Ένα τελείως διαφορετικό τοπίο θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών της 26ης Μαΐου και 2ης Ιουνίου 2019, όχι μόνο οι υποψήφιοι Δήμαρχοι, Δημοτικοί και Τοπικοί Σύμβουλοι, αλλά και οι εκλογείς.
Ο νόμος 4555/2018 που ψηφίστηκε πέρυσι το καλοκαίρι (γνωστός και ως «Κλεισθένης») σε συνδυασμό με τα Άρθρα 154 ως 158 του Ν.4600/19 που εγκρίθηκαν από το κοινοβούλιο πριν λίγες μέρες και με τα οποία ο παλιός Δήμος Λέσβου διασπάστηκε σε δύο Δήμους, (Μυτιλήνης και Δυτικής Λέσβου), φέρνουν ριζικές αλλαγές στο αυτοδιοικητικό τοπίο της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης του νησιού.
Οι αλλαγές είναι πολλές, ουσιαστικές και αφορούν αφενός μεν στην εκλογική διαδικασία και αφετέρου στη λειτουργία των νέων Δήμων.

Τα Δημοτικά Συμβούλια

Στη Λέσβο όπως είναι γνωστό στις εκλογές της 26ης Μαΐου θα εκλεγούν τα Δημοτικά Συμβούλια των δύο Δήμων Μυτιλήνης και Δυτικής Λέσβου, τα οποία και θα απαρτίζονται το καθένα από 33 Δημοτικούς Συμβούλους εκτός από το Δήμαρχο. Ο Δήμαρχος θα εκλεγεί την Κυριακή 2 Ιουνίου 2019 σε κάθε Δήμο, μεταξύ των υποψηφίων Δημάρχων των δύο πρώτων συνδυασμών, εκτός κι αν κάποιος συνδυασμός συγκεντρώσει το 50%+1 των εγκύρων, οπότε εκλέγει Δήμαρχο από την πρώτη Κυριακή. Αντίθετα από τους δύο Δημάρχους, όλοι οι δημοτικοί σύμβουλοι θα εκλεγούν από την πρώτη Κυριακή με το σύστημα της απλής αναλογικής και δεν θα γίνει καμία αλλαγή στη σύνθεση του Δημοτικού Συμβουλίου που θα προκύψει με τον τρόπο αυτό, ανεξάρτητα του δημάρχου που θα επιλεγεί τη δεύτερη Κυριακή.
Οι Δημοτικές Ενότητες συνιστούν εκλογικές περιφέρειες και είναι 7 για το Δήμο Δυτικής Λέσβου (Αγίας Παρασκευής, Ερεσού-Άντισσας, Καλλονής, Μανταμάδου, Μήθυμνας, Πέτρας, Πολιχνίτου) και 6 για το Δήμο Μυτιλήνης (Αγιάσου, Γέρας, Ευεργέτουλα, Λουτρόπολης Θερμής, Μυτιλήνης και Πλωμαρίου). Οι Δημοτικοί Σύμβουλοι που θα εκλεγούν θα κατανέμονται ανά Δημοτική Ενότητα, που σύμφωνα με τους Πίνακες 1 και 2.

Κάθε συνδυασμός θα πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον αριθμό υποψηφίων ίσο με τον αριθμό των δημοτικών συμβούλων ανά εκλογική περιφέρεια και μπορεί να προσαυξηθεί κατά 50%. Σε κάθε συνδυασμό υπάρχει ποσόστωση φύλου 40% επί του συνόλου των υποψηφίων που θα καταθέσει ο συνδυασμός.
Κάθε εκλογέας έχει τη δυνατότητα να βάλει ένα σταυρό σε υποψήφιο της Δημοτικής του Ενότητας και ένα σε κάποιο υποψήφιο από οποιαδήποτε άλλη Δημοτική Ενότητα του Δήμου. Στις εκλογικές περιφέρειες Ερεσού-Άντισσας, Καλλονής, Πέτρας και Πολιχνίτου του Δήμου Δυτικής Λέσβου και στην εκλογική περιφέρεια Μυτιλήνης του Δήμου Μυτιλήνης μπορεί ο εκλογέας που ψηφίζει σε αυτές, να βάλει ως τρεις σταυρούς προτίμησης σε υποψηφίους της ιδίας εκλογικής Περιφέρειας και ένα σταυρό προτίμησης σε κάποιον υποψήφιο οποιασδήποτε άλλης εκλογικής περιφέρειας.

Η απλή αναλογική

Ένα ακόμα πολύ σημαντικό στοιχείο των εκλογών αυτών θα είναι η καθιέρωση της απλής αναλογικής μετά από πολλά χρόνια στην αυτοδιοίκηση. Θα είναι η πρώτη φορά τουλάχιστον από την μεταπολίτευση, κατά την οποία ο Δήμαρχος, αν εκλεγεί τη δεύτερη Κυριακή, δεν θα έχει απόλυτη πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο και θα αναγκαστεί να συνεργαστεί με άλλη ή άλλες δημοτικές παρατάξεις για να συνδιοικήσει τον Δήμο.
Έτσι όλοι οι δημοτικοί σύμβουλοι θα εκλεγούν από την πρώτη Κυριακή και η παράταξη του Δημάρχου δεν θα έχει πια το bonus των 3/5 του Δημοτικού Συμβουλίου, αναγκαζόμενη, εφόσον δεν κατακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων, να κάνει συνεργασίες με άλλες παρατάξεις, ώστε να διοικηθεί ο Δήμος. Η απλή αναλογική εφαρμόζεται και ανά εκλογική περιφέρεια με αποτέλεσμα οι συνδυασμοί με μικρά ποσοστά να έχουν τις έδρες τους κυρίως σε μεγάλες εκλογικές περιφέρειες.
Έτσι για την κατανομή των εδρών, το σύνολο των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν, σε όλα τα εκλογικά τμήματα δήμου, αθροιστικά όλοι οι συνδυασμοί που συμμετείχαν στις εκλογές διαιρείται με τον αριθμό των εδρών που αντιστοιχούν σε κάθε δημοτικό συμβούλιο και το πηλίκο αυξημένο κατά μία μονάδα, παραλειπομένου του κλάσματος, αποτελεί το εκλογικό μέτρο. Ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων κάθε συνδυασμού διαιρείται στη συνέχεια με το εκλογικό μέτρο και καθένας τους καταλαμβάνει τόσες έδρες όσο και το ακέραιο πηλίκο της διαίρεσης. Στην συνέχεια οι αδιάθετες έδρες κατανέμονται ανά μία με βάση τα μεγαλύτερα υπόλοιπα των συνδυασμών.

Κατανομή εδρών ανά εκλογική περιφέρεια

Για την κατανομή των εδρών των συνδυασμών ανά εκλογική περιφέρεια, ακολουθείται η παρακάτω διαδικασία. Κατ’ αρχήν στη μονοεδρική εκλογική περιφέρεια (στη Λέσβο είναι μόνο η Αγιάσος του Δήμου Μυτιλήνης) την έδρα καταλαμβάνει ο συνδυασμός που πήρε τους περισσότερους ψήφους, εφόσον δικαιούται έδρα.
Στη συνέχεια υπολογίζεται το εκλογικό μέτρο για κάθε συνδυασμό, ως το πηλίκο των έγκυρων ψηφοδελτίων του συνδυασμού στο σύνολο του δήμου προς τις έδρες που δικαιούται να καταλάβει ο συνδυασμός με βάση την απλή αναλογική στο σύνολο του Δήμου. Το πηλίκο, μετά την παράλειψη του κλάσματος, προσαυξάνεται κατά μία μονάδα. Ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων του κάθε συνδυασμού διαιρείται σε κάθε εκλογική περιφέρεια με το εκλογικό του μέτρο και ο συνδυασμός καταλαμβάνει τόσες έδρες όσο είναι το ακέραιο πηλίκο της διαίρεσης. Αν σε κάθε εκλογική περιφέρεια υπάρχουν τόσες διαθέσιμες έδρες όσες δικαιούται ο συνδυασμός, τις καταλαμβάνει όλες και ο αριθμός τους αφαιρείται από τις διαθέσιμες της περιφέρειας. Αν δεν υπάρχει επαρκής αριθμός, στο συνδυασμό κατακυρώνονται μόνον οι διαθέσιμες έδρες. Αν, μετά και την παραπάνω διαδικασία κάποιος συνδυασμός έχει λάβει συνολικά περισσότερες έδρες από αυτές που δικαιούται στο σύνολο του Δήμου, αυτές του αφαιρούνται ανά μία ξεκινώντας από την εκλογική περιφέρεια, εξαιρουμένων των μονοεδρικών, στην οποία ο συνδυασμός έλαβε τις λιγότερες ψήφους.
Αν, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αυτής, υπάρχουν ακόμα αδιάθετες έδρες και συνδυασμοί που δικαιούνται να καταλάβουν έδρα σύμφωνα με την απλή αναλογική, ξεκινώντας από τον μικρότερο σε εκλογική δύναμη στο σύνολο του δήμου συνδυασμό που δικαιούται να καταλάβει έδρα, διατίθενται οι διαθέσιμες έδρες ανά μία από κάθε εκλογική περιφέρεια, όπου αυτός διατηρεί το μεγαλύτερο, κατά φθίνουσα σειρά, αδιάθετο υπόλοιπο ψηφοδελτίων. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται για όλους τους συνδυασμούς που δικαιούνται να καταλάβουν έδρα, κατ’ αύξουσα σειρά εκλογικής δύναμης.
Αν και πάλι με την ολοκλήρωση και της παραπάνω διαδικασίας, υπάρχουν εκλογικές περιφέρειες με αδιάθετες έδρες και συνδυασμοί που δικαιούνται να καταλάβουν έδρα, ξεκινώντας από την μεγαλύτερη σε αριθμό εδρών εκλογική περιφέρεια και επί όμοιων από εκείνη που έχει τις περισσότερες έγκυρες ψήφους και συνεχίζοντας με φθίνουσα σειρά, απονέμεται ανά μία αδιάθετη έδρα στο συνδυασμό που εξακολουθεί να δικαιούται έδρα και έχει λάβει τις περισσότερες έγκυρες ψήφους συνολικά. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται όσες φορές χρειαστεί, μέχρι να εξαντληθούν οι διαθέσιμες έδρες ή οι συνδυασμοί που δικαιούνται να καταλάβουν έδρα.
Για να δούμε την λειτουργία της απλής αναλογικής με παράδειγμα, ας πάρουμε ένα σενάριο, χρησιμοποιώντας ως υπόθεση εργασίας τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών του 2014 για τους δύο Δήμους. Στους Πίνακες 3 και 4 φαίνεται η κατανομή εδρών ανά συνδυασμό (υποθετικά) με βάση τα ποσοστά των συνδυασμών του πρώτου γύρου των εκλογών του 2014.

Δήμος Δυτικής Λέσβου

Κατ’ αρχήν με βάση τον αριθμό των εγκύρων το εκλογικό μέτρο το 2014 στη Δυτική Λέσβο, θα ήταν 17.889/33 = 543. Στη συνέχεια υπολογίζουμε το εκλογικό μέτρο κάθε συνδυασμού:
Γαληνός: 5.897/11 = 537, Ξύδας: 6.072/11 = 552, Γεωργούλας: 3.136/6 = 522 και Τσιριγώτη: 2.499/5 = 500, ενώ ο συνδυασμός Κουρτζή δεν θα καταλάμβανε έδρα στο υποθετικό αυτό Συμβούλιο.

Έτσι το εκλογικό μέτρο για το Δήμο Μυτιλήνης το 2014 θα ήταν 29.012/33 = 880 και αντίστοιχα τα εκλογικά μέτρα των συνδυασμών θα ήταν :
Γαληνός: 10.938/12 = 912, Ξύδας: 8.340/10 = 834, Γεωργούλας: 4.424/5 = 885, Τσιριγώτη: 3.309/4 = 828 και Κουρτζής: 2001/2 = 1.000
Με βάση τα όσα προείπαμε φαίνεται η κατανομή των εδρών ανά εκλογική περιφέρεια στους συνδυασμούς στον Πίνακα 4.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως για την εκλογική περιφέρεια Μυτιλήνης που εκλέγει 22 δημοτικούς συμβούλους εφαρμόζεται η παρ. 8 του Άρθρου 34 του Ν. 3852/2010, όπως αντικαταστάθηκε με το Άρθρο 30 του Ν. 4555/2018 (Κλεισθένης), δηλαδή η κατανομή των εδρών γίνεται αφού εξαντληθεί η κατανομή στους μικρότερους συνδυασμούς μεταξύ των μεγαλυτέρων συνδυασμών.

Δημοτικές Κοινότητες

Με τη ψήφιση του «Κλεισθένη», όλα τα δημοτικά διαμερίσματα με πληθυσμό πάνω από 300 ως και 2.000 κατοίκους θεωρούνται δημοτικές κοινότητες και εκλέγουν πενταμελή συμβούλια. Τα δημοτικά διαμερίσματα με πληθυσμό πάνω από 2.000 κατοίκους εκλέγουν 7μελή Συμβούλια, ενώ η πόλη της Μυτιλήνης έχει 11μελές Συμβούλιο.
Η εκλογή των Συμβουλίων γίνεται κατά συνδυασμούς (υπάρχει δυνατότητα βεβαίως να υπάρχει και ένας μόνο συνδυασμός, αλλά αυτό δεν είναι υποχρεωτικό). Η εκλογή γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής. Η αρχική πρόβλεψη του νόμου να υπάρχει στα ψηφοδέλτια υποψήφιος πρόεδρος καταργήθηκε με τροπολογία που ψηφίστηκε πριν λίγες μέρες, μετά από αίτημα της ΚΕΔΕ που έκανε αποδεκτό ο Υπουργός κ. Χαρίτσης. Έτσι στα ψηφοδέλτια για την Κοινότητα δεν θα υπάρχει υποψήφιος πρόεδρος και όλοι οι υποψήφιοι θα είναι κατ’ αλφαβητική σειρά.
Κάθε συνδυασμός θα πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον αριθμό υποψηφίων ίσο με τον αριθμό των μελών του Τοπικού Συμβουλίου και μπορεί να προσαυξηθεί κατά 50%. Έτσι για 5μελή συμβούλια ο αριθμός των υποψηφίων κάθε συνδυασμού θα είναι από 5 ως 8 υποψήφιοι, για 7μελή από 7 ως 11 υποψήφιοι και για τη πόλη της Μυτιλήνης από 11 ως 17 υποψήφιοι. Σε κάθε συνδυασμό υπάρχει ποσόστωση φύλου 40% επί του συνόλου των υποψηφίων.
Η εκλογή προέδρου της Κοινότητας γίνεται μεταξύ των συμβούλων των δύο πρώτων συνδυασμών που έλαβαν τους περισσότερους ψήφους. Πρόεδρος εκλέγεται αυτός που συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του Συμβουλίου. Αν μετά από τρεις ψηφοφορίες οι υποψήφιοι πάρουν τον ίδιο αριθμό ψήφων γίνεται κλήρωση.
Στους πίνακες που ακολουθούν (Πίνακες 5 και 7) φαίνεται ο αριθμός των μελών, οι σταυροί προτίμησης και ο αριθμός των συμβούλων ανά δημοτικό διαμέρισμα σε κάθε ένα από τους δύο Δήμους.

Παράλληλα στις Κοινότητες κάτω από 300 κατοίκους (Πίνακας 6 και 8) τα ψηφοδέλτια είναι υποχρεωτικά ενιαία και μπαίνει ένας σταυρός προτίμησης

Είναι φανερό πως μια καινούρια μέρα ξημερώνει στην πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση του νησιού μας. Η νέα αυτή μέρα απαιτεί συγκλίσεις συναινέσεις και κοινή προσπάθεια. Το αν η αυτοδιοίκηση στο νησί θα καταφέρει να ορθώσει ανάστημα μετά από μια δύσκολη οκταετία με τον «Καλλικράτη», μένει να αποδειχθεί. Και σε αυτό σημαντικό ρόλο θα παίξουν οι νέες δημοτικές αρχές και τα δύο δημοτικά συμβούλια που θα εκλεγούν σε δύο περίπου μήνες από τώρα.