία των κλινικών δοκιμών στην Ινδία ως ένα παράδειγμα ιατρικής αποικιοκρατίας και ως φαινόμενο κρατικού-επιχειρηματικού εγκλήματος, συνδέοντας την έρευνά τους με μια αντίστοιχη παλιότερη των Griffin & Miller (2011) για την περίπτωση του φαρμάκου “oxycontin”».

23,1% κάτω από το όριο της φτώχειας

Στο ελληνικό πλαίσιο, ο Στρ. Γεωργούλας εξηγεί ότι από την έναρξη των μνημονίων οι δραστικές προσαρμογές που επιβλήθηκαν στην ελληνική οικονομία και σε ολόκληρη την κοινωνία προκάλεσαν ραγδαία υποβάθμιση του επιπέδου ζωής και παραμένουν ασύμβατες προς την κοινωνική δικαιοσύνη, την κοινωνική συνοχή, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα: Το 23,1% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, με το ποσοστό σχετικής φτώχειας να διπλασιάζεται σχεδόν την περίοδο 2009-2012, ενώ το 63,3% έχει φτωχοποιηθεί εξαιτίας των πολιτικών λιτότητας. Η στέρηση αναγκαίων μέσων διαβίωσης αυξήθηκε από το 11% στο 21,5% του πληθυσμού την περίοδο 2009-2014. Ποσοστό άνω του 34% των παιδιών διέτρεξε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού το 2013. Οι άνισες συνέπειες των μέτρων επιδείνωσαν δραματικά την ανισότητα, με το φτωχότερο δέκατο του πληθυσμού να έχει απολέσει ένα ανησυχητικό ποσοστό του εισοδήματός του, της τάξης του 56,5%. Προσθέτει, μάλιστα, ότι «το νέο μνημόνιο που υπογράφηκε τον Ιούλιο του 2015 οδήγησε σε περαιτέρω παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σε ευρύτατη κοινωνική βλάβη σε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού».

Μερικά… σκάνδαλα

Ο καθηγητής παραθέτει στη μελέτη του συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως πολυνομοσχέδιο, όπου «τα ποινικά αδικήματα της δωροδοκίας και της δωροληψίας υπαλλήλου μετατρέπονται από κακουργήματα σε πλημμελήματα αν «δεν αντίκεινται στα καθήκοντα του υπαλλήλου», τραπεζικές δραστηριότητες και κρατικές αγορές, αλλά και άλλα:

- Το σκάνδαλο της Siemens, «η οποία αποκαλύφθηκε ότι τροφοδοτούσε επί χρόνια με μαύρο χρήμα τα ταμεία του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., συντάραξε την κοινή γνώμη της χώρας. Σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπου οι κυβερνήσεις διεκδίκησαν και πήραν αποζημιώσεις από την εταιρεία διαφθορέα, στην Ελλάδα των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., δηλαδή των ίδιων κομμάτων που έπαιρναν τα μαύρα χρήματα στα ταμεία τους, καμία αποζημίωση δεν ζητήθηκε ούτε δόθηκε».

- Το ελληνικό κράτος «αγοράζει 8 υποβρύχια πληρώνοντας πάνω από 2 δις ευρώ, παραλαμβάνοντας μετά από 12 χρόνια μόνο ένα».

- Η νομοθέτηση της «μη ύπαρξης ποινικών ευθυνών -και μάλιστα σε υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Δικαιοσύνης. Πρόκειται για τη μετέπειτα παράγραφο 10 του άρθρου 18 Ν. 4002/2011 (ΦΕΚ Α΄ 180/22.8.2011), που προστέθηκε στο άρθρο 18 ως «Προσθήκη-Αναδιατύπωση» στις3/8/2011. Με αυτήν εισάγεται αναδρομική ρύθμιση που ανατρέχει στο έτος 1997 και με την οποία επιχειρείται να μην ελέγχονται οι υπουργοί Οικονομικών που τοποθέτησαν σε ιδιωτικές τράπεζες μέρος των «διαθεσίμων» του Ελληνικού Δημοσίου «προς διασφάλιση της σταθερότητας και της συστημικής ευστάθειας του τραπεζικού συστήματος».

- Στις 21/2/2013 εκδίδεται από τον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων η υπ’ αρ. ΠΟΛ 1033/21.2.2013 Εγκύκλιος με τίτλο «Διευκρινίσεις στο πλαίσιο χειρισμού των υποθέσεων φορολογουμένων που έχουν αποστείλει εμβάσματα στο εξωτερικό κατά τα έτη 2009-2011». «Πρόκειται για επωφελή μεταχείριση εμβασμάτων εξωτερικού, με την οποία παρέχεται η δυνατότητα εκπρόθεσμης κατάθεσης δήλωσης ότι τα χρήματα προέρχονται από δωρεά και με αυτό τον τρόπο μη δηλωμένα εμβάσματα εξωτερικού, νομιμοποιούνται».